SKKN: Biện pháp nâng cao chất lượng dạy và học văn miêu tả cho học sinh lớp 4

Chương trình Tập làm văn ở Tiểu học chủ yếu là dạy văn miêu tả, do vậy việc học tập và rèn luyện kĩ năng viết văn miêu tả là kĩ năng quan trọng đối với các em học sinh. SKKN: Biện pháp nâng cao chất lượng dạy và học văn miêu tả cho học sinh lớp 4 giúp quý thầy cô có thêm nhiều kinh nghiệm trong việc dạy các em học sinh viết văn miêu tả. 

Đồng thời cũng hi vọng Sáng kiến kinh nghiệm về Biện pháp nâng cao chất lượng dạy và học văn miêu tả cho học sinh lớp 4 sẽ giúp quý thầy cô cải thiện chất lượng giảng dạy của mình và giúp các em học sinh tiếp thu, biết cách làm bài văn miêu tả hơn. Mời thầy cô tham khảo.

Một số biện pháp tích cực nâng cao kỹ năng làm văn miêu tả cho học sinh lớp 4

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ

I. Lý do chọn đề tài

Bậc Tiểu học là bậc học quan trọng, đặt nền móng cho giáo dục phổ thông. Bởi giáo dục Tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thẩm mỹ, thể chất và các kỹ năng cơ bản để học sinh học tiếp các bậc tiếp các bậc học sau.

Trong năm học .............. Bộ giáo dục đã tiến hành triển khai chương trình GDPT 2018, cải cách giáo dục, đầu tư cho giáo dục nhiều tiền của và công sức để tìm ra những biện pháp mới, những phương pháp tối ưu nhằm nâng cao chất lượng dạy học lên một bước theo quá trình phát triển của xã hội. Bởi nếu chỉ dạy cho học sinh những kiến thức đã có sẵn trong sách giáo khoa, trong các tài liệu thì tiết học sẽ diễn ra thật đơn điệu, tẻ nhạt và kết quả học tập sẽ không cao. Đó là một trong những nguyên nhân cản trở việc đào tạo các em thành những con người năng động, tự tin, sáng tạo, sẵn sàng thích ứng với những đổi mới diễn ra hàng ngày.

Như chúng ta đã biết, nếu như học toán để phát triển tư duy logic thì việc học tiếng Việt sẽ giúp các em hình thành và phát triển tư duy ngôn ngữ. Tư duy có phát triển thì ngôn ngữ mới phát triển. Và ngược lại, ngôn ngữ càng phát triển thì càng tạo cho tư duy phát triển nhanh hơn. Ngôn ngữ càng hoàn hảo, càng giúp cho việc diễn đạt tư tưởng tình cảm thêm chính xác, giúp khả năng nhận xét thêm sâu sắc, có khả năng trình bày được rõ ràng, chính xác những ý nghĩ và tình cảm của mình. Trong chương trình tiểu học môn Tiếng Việt giữ một vị trí đặc biệt quan trọng. Đó là môn học có chức năng “kép” (vừa là môn công cụ, vừa là môn khoa học). Vì vậy Tiếng Việt là môn học không thể thiếu trong hệ thống giáo dục của đất nước ta, đặc biệt đối với học sinh ở bậc Tiểu học – lứa tuổi đang trong giai đoạn hình thành về nhân cách và tư duy. Trong đó phân môn Tập làm văn giữ một vị trí quan trọng trong dạy và học Tiếng Việt.

Chương trình Tập làm văn Tiểu học bao gồm các thể loại như miêu tả, kể chuyện, viết thư, đơn từ… trong đó kiểu bài miêu tả được học và chiếm thời gian nhiều nhất.

Mục đích của việc dạy văn miêu tả ở tiểu học, giúp học sinh có thói quen quan sát, biết phát hiện những điều mới mẻ, thú vị về thế giới xung quanh; biết truyền những rung cảm của mình vào đối tượng miêu tả; biết sử dụng những từ ngữ có giá trị biểu cảm, những câu văn rõ ràng, chân thực. Một bài văn hay là một bài văn mà khi đọc, người đọc thấy hiện ra trước mắt mình: con người, cảnh vật, đồ vật,…cụ thể, sống động như nó vẫn tồn tại trong thực tế cuộc sống. Như vậy, có thể xem văn miêu tả là một bức tranh về sự vật bằng ngôn từ.

Để làm tốt một bài văn miêu tả, đòi hỏi học sinh phải vận dụng kiến thức tổng hợp của các môn học cộng với vốn sống thực tế. Đối với học sinh lớp 4, phân môn Tập làm văn quả là khó khăn. Bởi lẽ, đây là môn học đòi hỏi sự sáng tạo. Để giúp học sinh học tốt văn miêu tả điều quan trọng là làm thế nào giúp cho học sinh quan sát để tìm ý, biết lựa chọn các từ ngữ miêu tả cho sinh động, hấp dẫn, không phải đưa ra các lời nhận xét chung chung mà phải tả các sự vật, hiện tượng bằng từ ngữ cụ thể, gợi cảm. Một bài văn hay, có giá trị không ở chỗ trình bày mạch lạc dễ hiểu mà cái quan trọng hơn đó là sức truyền cảm và sự truyền cảm này có được là do tính chân thực, tính nhân bản, cao hơn nữa là cái chất văn, hơi văn.

Khi chấm bài Tập làm văn, tôi thấy đa số học sinh đã biến các bài văn miêu tả thành văn kể, liệt kê một cách khô khan, chưa có hình ảnh, chưa có cảm xúc. Các em rất lúng túng khi viết bài văn miêu tả và hơn hết là không hứng thú. Được trực tiếp giảng dạy và qua dự giờ đồng nghiệp tôi nhận thấy tình trạng này diễn ra không phải là ít. Người giáo viên cần làm gì? Làm như thế nào? để tiết học nhẹ nhàng, đem lại hiệu quả cao trong giảng dạy Tập làm văn? Vì vậy bản thân tôi rất băn khoăn, trăn trở về vấn đề này và đã thực hiện một số biện pháp trong giảng dạy có hiệu quả. . Đây chính là lí do khiến tôi chọn đề tài “Biện pháp nâng cao chất lượng dạy và học văn miêu tả cho học sinh lớp 4, theo hướng tiếp cận năng lực”.

Đề tài là những vấn đề dựa trên cơ sở khoa học, cơ sở thực tiễn, thực trạng dạy học văn miêu tả lớp 4 nói riêng và ở Tiểu học nói chung, dựa trên nguyên lý giáo dục, đặc trưng bộ môn, tâm sinh lí học sinh, phát huy năng lực học cho học sinh. Với những biện pháp hữu hiệu góp phần nâng cao chất lượng dạy học văn miêu tả cho học sinh lớp 4. Đề tài vừa mang tính thực tiễn cao, vừa có tính sáng tạo, tính mới tiếp cận theo chương trình giáo dục 2018.

2. Mục tiêu nghiên cứu: Tôi viết đề tài này với mong muốn:

- Rèn luyện kĩ năng làm các bài văn tả cảnh cho học sinh .

- Giúp học sinh hệ thống hoá kiến thức, hiểu và khắc sâu, nhớ lâu kiến thức, phát triển hoạt động trí tuệ sáng tạo của học sinh, vận dụng tạo tiền đề sau này học sinh tiếp tục học các thể loại văn khác được tốt hơn.

- Góp phần làm rõ phương pháp dạy, nâng cao chất lượng học văn miêu tả cảnh

cho giáo viên và học sinh lớp 4.

3. Đối tượng nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu là tập thể học sinh, lớp 4A năm học .........., Trường Tiểu học ........., xã ...........

- Chương trình phân môn Tập làm văn lớp 4.

4. Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi về quy mô: Tổng hợp những kiến thức liên quan trực tiếp để dạy HS viết bài văn. Tìm ra những nguyên nhân dẫn đến kết quả viết bài văn ở học sinh lớp 4 không như ý muốn. Tìm ra các giải pháp và xây dựng gắn dạy học minh họa để việc dạy học viết bài văn đạt kết quả tốt hơn.

Phạm vi về không gian: Tại lớp 4A - Trường Tiểu học ..........

Phạm vi về thời gian: Từ tháng ...năm ...đến tháng 5 năm ....

5. Phương pháp nghiên cứu.

1. Phương pháp nghiên cứu lí luận.
2. Phương pháp quan sát sư phạm.
3. Ứng dụng sơ đồ tư duy
4. Phương pháp điều tra.
5. Phương pháp thực hành.
6. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.

PHẦN II: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TRẠNG CỦA ĐỀ TÀI

I. CƠ SỞ LÍ LUẬN:

1.1 Các khái niệm về văn miêu tả

Miêu tả: Miêu tả là nêu lên các đặc điểm của sự vật, hiện tượng bằng cách làm cho các sự vật, hiện tượng đó hiện lên trực tiếp (tái hiện) trước mắt người đọc (người nghe) một cách cụ thể, sống động, như thật khiến cho người ta có thể nhìn, nghe, ngửi, sờ mó được.

Văn miêu tả: Văn miêu tả là loại văn nhằm giúp người đọc, người nghe hình dung những đặc điểm, tính chất nổi bật của sự vật, sự việc, con người, phong cảnh,…làm cho nó như hiện lên trước mắt người đọc, người nghe. Vì thế, văn miêu tả là thể loại văn dùng lời nói, chữ viết có hình ảnh và cảm xúc làm cho người đọc, người nghe hình dung một cách rõ nét về người, vật, cảnh vật sự việc như vốn có trong đời sống. Một bài văn miêu tả hay không phải thể hiện chính xác, rõ nét, sinh động đối tượng miêu tả mà còn thể hiện trí tưởng tượng, cảm xúc và đánh giá của người viết đối với đối tượng miêu tả.

1.2 Đặc điểm văn miêu tả:

- Văn miêu tả là thể loại sáng tác: văn miêu tả không phải là sự sao chép, chụp lại những sự vật, sự việc, con người một cách máy móc mà là kết quả của sự nhận xét, tưởng tượng, đánh giá hết sức phong phú. Đó là miêu tả thể hiện sự mới mẻ, riêng biệt của người viết.

- Tính chân thật trong văn miêu tả: văn miêu tả không hạn chế sự tưởng tượng, không ngăn cản cái mới mẻ của người viết. Nhưng như vậy, không có nghĩa văn miêu tả cho phép người viết bịa một cách tùy tiện, muốn nói sao thì nói, viết sao thì viết. Khi miêu tả cái mới, cái riêng phải gắn chặt với cái chân thực. Thấy đúng như thế nào thì tả như thế ấy.

- Văn miêu tả phải là loại văn giàu cảm xúc, những rung động, những nhận xét tinh tế, dồi dào sáng tạo nhằm mục đích thông báo thẩm mỹ. Người đọc qua văn miêu tả nhận thức thực tế khách quan bằng con đường lí trí mà chủ yếu bằng cảm xúc, những rung động mạnh mẽ của tâm hồn.

- Ngôn ngữ văn miêu tả giàu cảm xúc và hình ảnh: ngôn ngữ trong văn miêu tả phong phú, đa dạng. Và người viết còn đan xen giai điệu phụ trợ như: tường thuật, kể chuyện ...

1.3 Cấu trúc chương trình, sách giáo khoa phân môn Tập làm văn lớp 4

Trong chương trình Tiếng Việt tiểu học, văn miêu tả chiếm một vị trí quan trọng. Ở lớp 4, văn miêu tả được dạy 30 tiết với ba kiểu bài cụ thể: Tả đồ vật, tả cây cối, tả con vật. Chương trình Tập làm văn lớp 5 tiếp tục dạy về văn miêu tả với hai kiểu bài: Tả cảnh - 14 tiết, tả người - 12 tiết.

* Về cấu trúc chương trình

- Trong chương trình Tiếng Việt Lớp 4, mỗi tuần có 2 tiết học Tập làm văn. Cả năm học mỗi lớp có tổng số 70 tiết Tập làm văn, trong đó trừ 4 tuần ôn tập GHKI; CHKI, GHKII và CHKII thì văn miêu tả lớp 4 có thời lượng như sau:

	Học kỳ 1	Học kỳ 2	Cả năm
Lớp 4	7 tiết	23 tiết	30 tiết

Như vậy, kì 1 số tiết học văn miêu tả ít, còn kì 2 nặng về văn miêu tả hơn.

* Về sách giáo khoa

- Kiến thức Tập làm văn trong chương trình được sắp xếp học trong tuần sau khi

đã được học các phân môn khác.

- Thông tin của phân môn Tập làm văn được thể hiện toàn bộ bằng kênh chữ,

không có hoặc ít kênh hình minh họa.

- Tập làm văn là phân môn tổng hợp kiến thức của nhiều phân môn: Tập đọc, Chính tả, Luyện từ và câu, Kể chuyện.

III. CƠ SỞ THỰC TIỄN:

Nội dung các bài Tập làm văn lớp 4 được gắn với các chủ điểm, có sự tích hợp rõ nét với các phân môn khác trong chương trình Tiếng Việt. Quá trình hướng dẫn học sinh thực hiện các kĩ năng phân tích đề, quan sát, tìm ý, nói, viết đoạn hoặc cả bài văn là những cơ hội giúp trẻ mở rộng hiểu biết về cuộc sống theo chủ điểm đang học. Việc phân tích dàn bài, lập dàn ý, chia đoạn, quan sát đối tượng, tìm lí lẽ, dẫn chứng ,trình bày và tranh luận … Góp phần phát triển năng lực phân tích tổng hợp của học sinh. Tư duy hình tượng của trẻ cũng được rèn luyện và phát triển qua việc sử dụng các biện pháp so sánh, nhân hoá… khi miêu tả.

Học các tiết làm văn miêu tả, học sinh có điều kiện tiếp cận với vẻ đẹp của con người và thiên nhiên, có cơ hội bộc lộ cảm xúc cá nhân, mở rộng tâm hồn và phát triển mẫu mực nhân cách con người Việt Nam.

Văn miêu tả lớp 4 có vị trí quan trọng trong chương trình dạy học, nên đã có nhiều đề tài nghiên cứu về vấn đề này nhằm giúp giáo viên có nhiều kiến thức, kĩ năng để tổ chức dạy học về văn miêu tả có hiệu quả, song trong thực tế hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế, tôi sẽ trình bày ở phần sau.

-------

Sáng kiến kinh nghiệm "Biện pháp nâng cao chất lượng dạy và học văn miêu tả cho học sinh lớp 4" nhằm giúp giáo viên và học sinh có thể nâng cao kỹ năng viết văn miêu tả, từ đó giúp học sinh có khả năng sáng tạo, tư duy và phát triển ngôn ngữ tốt hơn. Để xem đầy đủ nội dung, SKKN: Biện pháp nâng cao chất lượng dạy và học văn miêu tả cho học sinh lớp 4, mời các bạn tải file về.

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trên chuyên mục Tài liệu của HoaTieu.vn.