Sáng kiến kinh nghiệm môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật lớp 10

Sáng kiến kinh nghiệm môn Giáo dục kinh tế và pháp luật

Sáng kiến kinh nghiệm môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật lớp 10 là tài liệu quan trọng giúp giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao chất lượng dạy học và phát huy năng lực tư duy, phản biện của học sinh. Với nội dung gắn liền thực tiễn, môn học này đòi hỏi giáo viên phải linh hoạt trong cách truyền đạt và tạo sự hứng thú cho học sinh. Trong bài viết này, chúng tôi chia sẻ những sáng kiến đã được áp dụng hiệu quả trong giảng dạy, giúp học sinh hiểu sâu kiến thức, vận dụng tốt vào cuộc sống và phát triển phẩm chất công dân tích cực.

• SKKN: Ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI trong nâng cao chất lượng quản lý và giảng dạy ở trường THCS

SKKN Dân hỏi – Bộ trưởng trả lời trong môn Giáo dục kinh tế và pháp luật

CHƯƠNG I. TỔNG QUAN

1. Cơ sở lý luận

Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 định hướng chuyển mạnh từ truyền thụ kiến thức sang phát triển phẩm chất, năng lực học sinh, nhằm đào tạo công dân có tư duy độc lập, thích ứng và làm chủ cuộc sống trong xã hội hiện đại. Trong đó, môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật ở cấp THPT giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành tư duy kinh tế, năng lực pháp lý và ý thức công dân trong quá trình hội nhập phát triển đất nước.

Theo Công văn số 5512/BGDĐT-GDTrH (18/12/2020), giáo viên cần chủ động đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường các kỹ thuật dạy học tích cực như: dạy học dự án, tranh biện, thảo luận, đóng vai… phù hợp với đặc trưng môn học và đối tượng học sinh.

Trong chương trình lớp 10, Bài 5: Ngân sách nhà nước là nội dung khó, mang tính trừu tượng cao, yêu cầu học sinh nắm vững các khái niệm như thu – chi ngân sách, chính sách tài khóa, cùng ý thức trách nhiệm công dân trong nộp thuế và giám sát ngân sách. Tuy nhiên, nhiều học sinh tiếp cận bài học thụ động, thiên về ghi nhớ, thiếu liên hệ thực tiễn, làm giảm hiệu quả học tập.

Từ đó, việc vận dụng phương pháp dạy học theo dự án trở nên cần thiết nhằm tạo môi trường học tập tích cực, gắn kết kiến thức với thực tiễn, khuyến khích tư duy phản biện, sự chủ động của học sinh. Dạy học dự án giúp phát huy tính sáng tạo, hợp tác, trải nghiệm thực tiễn và phát triển các năng lực: làm việc nhóm, giao tiếp, thuyết trình, tư duy phản biện, ra quyết định – những năng lực cốt lõi trong giáo dục hiện đại.

Đặc biệt, hoạt động mô phỏng chương trình “Dân hỏi – Bộ trưởng trả lời” trong dự án “Nếu em là Bộ trưởng Tài chính” giúp học sinh hứng thú, vận dụng kiến thức, rèn luyện tư duy kinh tế, năng lực phản biện, trình bày và ý thức công dân. Qua hình thức này, các em không chỉ nắm chắc lý thuyết mà còn có điều kiện phân tích, đánh giá các vấn đề kinh tế – xã hội từ góc nhìn công dân hiện đại.

Từ những lý do trên, tôi thực hiện đề tài sáng kiến: “Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án với chủ đề ‘Nếu em là Bộ trưởng Tài chính’ mô phỏng chương trình ‘Dân hỏi – Bộ trưởng trả lời’ trong bài 5: Ngân sách nhà nước – Môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật lớp 10”, nhằm góp phần đổi mới phương pháp giảng dạy, phát triển toàn diện năng lực học sinh.

2. Phương pháp tạo ra sáng kiến

Qua thực tiễn giảng dạy, tôi nhận thấy học sinh gặp khó khăn khi học bài Ngân sách nhà nước, đặc biệt trong việc hiểu và vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Từ đó, tôi nghiên cứu tài liệu chuyên môn, tham khảo kinh nghiệm đồng nghiệp và chọn phương pháp dạy học theo dự án.

Tôi thiết kế dự án “Nếu em là Bộ trưởng Tài chính”, trong đó học sinh phân vai, chủ động tìm hiểu và mô phỏng chương trình “Dân hỏi – Bộ trưởng trả lời”. Qua đó, các em được trải nghiệm, khắc sâu kiến thức và phát triển kỹ năng tư duy, trình bày, phản biện và làm việc nhóm.

Các phương pháp cụ thể gồm:

- Phân tích chương trình, xác định yêu cầu cần đạt theo định hướng phát triển năng lực.

- Thiết kế và tổ chức dạy học theo dự án gắn với thực tiễn.

- Tổ chức nhóm, phân vai, nhập vai để học sinh chủ động, hợp tác.

- Ứng dụng công nghệ thông tin (quay video, trình chiếu, công cụ trực tuyến…).

- Quan sát, đánh giá, khảo sát học sinh và giáo viên để điều chỉnh phù hợp.

3. Mục tiêu của sáng kiến Đối với học sinh:

- Nắm vững kiến thức về thu – chi, cân đối ngân sách, vai trò ngân sách nhà nước. công.

- Vận dụng kiến thức vào tình huống thực tiễn như nộp thuế, giám sát chi tiêu

- Rèn luyện năng lực tư duy kinh tế, giải quyết vấn đề, làm việc nhóm, phản biện, trình bày và sử dụng công nghệ thông tin.

- Bồi dưỡng phẩm chất công dân: trách nhiệm, trung thực, tự tin, hợp tác.

Đối với giáo viên:

- Nâng cao năng lực thiết kế – tổ chức hoạt động theo định hướng phát triển năng lực học sinh.

- Đổi mới phương pháp, tăng tính hấp dẫn, thực tiễn cho bài giảng.

Đối với nhà trường và đồng nghiệp:

- Tạo mô hình khả thi về dạy học dự án, có thể áp dụng rộng rãi tại trường và các cơ sở tương tự.

- Góp phần nâng cao chất lượng dạy học, thực hiện hiệu quả chương trình GDPT 2018.

CHƯƠNG II: MÔ TẢ SÁNG KIẾN

1. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến

1.1. Thuận lợi

Chương trình môn học theo định hướng phát triển năng lực: Môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên áp dụng các phương pháp dạy học tích cực như: dạy học theo dự án, học qua trải nghiệm, nhập vai, mô phỏng…

Cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin: Trường PTDTNT THCS & THPT Huyện Kim Bôi được trang bị tivi, phòng học thông minh; học sinh có khả năng sử dụng các thiết bị công nghệ như điện thoại, máy tính để quay video, dựng clip, trình bày ý tưởng trên nền tảng số.

Đặc điểm thế hệ học sinh: Học sinh hiện nay (thế hệ Gen Z) có khả năng tiếp cận công nghệ nhanh, yêu thích các hình thức học tập mang tính trải nghiệm, sáng tạo và gần với thực tiễn xã hội.

1.2. Khó khăn

Mặc dù có nhiều điều kiện thuận lợi, quá trình dạy học bài “Ngân sách nhà nước” (Bài 5 – Môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật lớp 10) vẫn còn tồn tại những khó khăn cụ thể như:

Nội dung mang tính trừu tượng, khô khan: Bài học liên quan đến các khái niệm kinh tế vĩ mô như: thu – chi ngân sách, bội chi, chính sách tài khóa… gây khó khăn cho học sinh trong việc tiếp cận và hiểu sâu bản chất vấn đề.

Phương pháp giảng dạy còn nặng lý thuyết: Mặc dù bản thân tôi đã cố gắng áp dụng nhiều phương pháp dạy học tích cực như thảo luận nhóm, tình huống, trò chơi học tập... nhưng trong một số tiết dạy vẫn còn thiên về thuyết trình – ghi chép, chưa tạo đủ điều kiện để học sinh chủ động vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Do đó, học sinh có xu hướng học thuộc lòng nhưng chưa hiểu sâu bản chất, dễ quên kiến thức và gặp khó khăn khi áp dụng vào tình huống thực tế.

Thiếu sự kết nối giữa bài học và thực tiễn: Học sinh chưa thấy được mối liên hệ giữa ngân sách nhà nước với đời sống thường nhật; không hiểu rõ lý do phải nộp thuế hay chi tiêu công hoạt động như thế nào.

Chưa phát huy năng lực và kỹ năng sống: Học sinh ít có cơ hội phát triển các kỹ năng quan trọng như: phản biện, thuyết trình, làm việc nhóm, truyền thông chính sách, giải quyết tình huống thực tiễn…

Đánh giá học sinh chưa toàn diện: Các hình thức kiểm tra, đánh giá hiện tại vẫn thiên về lý thuyết, chưa phản ánh đầy đủ các năng lực vận dụng, sáng tạo và phẩm chất công dân của học sinh.

1.3. Lý do cần thiết của sáng kiến

Xuất phát từ thực trạng học sinh lớp 10 còn gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận bài học “Ngân sách nhà nước” – do nội dung mang tính trừu tượng, khô khan và chưa gắn với đời sống – việc thiết kế một hình thức dạy học tích cực, mang tính trải nghiệm và gắn với thực tiễn là yêu cầu cần thiết. Bên cạnh đó, dù bản thân giáo viên đã cố gắng vận dụng nhiều phương pháp dạy học tích cực, nhưng hiệu quả vẫn chưa cao, học sinh chưa thật sự hứng thú, chưa được tạo nhiều cơ hội để vận dụng kiến thức vào thực tiễn và rèn luyện kỹ năng công dân.

Từ đó, sáng kiến “Vận dụng dạy học theo dự án với chủ đề ‘Nếu em là Bộ trưởng Tài chính’” ra đời nhằm:

- Tăng tính hấp dẫn, sinh động và thực tiễn cho bài học về ngân sách nhà nước;

- Tạo cơ hội để học sinh nhập vai “Bộ trưởng Tài chính”, mô phỏng chương trình “Dân hỏi – Bộ trưởng trả lời”, từ đó nâng cao hiểu biết, tư duy phản biện và ý thức công dân trong các vấn đề tài chính công của đất nước

- Phát triển các năng lực cốt lõi như: tư duy kinh tế, giải quyết vấn đề, làm việc nhóm, trình bày, phản biện và sử dụng công nghệ thông tin; đồng thời phát huy các năng lực đặc thù của môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật, gồm: năng lực điều chỉnh hành vi, năng lực phát triển bản thân, năng lực tìm hiểu và tham gia vào các hoạt động kinh tế – xã hội. Rèn luyện các phẩm chất quan trọng như: trách nhiệm, trung thực, tự tin, hợp tác, tích cực tham gia vào các vấn đề kinh tế – xã hội;

- Góp phần đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra – đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực toàn diện của học sinh trong chương trình giáo dục phổ thông mới.

2. Giải pháp thực hiện sáng kiến

Trong khuôn khổ đề đổi mới giáo dục, việc áp dụng dạy học theo dự án vào giảng dạy các môn Khoa học xã hội đã được đánh giá cao về tính hiệu quả. Sáng kiến "Vận dụng dạy học theo dự án với chủ đề 'Nếu em là Bộ trưởng Tài chính'" đã được triển khai qua nhiều giải pháp nhằm đảm bảo tính khoa học, khả thi và hiệu quả trong dạy học. Dưới đây là hệ thống các giải pháp đã được áp dụng:

2.1. Tên giải pháp, nội dung của giải pháp:

2.1.1. Nghiên cứu chương trình và xác định yêu cầu cần đạt
Trước khi triển khai sáng kiến, việc nghiên cứu kỹ Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 và phân tích bài học cụ thể là bước nền quan trọng để đảm bảo tính đúng hướng và khả thi của phương pháp dạy học theo dự án.

“Bài 5: Ngân sách nhà nước” thuộc môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật lớp 10 là một nội dung trọng tâm trong mạch kiến thức kinh tế công và tài chính công. Theo chương trình mới, bài học này không chỉ cung cấp tri thức khái niệm mà còn yêu cầu học sinh phát triển năng lực vận dụng, tư duy phản biện, và thực hành trách nhiệm công dân.

......................

Mời các bạn xem thêm trong file tải về.

Mời các bạn tham khảo các Sáng kiến kinh nghiệm hay và chất lượng khác trên chuyên mục Học tập của HoaTieu.vn.