SKKN rèn kĩ năng đọc hiểu Ngữ văn 6, 7

Sáng kiến kinh nghiệm đọc hiểu văn bản lớp 6, 7

Trong chương trình Ngữ văn mới theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, kỹ năng đọc hiểu văn bản giữ vai trò then chốt, chiếm tỷ trọng lớn trong các bài kiểm tra, đánh giá. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều học sinh lớp 6, 7 vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận và xử lý các văn bản ngoài sách giáo khoa. Từ thực tiễn giảng dạy, SKKN rèn kĩ năng đọc hiểu văn bản lớp 6, 7 được xây dựng nhằm đề xuất một số biện pháp cụ thể, thiết thực giúp học sinh rèn luyện kỹ năng đọc hiểu một cách hiệu quả, qua đó góp phần nâng cao chất lượng môn Ngữ văn và phát triển năng lực tư duy ngôn ngữ cho các em.

• SKKN ứng dụng trò chơi vào dạy học Lịch sử 7

1. Tóm tắt nội dung SKKN đọc hiểu văn bản lớp 6, 7

2. Nội dung sáng kiến rèn kĩ năng đọc hiểu văn bản lớp 6, 7

A. ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Lí do chọn đề tài:

Trong hơn hai năm trở lại đây, khi chương trình GDPT 2018 được triển khai ở bậc THCS thì đề kiểm tra giữa kì và cuối kì môn Ngữ văn đã có sự thay đổi mạnh mẽ với hai phần: đọc hiểu và làm văn. Trong đó, phần đọc hiểu văn bản chiếm một tỉ lệ điểm khá lớn (50 - 60% số điểm). Dạy học đọc hiểu theo yêu cầu thể loại và kiểu văn bản là hướng tới phát triển năng lực đọc (NL ngôn ngữ) và năng lực thưởng thức, cảm thụ văn học (NL văn học). Thông qua nội dung của các văn bản – tác phẩm được dạy mà giáo dục tư tưởng, nhân cách học sinh; đấy chính là góp phần phát triển phẩm chất.

Ngoài văn bản đã được học trong chương trình, đề kiểm tra cũng hướng tới các văn bản ngữ liệu ngoài chương trình sách giáo khoa có cùng đặc trưng thể loại. Đây là phần được đưa vào trong các bài kiểm tra giữa học kì, kiểm tra cuối học kì nhằm đánh giá năng lực đọc hiểu của học sinh. Hiện nay, việc đánh giá năng lực đọc hiểu của học sinh dựa trên yêu cầu học sinh vận dụng những kiến thức, kĩ năng đã có vào việc đọc hiểu và cảm thụ văn bản. Như vậy, thầy cô không thể giúp các em đọc hộ, cảm hộ, hiểu hộ như trước đây nữa mà các em phải tự mình khám phá, tìm hiểu văn bản. Chính vì vậy, học sinh gặp rất nhiều khó khăn khi làm bài. Bên cạnh đó, trong sách giáo khoa, sách bài tập, sách tham khảo đều không có các dạng bài này. Các em không biết phải bắt đầu từ đâu, trình bày bài như thế nào, vận dụng những kiến thức gì... nhất là đối với học sinh có học lực trung bình, yếu. Còn đối với học sinh khá giỏi, đây là một trong những dạng bài phát huy được khả năng cảm thụ văn học của các em. Các em rất hứng thú khi được tìm hiểu, khám phá nhiều văn bản mới không có trong chương trình và sách giáo khoa. Từ đó các em lĩnh hội được nhiều kiến thức bổ ích, nhiều bài học có giá trị nhân văn sâu sắc.

Trong quá trình giảng dạy môn Ngữ văn, tôi nhận thấy năng lực cảm thụ, đọc hiểu văn bản của học sinh còn rất hạn chế nhất là với học sinh lớp 6. Các em mới chuyển cấp từ môi trường tiểu học lên THCS còn nhiều bỡ ngỡ, chưa được quen với cách học của bậc THCS đặc biệt trong môn Ngữ văn ( Tiểu học là môn Tiếng việt). Trong các giờ dạy học đọc hiểu văn bản, học sinh thường nghe và ghi chép lại bài giảng của giáo viên chứ chưa tự mình cảm thụ, tìm hiểu, khám phá văn bản. Do áp lực thi cử, tình trạng thầy cô đọc hộ, hiểu hộ, cảm thụ hộ học sinh diễn ra khá phổ biến. Chính vì thể, để làm được dạng bài này học sinh phải có một năng lực đọc hiểu văn bản nhất định trên một nền tảng kiến thức cơ bản. Vì vậy, tôi đã mạnh dạn nghiên cứu một số biện pháp để “Rèn kỹ năng làm bài đọc hiểu văn bản cho học sinh lớp 6,7”.

2. Mục đích

Nghiên cứu đề tài này, tôi muốn đưa ra phương pháp hướng dẫn học sinh làm tốt phần đọc hiểu văn bản để nâng cao chất lượng môn Ngữ văn, đặc biệt là nâng cao chất lượng thi vào lớp 10 Trung học phổ thông.

3. Phạm vi đối tượng nghiên cứu

- Phạm vi: học sinh lớp 6,7

- Đối tượng nghiên cứu của đề tài này là: kĩ năng làm bài đọc hiểu văn bản cho học sinh lớp 6,7 bậc Trung học cơ sở.

4. Phương pháp nghiên cứu

- Xây dựng cơ sở lí thuyết;

- Phương pháp thực nghiệm;

- Phương pháp kiểm tra, đánh giá học sinh;

- Tổng hợp, rút kinh nghiệm.

B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

I. Những nội dung lí luận có liên quan đến đọc hiểu văn bản

1. Khái quát về đọc hiểu

- Là hoạt động cơ bản của con người để lĩnh hội tri thức, xử lí thông tin vận dụng vào thực tiễn cuộc sống và bồi dưỡng tâm hồn.
+ “Đọc” là một hoạt động của con người, dùng mắt để nhận biết các kí hiệu và chữ viết, sử dụng bộ máy phát âm phát ra âm thanh nhằm truyền đạt đến người nghe, và dùng trí óc để tư duy và lưu giữ những nội dung mà mình đã đọc.

+ “Hiểu” là trả lời được các câu hỏi: “Cái gì? Như thế nào? Làm thế nào?” tức là phát hiện và nắm vững mối liên hệ của sự vật, hiện tượng, đối tượng nào đó và ý nghĩa của mối quan hệ đó. “Hiểu” còn là sự bao quát được nội dung và có thể vận dụng vào đời sống.
- “Đọc hiểu” là đọc kết hợp với sự hình thành năng lực giải thích, phân tích, khái quát, biện luận đúng- sai về logic, nghĩa là kết hợp với năng lực, tư duy và biểu đạt.

2. Năng lực đọc hiểu

Trong quá trình đổi mới phương pháp dạy học và đổi mới kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực người học, năng lực đọc hiểu là năng lực chung, cốt lõi cần hình thành cho học sinh THCS. Bởi vậy, đọc hiểu trở thành nội dung quan trọng của môn Ngữ văn. Năng lực đọc hiểu được hiểu như sau:

- Có được những kiến thức cơ bản về văn bản như: Hiểu từ ngữ, các biện pháp nghệ thuật trong văn bản, hiểu thể loại, cấu trúc của từng văn bản, hiểu các phương thức được dùng trong văn bản, hiểu đề tài, chủ đề của văn bản….

- Có được những kĩ năng đọc hiểu văn bản quan trọng như: Tìm chủ đề, nội dung chính của văn bản, tìm các chi tiết thông tin về văn bản, giải thích phân tích các chi tiết, hình ảnh trong văn bản đó tổng hợp để nắm được nội dung của văn bản hoặc một đoạn văn, đánh giá về nội dung ý nghĩa và hình thức của văn bản….

- Biết vận dụng kiến thức kĩ năng đọc hiểu văn bản để giải quyết các nhiệm vụ trong quá trình học tập, thi cử và các hoạt động khác trong đời sống…..

3.Nội dung câu hỏi và bài tập đọc hiểu văn bản thường gặp

Trong đề kiểm tra Ngữ văn phần đọc hiểu văn bản chủ yếu sử dụng bài tập trắc nghiệm và câu hỏi tự luận. Do đó học sinh cần đọc kĩ câu hỏi, bài tập và lựa chọn nội dung trả lời, cách diễn đạt đúng với yêu cầu. Nội dung các câu hỏi và các bài tập đọc hiểu văn bản thường hướng vào các vấn đề sau:

- Nội dung của văn bản, đoạn văn

- Những vấn đề về hình thức, nghệ thuật của văn bản như: Bố cục văn bản, các phương thức biểu đạt, các biện pháp tu từ, hình ảnh, chi tiết, từ ngữ, liên kết câu, kiểu câu….

Câu hỏi và các bài tập đọc hiểu văn bản thường hướng vào đánh giá năng lực học sinh theo các mức độ: Nhận biết, thông hiểu và vận dụng

* Mức độ nhận biết: Thường hướng vào các vấn đề về thể loại, đề tài, phương thức biểu đạt, các biện pháp tu từ, hình ảnh, chi tiết, thông tin trực tiếp của văn bản….

* Mức độ thông hiểu: Thường hướng vào các vấn đề: Nêu nội dung chính của văn bản, lí giải nội dung văn bản, ý nghĩa của các biện pháp tu từ, chi tiết quan trọng trong văn bản…

* Mức độ vận dụng: Hướng vào các vấn đề: Đánh giá hình thức, nội dung của văn bản, vận dụng ý nghĩa hoặc rút ra bài học từ văn bản để giải quyết các tình huống thực tiễn.

II. Thực trạng của vấn đề:

Dạng bài đọc hiểu văn bản là một dạng bài mới trong các đề kiểm tra, đề thi trong những năm gần đây. Phần đọc hiểu thường xoay quanh nhiều vấn đề với rất nhiều câu hỏi phong phú và đa dạng nhưng trong sách giáo khoa Ngữ văn và sách bài tập Ngữ văn không có những dạng bài tập cụ thể. Chính vì vậy đòi hỏi người giáo viên phải tự tìm tòi, nghiên cứu trong rất nhiều tài liệu, sắp xếp theo từng chủ đề, từng dạng, theo từng mức độ để cung cấp cho học sinh. Bài đọc hiểu cần tập trung vào đặc trưng thể loại.

.................

Mời các bạn xem thêm trong file tải về.

Mời các bạn tham khảo các Sáng kiến kinh nghiệm hay và chất lượng khác trên chuyên mục Học tập của HoaTieu.vn.