SKKN Ứng dụng kiến thức Stem vào phần đọc hiểu Ngữ văn 7

Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng kiến thức Stem vào phần đọc hiểu Ngữ văn 7

Sáng kiến kinh nghiệm (SKKN) ứng dụng kiến thức STEM vào phần đọc hiểu Ngữ văn 7 đang là hướng tiếp cận mới, hiệu quả trong đổi mới phương pháp giảng dạy. Tài liệu này không chỉ giúp học sinh phát triển tư duy phản biện, kỹ năng phân tích mà còn tăng cường khả năng liên môn, kết nối kiến thức thực tiễn. Cùng khám phá SKKN chi tiết để vận dụng hiệu quả trong dạy học Ngữ văn 7!

• SKKN Ứng dụng công nghệ thông tin và AI trong môn Tiếng Anh lớp 7

Sáng kiến kinh nghiệm môn Ngữ văn 7 theo chương trình mới

A. MỞ ĐẦU

1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Nâng cao chất lượng giáo dục hiệu quả luôn là mục tiêu hàng đầu với ngành giáo dục. Với xu thế dạy học hiện nay, đổi mới phương pháp dạy học nâng cao chất lượng dạy và học là một nhu cầu thiết yếu trong giáo dục. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo, đáp ứng nhu cầu Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận STEM cũng nằm trong xu thế này. Chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 4/5/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Điều này sẽ định hướng và tác động rất lớn đến chương trình giáo dục ở các bậc học. Đặc biệt là nội dung chương trình và phương pháp giảng dạy. Đối với môn Ngữ văn là một môn học có vai trò quan trọng trong việc trau dồi tư tưởng, tình cảm của học sinh. Thông qua bộ môn cùng với sự truyền thụ của người thầy, người cô các bạn học sinh sẽ lĩnh hội được cái hay, cái đẹp ở mỗi tác phẩm văn học. Đối với phương pháp dạy Ngữ văn theo hướng tiếp cận STEM trong giảng dạy có nhiều hình thức và tùy theo sự sáng tạo của mỗi giáo viên.

Nhà văn vĩ đại nước Nga M.Gooc-ki đã từng nói nói:“Văn học giúp con người hiểu được bản thân mình, nâng cao niềm tin vào bản thân mình và làm nảy nở trong con người khát vọng hướng tới chân lý”. Văn học “Chắp đôi cánh” để các em học sinh đến với mọi thời đại văn minh, với mọi nền văn hóa, xây dựng trong các em niềm tin vào cuộc sống con người, trang bị cho các em tới đỉnh cao Chân - Thiện - Mĩ. Vì thế, người giáo viên dạy Văn không chỉ dạy chữ mà còn dạy người nhưng để có thể dạy người được thành công đòi hỏi sự khéo léo và tinh tế của người dạy trên bục giảng. Giáo viên truyền đạt, gửi gắm và nuôi dưỡng những tâm hồn thơ ngây trở thành những con người có ích cho xã hội. Với các phân môn Ngữ văn thì phần đọc hiểu khá quan trọng, không chỉ truyền đạt kiến thức cho các em về các lĩnh vực trong cuộc sống mà đặc biệt là văn chương. Phần đọc hiểu còn là mảnh đất nuôi dưỡng tâm hồn của biết bao thế hệ về lòng nhân ái, tình yêu quê hương đất nước tha thiết,…đặc biệt trong xu thế dạy học hiện nay thì phần đọc hiểu cũng rèn cho học sinh khá nhiều những kĩ năng thiết yếu trong đời sống.

Ứng dụng STEM trong dạy học, dường như mọi người chỉ nghĩ ngay đến những môn học khoa học tự nhiên chứ ít ai nghĩ sẽ ứng dụng hiệu quả trong giảng dạy các môn khoa học xã hội. Nếu như ứng dụng STEM vào dạy học thiên về các môn khoa học tự nhiên nhằm khám phá các hiện tượng, sự vận động máy móc, nghiên cứu và sáng chế ra các loại động cơ, phản ứng hóa học, sinh học, vật lí để phục vụ cuộc sống thì các môn Khoa hoc xã hội đặc biệt là môn Ngữ văn ứng dụng STEM nhằm giúp học sinh vận dụng lí thuyết vào thường thức đời sống như làm món ăn, làm vật dụng trang trí, cũng có thể sáng chế những đồ vật để tưới cây, làm sạch không khí…điều đó có thể làm đẹp không gian sống góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống. Việc ứng dụng STEM trong dạy học Ngữ văn đặc biệt là kiến thức đọc hiểu sẽ góp phần khuyến khích học sinh tìm ra giải pháp thực tế, cụ thể về những hiện tượng trong đời sống được phản ánh trong tác phẩm đồng thời cũng rèn tư duy sáng tạo, liên hệ đến thực tế qua những khám phá về nội dung tác phẩm.

Chính vì vậy, nắm bắt tâm tư của các em học sinh trường THCS …., tôi thực hiện đề tài: “Ứng dụng kiến thức STEM vào dạy phần đọc hiểu Ngữ văn 7 - sách Chân trời sáng tạo cho học sinh, trường THCS ...” giúp các em phần nào nắm bắt được kiến thức và phương pháp dạy – học sáng tạo trong thời đại 4.0. Tuy nhiên, giải pháp là những kinh nghiệm riêng của cá nhân tôi tích lũy trong quá trình giảng dạy ắt hẳn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, vì vậy rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến, chia sẻ từ đồng nghiệp để giúp sáng kiến cũng như bản thân tôi trong quá trình giảng dạy được hoàn thiện hơn.

1. PHẠM VI, ĐỐI TƯỢNG

1.1 Phạm vi nghiên cứu.

Dạy học trải nghiệm có thể áp dụng trong dạy học Làm văn, tiếng Việt và Đọc hiểu văn bản ở chương trình THCS. Tuy nhiên, trong giải pháp này, người viết muốn dừng lại nghiên cứu dạy học trải nghiệm ở phần đọc hiểu văn bản Sách Ngữ văn 7 – Chân trời sáng tạo cho học sinh lớp 7 - Trường THCS ....

1.2. Đối tượng: Thực hiện ứng dụng kiến thức STEM vào dạy phần Đọc hiểu Ngữ văn 7 - Chân trời sáng tạo, dành cho đối tượng học sinh khối 7, tại trường THCS ....

2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Dựa trên lí thuyết về dạy học STEM, tôi đã ứng dụng trong nhiều bài dạy ở phần đọc – hiểu trong chương trình Ngữ văn 7 – sách Chân trời sáng tạo.Việc vận dụng phương pháp mới này được thể hiện bằng những việc làm cụ thể sau:

- Khảo sát GV và HS; đối chiếu, so sánh trước và sau khi áp dụng phương pháp dạy học ứng dụng STEM.

- Phương pháp phân tích, đánh giá.

- Phương pháp thực nghiệm ứng dụng từ bài học đến những sự việc trong cuộc sống hàng ngày.

- Xây dựng tiến trình tổ chức cho học sinh học thông qua các hoạt động trải nghiệm thực tiễn.

- Xây dựng được một số hình thức học thông qua trải nghiệm trong môn Ngữ văn như câu lạc bộ Văn học về STEM.

3. ĐIỂM MỚI CỦA ĐỀ TÀI

- Ứng dụng kiến thức STEM vào dạy phần đọc hiểu Ngữ văn 7 sách Chân trời sáng tạo cho học sinh, chúng tôi đã sử dụng kiến thức liên môn, hiểu biết thực tiễn gắn bó với đời sống con người, khơi dậy lòng trắc ẩn của học sinh với tình yêu thương con người, yêu quê hương đất nước bài 8 “Nét đẹp văn hoá Việt” và bài 10 “Lắng nghe trái tim mình”; yêu thiên nhiên đặc biệt là ý thức bảo vệ môi trường, cụ thể, đó là bài 1 “Tiếng nói của vạn vật” và bài 4 “Quà tặng thiên nhiên”, từ đó học sinh có thể tự tìm hiểu những phương pháp để cải tạo thiên nhiên, gìn giữ mội trường sống trong sạch, trồng và chăm sóc cây xanh, hướng cuộc sống gần gũi với thiên nhiên, biết tạo ra những loại cây xanh phục vụ đời sống hằng ngày. Các em sẽ có thái độ tích cực trong bài học, thông qua đó phát triển năng lực tìm hiểu tự nhiên của học sinh, giúp các em yêu thích hơn môn học, hứng thú trong đọc văn.

- Hình thành và phát triển phẩm chất, tư tưởng, ý chí, tình cảm, giá trị, kĩ năng sống và những năng lực chung cần có ở con người trong xã hội hiện đại nói chung và các em học sinh lớp 7, trường THCS ... nói riêng.

- Hình thức tổ chức: Đa dạng, phong phú, mềm dẻo, linh hoạt, mở về không gian, thời gian, quy mô, đối tượng và số lượng. Học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm với các mức độ khác nhau (giáo viên, phụ huynh, nhà hoạt động xã hội, trong và ngoài nhà trường.)

- Kiểm tra, đánh giá: Nhấn mạnh đến năng lực tìm tòi học hỏi, khai thác các tài liệu liên quan đến vấn đề học tập và định hướng cách khai thác thông tin từ tài liệu thu thập được một cách có hiệu quả, năng lực tự nghiên cứu và làm việc nhóm; năng lực thực hiện sản phẩm; năng lực thuyết trình giúp học sinh tự tin giao tiếp trước đám đông và khả năng thuyết trình các sản phẩm do chính các em làm được.

B - NỘI DUNG

CHƯƠNG I - CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

1.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN

Bài dạy STEM nhằm hướng tới tìm tòi, khám phá bản chất, quy luật của sự vật hiện tượng trong thế giới tự nhiên. Bài dạy STEM được sử dụng chủ yếu trong các môn khoa học tự nhiên trong hoạt động hình thành kiến thức mới của bài học.

Bài dạy STEM khoa học bao gồm 5 hoạt động chính:

- Xác định vấn đề khoa học, đề xuất giả thuyết khoa học;

- Thiết kế thực nghiệm kiểm chứng;

- Lựa chọn phương án thực nghiệm;

- Tổ chức thực nghiệm, thảo luận kết quả;

- Báo cáo, đánh giá và điều chỉnh.

Bài dạy STEM chú trọng hoạt động khám phá, tìm hiểu tự nhiên thông qua thực nghiệm khoa học, một trong những năng lực thành phần quan trọng của năng lực khoa học trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Trọng tâm của bài dạy STEM là học sinh phải thiết kế và thực hiện được các thí nghiệm để phát hiện bản chất, quy luật, mối quan hệ của sự vật hiện tượng đề cập trong bài học. Từ đó, tự các em rút ra các kết luận có tính khoa học mà lẽ ra, giáo viên giảng dạy cho học sinh. Việc học tập của học sinh trong bài dạy STEM mang tính chất nghiên cứu khoa học. Đây cũng là bài dạy cũng đã được nhiều giáo viên quan tâm thực hiện trong quá trình đổi mới phương pháp dạy học theo chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Thiết kế bài dạy STEM được thực hiện dựa trên việc phân tích mạch nội dung, yêu cầu cần đạt trong chương trình, bối cảnh và vấn đề cần giải quyết trong thực tiễn thuộc các lĩnh vực khác nhau của đời sống. Trong đó chú ý tới các lĩnh vực biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường, phát triển bền vững, năng lượng tái tạo, sức khỏe, sản xuất thông minh,ên thí nghiệm.

1. Mục tiêu

a. Năng lực.

b. Phẩm chất.

2. Tiến trình thực hiện

a. Hoạt động

Xác định vấn đề: Trong hoạt động này, giáo viên tạo tình huống, chuyển giao nhiệm vụ cho học sinh, thảo luận và trao đổi với học sinh đảm bảo các em

đã hiểu đúng, đủ về hoạt động học tập trải nghiệm.

b. Hoạt động

Lựa chọn giải pháp: Ở hoạt động này, học sinh làm việc nhóm, chủ động thảo luận, đề xuất và lựa chọn và giải pháp. Trong quá trình học sinh làm việc, giáo viên quan sát, đặt câu hỏi, gợi ý đảm bảo chất lượng, tiến độ trong hoạt động thiết kế.

c. Hoạt động

Chế tạo và thử nghiệm: Dựa vào bản thiết kế thực hiện trong giai đoạn 2, các nhóm chế tạo và thử nghiệm sản phẩm. Trên cơ sở đó, đánh giá mức độ đạt được của sản phẩm so với yêu cầu đặt ra, tiến hành các cải tiến nếu cần.

d. Hoạt động

Báo cáo sản phẩm: Các nhóm trình bày và giới thiệu sản phẩm, nhóm khác đặt câu hỏi, đánh giá, về sản phẩm. Giáo viên tổ chức trao đổi, thảo luận và đánh giá sao cho phát triển kĩ năng giao tiếp và hợp tác, tư duy phản biện, khả năng đánh giá đồng đẳng của học sinh.

3. Sản phẩm

a. Sản phẩm thiết kế

b. Sản phẩm chế tạo

1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN

Trong thời kì đổi mới giáo dục như hiện nay thì việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực là chủ yếu. Tuy nhiên việc ứng dụng STEM vào dạy học còn hạn chế so với chủ trương của ngành đặt ra. Việc tổ chức dạy học STEM còn gặp những khó khăn về thời gian và kinh phí học tập, đồ dùng trong giảng dạy.

Sách giáo khoa Ngữ văn 7 - Chân trời sáng tạo hiện hành có số lượng kiến thức các phân môn khá nhiều. Trong một chủ đề của bài học số tiết phân bố cho khối lượng bài vừa khít, học sinh ít có thời gian thực hành trên lớp trong việc ứng dụng STEM vào bài học. Bên cạnh đó, bài học của môn Ngữ văn mang đặc trưng của bộ môn ít có khả năng ứng dụng kiến thức STEM vào dạy Ngữ văn nên việc ứng dụng STEM vào dạy Văn thật sự chưa nổi bật.

Về tài liệu tham khảo, do nhu cầu trong việc ứng dụng STEM vào dạy học chưa cao nên tài liệu tham khảo chưa được đa dạng và phổ biến rộng rãi. Đa số là giáo viên được biết STEM qua tập huấn cho giáo viên một lần/ năm.

Học sinh rất hứng thú trong việc học STEM nhưng thời gian thực hành còn

hạn chế, đa phần các em thực hành ở nhà nên khó khăn trong việc đánh giá chất lượng thật.

Tôi thực hiện khảo sát 94 học sinh khối 7 (gồm 7A1 31 học sinh; 7A2 là 31 học sinh và 7A3 là 32 học sinh) năm học 2022-2023 về hứng thú và cách học môn Ngữ văn có ứng dụng STEM.

...................

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trên chuyên mục SKNN của HoaTieu.vn.