SKKN: Giải pháp nâng cao chất lượng dạy học lập trình SCRATCH bằng phương pháp trò chơi

HoaTieu.vn xin chia sẻ đến thầy cô giáo tham khảo Sáng kiến kinh nghiệm: "Giải pháp nâng cao chất lượng dạy học lập trình Scratch bằng phương pháp trò chơi" tại trường tiểu học. Sáng kiến đề xuất thiết kế các nhóm trò chơi như trò chơi trí tuệ, vẽ hình và tính toán, cũng như tích hợp đa phương tiện để kích thích sự hứng thú và phát triển tư duy logic của học sinh, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học môn Tin học, đặc biệt là lập trình Scratch cho học sinh tiểu học. Đây cũng là định hướng phù hợp với mục tiêu phát triển năng lực số cho học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Sau đây là nội dung chi tiết.

1. Tóm tắt SKKN: Giải pháp nâng cao chất lượng dạy học lập trình Scratch bằng phương pháp trò chơi

2. Nội dung Sáng kiến: Giải pháp nâng cao chất lượng dạy học lập trình Scratch bằng phương pháp trò chơi

BÁO CÁO SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

I. LÝ DO CHỌN SÁNG KIẾN

Chúng ta đang sống trong thời đại phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin. Không có lĩnh vực nào của cuộc sống không có sự đóng góp của công nghệ thông tin. CNTT trở thành một trong những động lực phát triển nhất của sự phát triển. Đối với các em học sinh, có thể nói đây là một hành trang để giúp các em vững bước tới tương lai, tương lai của thế hệ công nghệ thông tin bùng nổ. Trong những năm gần đây, GD&ĐT nước ta có nhiều đổi mới về nội dung và phương pháp. Để đáp ứng yêu cầu nguồn nhân lực có đủ khả năng phục vụ cho xã hội phát triển trong tương lai việc đổi mới phương pháp giảng dạy là một trong những yêu cầu bức thiết hiện nay. Một trong những hướng nghiên cứu về phương pháp và phương tiện dạy học đó là ứng dụng công nghệ thông tin thiết kế bài giảng và sử dụng các mô hình trong dạy học. Đưa tin học vào nhà trường nói chung và TH nói riêng là một việc làm cần thiết để các em làm quen và tiếp cận với công nghệ khoa học tiên tiến. Những khái niệm khoa học kỹ thuật khó hiểu, những quy tắc luật lệ chằng chịt, những suy nghĩ liên miên, mệt mỏi trong những ngôn ngữ lập trình kiểu dòng lệnh phổ biến như Pascal, C… chính là rào cản đối với sự tiếp cận lập trình cho học sinh. Tuy nhiên, trong chương trình Tin học với phần mềm Scratch thì khác! Ngôn ngữ lập trình Scratch phát triển theo hướng tương tác trực quan, đồ họa sống động, sản phẩm liền tay mà vẫn đảm bảo tính khoa học, tính liên thông tri thức sau này. Khi sử dụng Scratch, thay vì phải viết những dòng lệnh logic dễ gặp lỗi thì ở đây bạn chỉ cần nắm và kéo các khối lệnh đầy màu sắc có sẵn để lắp ghép thành một kịch bản điều khiển các đối tượng trên sân khấu biểu diễn, dễ dàng giúp học sinh tạo ra các trò chơi hay. Đối với học sinh TH khi mới tiếp cận với ngôn ngữ lập trình thì Scratch là ngôn ngữ trực quan, dễ hiểu và dễ vận dụng trong các tình huống cụ thể.

Môn Tin học là bộ môn gắn liền với máy tính và các thiết bị, phần mềm tin học. Đây là bộ môn có ứng dụng nhiều công nghệ mới, thiết bị mới và đặc biệt cần có nhiều chi phí để mua sắm trang thiết bị học tập. Phần lớn học sinh chưa có điều kiện để tự trang bị cho mình các đồ dùng học tập cần thiết. Bên cạnh đó, trong bộ môn Tin học còn có nhiều thuật ngữ chuyên môn có sử dụng cả ngôn ngữ tiếng Việt và ngôn ngữ tiếng Anh. Để giải quyết vấn đề trên ta cần kết hợp giữa việc học lí thuyết với thực hành vào giảng dạy để học sinh dễ nhận biết, ghi nhớ và nắm bắt các kiến thức tốt hơn. Qua các năm giảng dạy bộ môn Tin học, tôi nhận thấy rằng các em rất thích chơi trò chơi, thích tìm tòi, khám phá, nhiều em hỏi thưa cô “làm thế nào để tạo ra được trò chơi như thế này?”, nhưng khi dạy môn tin học chương trình học mới phần mềm Scratch đã giúp các em trả lời được câu hỏi này, ở phần mềm Scratch các em có thể tạo ra được những trò chơi theo ý thích hay những cuộc hội thoại, các hình vẽ, hay giải những bài toán của những môn học khác bằng cách kéo thả các lệnh trực quan sinh động giúp các em hứng thú trong học tập. Khi sử dụng phần mềm trực quan này giúp học sinh dễ dàng tiếp thu và tham gia bài giảng một cách tích cực và chủ động. Phương tiện dạy học vừa điều khiển nhận thức một cách sinh động, vừa là nguồn tri thức phong phú để lĩnh hội tri thức và rèn luyện kỹ năng. Tuy vậy, trong quá trình dạy học một số học sinh vẫn chưa chú ý đến sự hướng dẫn của giáo viên nên việc chiếm lĩnh kiến thức vẫn còn thụ động. Vì vậy, trong quá trình dạy học giáo viên phải biết kết hợp các phương pháp dạy học một cách thích hợp, linh hoạt khai thác và vận dụng tốt các phương tiện sẽ kích thích được hứng thú tư duy của học sinh.

Việc khai thác tốt phần mềm không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức mới nhanh hơn, hiệu quả hơn mà còn rèn luyện kỹ năng quan sát, phân tích, dự đoán, so sánh, khái quát, kỹ năng vận dụng để học sinh nâng cao kỹ năng kiến thức và có hứng thú hơn đối với môn học. Vì các lí do trên nên tôi chọn đề tài “Giải pháp nâng cao chất lượng dạy học lập trình SCRATCH bằng phương pháp trò chơi” tại Trường TH .............

II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

Ngôn ngữ lập trình Scratch không chỉ giống như một bộ đồ chơi trí tuệ mà nó còn là một công cụ học lập trình trực quan thú vị, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận với lĩnh vực công nghệ thông tin một cách khoa học và sáng tạo. Khi học lập trình Scratch, học sinh học được những nguyên lý cơ bản của việc thiết kế, học được cách thử nghiệm ý tưởng mới, học được cách phân chia ý tưởng phức tạp thành những phần việc đơn giản, học được cách hợp tác với người khác để thực hiện dự án, học được cách tìm và sửa lỗi khi kết quả không được như ý, tập được tính kiên trì khi đối mặt với khó khăn. Ngày nay, đó không chỉ là những kỹ năng cần thiết cho việc lập trình, mà còn cần thiết cho nhiều hoạt động khác.

Do vậy, theo tôi những yêu cầu cần đặt ra, cần đạt được là:

Thứ nhất: Chúng ta phải hiểu được phần mềm Scratch là gì? Scratch là tên gọi của một loại ngôn ngữ lập trình, được nghiên cứu và phát triển bởi nhóm Lifelong Kindergarten thuộc trung tâm Media Lab của Viện công nghệ Massachusetts (Massachusetts Institute of Technology MIT, thành lập năm 1981 ở TP Cambridge, Bang Massachusetts, Hoa Kỳ). Dẫn đầu dự án nghiên cứu sáng tạo ra ngôn ngữ này là giáo sư Mitchel Resnick, ông cũng là giám đốc điều hành của nhóm Lifelong Kindergarten.

Thứ hai: Phần mềm Scratch có lợi ích gì?

Một số lợi ích nổi bật của Scratch:

1. Rèn luyện tính kiên trì, cẩn thận trong học tập và trong cuộc sống nói chung.

2. Bồi dưỡng niềm say mê học tập, tính tự giác giải quyết các công việc chưa hoàn thành.

3. Kích thích và phát huy trí tưởng tượng.

4. Biết diễn đạt ý tưởng, suy nghĩ một cách chặt chẽ, logic.

5. Biết chọn lọc và thử nghiệm các ý tưởng mới.

6. Biết phân chia và phối hợp trong khi làm việc nhóm.

7. Biết xử lý lỗi và tìm các giải pháp thay thế.

8. Rèn luyện kỹ năng thuyết trình, giải thích dễ hiểu, mạch lạc cho người khác.

Các nhóm trò chơi được sử dụng cho học sinh trong dạy học phần mềm Scatch môn Tin học: Sử dụng Scratch dễ dàng thiết kế ra các trò Game trí tuệ, Scratch giúp học sinh vẽ hình và tính toán, tích hợp các loại dữ liệu đa phương tiện trong dự án Scratch, đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nội dung dạy học của môn học.

1. Tính mới và sáng tạo của sáng kiến

1.1. Giải pháp khảo sát khi học lập trình bằng các lệnh:

1.1.1.1. Hình thức khảo sát:

Đối với học sinh, để giúp tìm hiểu thực trạng dạy học theo hướng tổ chức cho học sinh hoạt động nhằm bồi dưỡng năng lực tin học cho HS, tôi thiết kế bài kiểm tra sau khi các em học xong bài “Bài 5: Tạo chương trình có nhân vật chuyển động” lớp 4. Khảo sát được thực hiện trong thời gian một tiết, thực hành trên máy tính trên 2 lớp 4 với 46 học sinh.

Trò chơi: Em hãy tạo chương trình để điều khiển quả bóng chuyển động lần lượt đến 4 vị trí A, B, C, D trên sân khấu.

1.1.1.2. Đánh giá khảo sát:

Đối với học sinh, sau khi khảo sát kết quả như sau: (46 học sinh)

Điểm	Phiếu khảo sát số 1
	SỐ HỌC SINH	TỈ LỆ %
Giỏi	6	13,0%
Khá	15	32,6%
Trung bình	19	41,0%
Yếu- kém	6	13,4%

Nhận xét: Qua kết quả khảo sát thì đa số các em nắm kiến thức lập trình với phần mềm còn yếu, chương trình chạy không đúng yêu cầu, các em hay quên lệnh và chưa vận dụng vào thực hành được nếu không có sự hướng dẫn của giáo viên. Tỉ lệ trung bình, yếu kém còn cao. Từ thực tế trên tôi đã áp dụng với mỗi bài học tôi yêu cầu học sinh nắm rõ các lệnh và tác dụng của lệnh. Trên cơ sở đó tôi đưa ra một số nhóm trò chơi trong phần thiết kế trò chơi.

1.2. Giải pháp thiết kế trò chơi trên phần mềm SCRATCH

Để học sinh tích cực học tập thì bài học phải thực sự gây được hứng thú cho học sinh. Muốn làm được điều đó giáo viên lên lớp cần tránh sự nhàm chán trong cách truyền đạt kiến thức và trong cách thức tổ chức giờ học. Từ thực tế trên tôi đã áp dụng mỗi bài học hướng dẫn học sinh tạo ra những trò chơi với mức độ khó khác nhau, nhân vật hoạt hình khác nhau giúp các em thích thú hơn. Dưới đây là một số trò chơi hướng dẫn học sinh tạo ra khi sử dụng phần mềm Scratch.

Nhóm 1: Sử dụng Scratch dễ dàng thiết kế ra các trò Game trí tuệ.

Một trong những phần thú vị nhất của việc lập trình ra trò chơi là tưởng tượng xem chức năng và hình thức của trò chơi. Với sự hỗ trợ đa phương tiện cùng các khối lệnh cơ bản, học sinh sẽ dễ dàng sáng tạo ra các trò Game theo sở thích và ý tưởng của bản thân. Thay vì chỉ biết chơi Game, giờ đây các em có thể học cách để tạo ra các trò Game theo ý tưởng của mình. Qua đó, giúp học sinh hình thành và phát triển khả năng tư duy Logic, trí tưởng tượng một cách hiệu quả. Với các bài học dưới đây tôi yêu cầu học sinh nhớ kĩ các nhóm lệnh. Với các bài tập trong sách hướng dẫn học sinh có thể làm một cách nhanh chóng, tôi muốn hướng dẫn học sinh tạo ra các trò chơi mới tạo tính hứng thú cho học sinh.

Ví dụ một số lệnh thực hiện trong phần mềm SCRATCH

............

>>> Tải file về máy để xem đầy đủ SKKN: Giải pháp nâng cao chất lượng dạy học lập trình SCRATCH bằng phương pháp trò chơi ở cấp Tiểu học.

Mời các bạn tham khảo thêm các Sáng kiến kinh nghiệm hay và chất lượng khác trên chuyên mục Học tập của HoaTieu.vn.

• SKKN: Một số phương pháp giải đề thi Tin học trẻ bằng phần mềm Scratch ở cấp Tiểu học