Đánh giá nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật truyện ngắn Một cơn giận

Một cơn giận là một truyện ngắn của nhà văn Thạch Lam kể về một lần nóng giận của nhân vật Thanh với người phu kéo xe tên Dư. Sau một lần đến thăm nhà Dư, qua lời kể của hai người đàn bà, Thanh hiểu về hoàn cảnh đáng thương của người phu xe, anh hối hận, đau đớn khi biết cơn giận vô cớ của mình vài ngày trước đã khiến gia đình người phu xe lâm vào tình cảnh khốn cùng, bi thảm. Sau đây là dàn ý phân tích đánh giá truyện ngắn Một cơn giận sẽ giúp các em nắm được cách viết bài văn phân tích tác phẩm.

• Phân tích bài thơ Mùa xuân chín
• Phân tích đánh giá chủ đề và đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn Dì Hảo

1. Dàn ý phân tích đánh giá Một cơn giận

1. Mở bài:

Giới thiệu tác giả “Thạch Lam,” tác phẩm “Một cơn giận”

* Khái quát thông tin về tác giả, tác phẩm

- Tác giả.

+Là một trong những cây bút tiêu biểu của Tự Lực văn đoàn

+ Là con người điềm đạm, đôn hậu và rất đỗi tinh tế.

+ Có biệt tài về truyện ngắn.

+ Truyện không có chuyện, chủ yếu khai thác nội tâm nhân vật.

+ Mỗi truyện như một bài thơ trữ tình, giọng điệu điềm đạm, chứa đựng tình cảm chân thành và sự nhạy cảm tinh tế của nhà văn.

+ Văn Thạch Lam trong sáng, giản dị mà thâm trầm, sâu sắc.

Thạch Lam luôn tâm niệm: “Văn chương không phải là một cách đem đến cho người đọc sự thoát ly hay sự quên…, văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực làm cho lòng người thêm trong sạch và phong phú hơn”

- Tác phẩm:

+  In trong tập Gió lạnh đầu mùa (1937)

+ Là một trong những sáng tác đầu tay của Thạch Lam thể hiện rõ đặc điểm phong cách nghệ thuật của nhà văn.

+ Tác phẩm kể lại câu truyện chia sẻ của nhân vật Thanh với người kể chuyện về kỉ niệm một lần nóng giận đã gây ra những hậu quả đau lòng cho người phu xe nghèo khổ với những thông điệp đầy thấm thía, sâu sắc. Qua tác phẩm, nhà văn Thạch Lam đã sử dụng thành công các yếu tố nghệ thuật như xây dựng cốt truyện, xây dựng tình huống truyện, xây dựng nhân vật, điểm nhìn nghệ thuật, ngôn ngữ, giọng điệu…

2. Thân bài

* Phân tích đánh giá về nội dung của tác phẩm:

Tác phẩm là một câu truyện thấm thía. Đằng sau lời kể của nhân vật cùng những suy tư trải nghiệm đau lòng là số phận tội nghiệp đáng thương của những con người dưới đáy xã hội. Dư là người phu xe nghèo khổ, với gia cảnh đầy tội nghiệp: căn nhà lụp xụp, tối tăm; đứa con ốm đau, bệnh tật gần với cái chết trong gang tấc; bản thân phải đi kéo xe chui để kiếm thêm thu nhập. Sự khổ cực nhân lên gấp bội ( bị đánh đập, phạt tiền, con bị chết) khi chịu sự chà đạp từ cả người khách hàng thượng lưu là Thanh và tên cảnh sát đại diện cho chính quyền thực dân. Đằng sau lời kể là sự xót xa với thông điệp đầy ám ảnh hướng đến lương tri của mỗi người: Hãy biết gạt bỏ sự mù quáng, ích kỉ để không gây ra những hậu quả đau lòng cho người khác.

Câu truyện thấm đẫm tinh thần nhân văn của chủ nghĩa lãng mạn nhưng đồng thời cũng mang đến bức tranh hiện thực ám ảnh đến đau lòng.

* Đánh giá về giá trị nghệ thuật của tác phẩm

- Xây dựng nhân vật thiên về tâm lí:

+ Nhân vật chính là Thanh tuy nhiên tác giả tập trung khắc hoạ nhiều hơn về số phận đáng thương của người phụ xe tên Dư. Có thể nói Thanh chính là đòn bẩy để làm nổi bật lên chân dung về những con người dưới đáy xã hội tội nghiệp:

Khi khắc hoạ về nhân vật Thanh, tác giả không đi sâu vào ngoại hình mà đi vào khai thác hành trình tâm lí của nhân vật. Từ nhân vật này, tác giả soi chiếu làm nổi bật số phận cuộc đời Dư- người phu xe với sự tội nghiệp của một người lao động nghèo khổ” anh phu xe co ro vì rét, hai tay giấu dưới manh áo tơi tàn”, “ mặt anh xe tái mét. Những vết răn in sâu xuống trên mặt già nua hốc hác, chân tay người khốn nạn ấy run bật lên và tôi thấy cái rung động chuyển cả vào chiếc thân xe”; gia cảnh của nhân vật cũng mang sự khổ cực điển hình cho những người nghèo khổ, có một gia đình nheo nhóc, đứa con bị sài với mạng sống leo lét.

Tác giả đi sâu khai thác tâm lí ăn năn hối lỗi của Thanh, nhưng đằng sau đó là bi kịch cuộc đời đầy ám ảnh day dứt của anh phụ xe- vì miếng cơm manh áo phải kéo xe đầy cơ cực, chịu sự giày vò của cả những con người tầng lớp thượng lưu lẫn chính quyền thực dân để nuôi gia đình, thuốc thang cho đứa con bị ốm. Câu truyện không nhiều kịch tính, cũng không có xung đột gay gắt nhưng gây ám ảnh cho người đọc với thông điệp thấm đẫm tinh thần nhân đạo

- Kết cấu: Tác giả sử dụng kết cấu truyện lồng truyện, mở đầu là cuộc nói chuyện giữa nhân vật tôi và Thanh, sau đó theo câu chuyện của Thanh, người đọc đi theo hành trình tâm lí của nhân vật . Kết thúc truyện là lời chia sẻ của nhân vật tạo nên dư ba cho câu truyện thêm thấm thía, day dứt. Kết cấu tạo nên cho câu truyện sự khách quan, chân thực đồng thời mở rộng không gian của tác phẩm cũng như tạo sự linh hoạt cho điểm nhìn nghệ thuật khi không chỉ đặt trên người kể truyện mà đặt trên cả các nhân vật trong truyện.

- Điểm nhìn nghệ thuật: nhà văn sử dụng linh hoạt điểm nhìn. Từ vị thế người kể truyện chuyển sang nhân vật Thanh, sau đó linh hoạt di chuyển vào các nhân vật phụ như người mẹ của người phụ xe Dư →Cái nhìn đa chiều.

- Cốt truyện: giản dị, không có xung đột gay gắt mà chỉ là trạng thái đấu tranh tâm lí của nhân vật Thanh: từ nóng giận đến hối hận, ăn năn, day dứt với mặc cảm tội lỗi.

- Tình huống truyện: Cuộc gặp gỡ với người phu xe, vì bực dọc trong lòng nên có thành kiến, đẩy người phu xe vào tình cảnh bị cảnh sát đưa về đồn phạt; tình huống đến nhà người phu xe.=> Tình huống đẩy nhân vật vào cuộc đấu tranh tâm lí giữa sự ích kỉ tàn ác và lương tri trong tâm hồn. Góp phần truyền tải thông điệp vừa nhẹ nhàng song cũng đầy xót xa ám ảnh. Đằn sau đó là một bức tranh hiện thực xã hội đau lòng.

- Chi tiết nghệ thuật: Nhà văn xây dựng được nhiều chi tiết gây ám ảnh xót xa cho người đọc như: cái run của người phu xe trước cảnh sát, chi tiết căn nhà lụp xụp, đứa con ốm trong tay người mẹ, hình ảnh người phu xe thân thể nhiều vết thương cắp chiếc quan tài nhỏ, tiếng khóc của hai người phụ nữ; ngoài ra còn các chi tiết mang theo sự hối hận, ăn năn của nhân vật Thanh: hành động rơm rớm nước mắt → Gợi ra số phận đáng thương của người phu xe và cả sự đáng trách của nhân vật Thanh.

- Ngôn ngữ giản dị, giàu sức biểu cảm; giọng văn nhẹ nhàng, trữ tình cảm thương; những trang viết nhẹ nhàng, đầy chất thơ và lắng đọng xúc cảm…

3. Kết bài: Truyện ngắn “Một cơn giận” là hành trình đấu tranh tâm lí để thoát khỏi sự ích kỉ mù quáng , nhưng đồng thời phản ánh một bức tranh thu nhỏ của xã hội Việt Nam trước Cách mạng dưới con mắt nhìn đầy nhân đạo của nhà văn Thạch Lam. Những nâng niu chi chút của Thạch Lam trên trang viết đã để lại những dư âm khó phai trong lòng người đọc.

2. Nghị luận phân tích đánh giá tác phẩm Một cơn giận

“Văn học là nhân học”- câu nói như khẳng định sứ mệnh đẹp đẽ của văn chương khi không chỉ làm đẹp tâm hồn mà còn giúp con người hoàn thiện cả về nhân cách lẫn thế giới quan. Mỗi tác phẩm dường như là đứa con tinh thần mà nhà văn đều dùng tất cả sự nỗ lực lao động nghệ thuật để làm nên. Bởi vậy giá trị của chúng hiển hiện không chỉ ở nội dung mà còn ở cả phương diện nghệ thuật. Đến với trang văn của Thạch Lam, ta không chỉ cảm thấy lòng bận hơn với những bộn bề cuộc sống đặt ra trong tác phẩm, ta còn tìm thấy trong đó những giá trị nhân sinh đẹp đẽ toát lên qua lối viết truyện ngắn rất riêng . Tác phẩm “ Một cơn giận” là một minh chứng cho điều ấy.

Thạch Lam là một trong những cây bút tiêu biểu của Tự Lực văn đoàn, là con người điềm đạm, đôn hậu và rất đỗi tinh tế. Nhà văn có biệt tài về truyện ngắn. Truyện của Thạch Lam thường nhẹ nhàng man mác giống như một bài thơ trữ tình đượm buồn, bởi trong từng tác phẩm nhà văn không hướng đến xây dựng một cốt truyện kịch tính với nhiều xung đột căng thẳng mà thường viết những câu truyện không có chuyện. Đó là những điều nhỏ bé tưởng chừng như vụn vặt nhưng lại mang chứa những giá trị nhân văn lớn lao. Đặc biệt, Thạch Lam thường đi sâu khai thác chủ yếu trong nội tâm nhân vật, ghi lại những chuyển biến mong manh, tinh vi trong tâm hồn con người. Tất cả được đặt trong một giọng văn trong sáng, giản dị, thâm trầm mà sâu sắc và chứa đựng trong đó tình cảm chân thành và sự nhạy cảm tinh tế của nhà văn .

Tác phẩm Một cơn giận là một trong những sáng tác đầu tay của Thạch Lam thể hiện rõ đặc điểm phong cách nghệ thuật của nhà văn.Từ câu truyện chia sẻ của nhân vật Thanh về kỉ niệm một lần nóng giận đã gây ra những hậu quả đau lòng cho người phu xe nghèo khổ với những thông điệp đầy thấm thía, sâu sắc. Qua tác phẩm, nhà văn Thạch Lam đã sử dụng thành công các yếu tố nghệ thuật như xây dựng cốt truyện, xây dựng tình huống truyện, xây dựng nhân vật, điểm nhìn nghệ thuật, ngôn ngữ, giọng điệu…

Truyện ngắn Một cơn giận mang đến những trài nghiệm thấm thía từ một phút nóng giận thiếu lí trí đã gây ra nhưng đớn đau, mất mát cho người khác. Đằng sau lời kể là số phận tội nghiệp đáng thương của những con người dưới đáy xã hội. Dư là người phu xe nghèo khổ, với gia cảnh đầy tội nghiệp: căn nhà lụp xụp, tối tăm; đứa con ốm đau, bệnh tật gần với cái chết trong gang tấc, bản thân phải đi kéo xe chui để kiếm thêm thu nhập. Sự khổ cực nhân lên gấp bội khi trong lần kéo xe cho Thanh bị cảnh sát bắt được. Thanh không nói giúp dù người phu xe đã van xin hết mưc. Kết quả anh ta bị đánh đập, phạt tiền, con không cứu nổi vì không có tiền thuốc thang. Dư đã chịu sự chà đạp từ cả người khách hàng thượng lưu là Thanh và tên cảnh sát đại diện cho chính quyền thực dân. Hiện thực hiện lên tuy không thực sự gay gắt song vẫn mang theo sự ám ảnh, day dứt cả cho người đọc. Thanh sau khi đã ý thức sự ích kỉ, mù quáng của mình nhưng đã quá muộn để cứu vãn tình hình . Truyện đưa đến thông điệp hướng đến lương tri của mỗi người: Hãy biết gạt bỏ sự mù quáng, ích kỉ để không gây ra những hậu quả đau lòng cho người khác.Có thể thấy câu truyện thấm đẫm tinh thần nhân văn của chủ nghĩa lãng mạn nhưng đồng thời cũng mang đến bức tranh hiện thực ám ảnh đến đau lòng, mỗi lần đọc lại chắc hẳn ai cũng sẽ tự dặn lòng mình phải biết kiên nhẫn, bình tĩnh khi nóng giận đừng để mọi thứ vượt quá giới hạn và đặc biệt phải trân trọng bất kì ai dù họ có ở bất kì vị trí nào.

“Một cơn giận” có thể coi là tác phẩm giá trị khi đưa đến những thông điệp sâu sắc, để tạo ra sự truyền rung chấn động trong tâm lí người đọc, nhà văn đã rất tinh tế khi lựa chọn xây dựng từ các yếu tố nghệ thuật đặc sặc như lối xây dựng kết cấu, tình huống cho đến khắc hoạ nhân vật và giọng điệu…

Trong tác phẩm, nhân vật chính là Thanh.Tuy nhiên điều tác giả tập trung khắc hoạ nhiều hơn là số phận đáng thương của người phụ xe tên Dư. Nói cách khác, Thanh và hành trình tâm lí của mình chính là đòn bẩy để làm nổi bật lên chân dung về những con người dưới đáy xã hội tội nghiệp. Khi khắc hoạ về Thanh, tác giả không đi sâu vào ngoại hình mà đi vào khai thác nội tâm của nhân vật. Từ đó, tác giả soi chiếu làm nổi bật số phận cuộc đời Dư- người phu xe với sự tội nghiệp của một người lao động nghèo khổ” anh phu xe co ro vì rét, hai tay giấu dưới manh áo tơi tàn”, “ mặt anh xe tái mét. Những vết răn in sâu xuống trên mặt già nua hốc hác, chân tay người khốn nạn ấy run bật lên và tôi thấy cái rung động chuyển cả vào chiếc thân xe”; gia cảnh của nhân vật cũng mang sự khổ cực điển hình cho những người nghèo khổ, có một gia đình nheo nhóc, đứa con bị sài với mạng sống leo lét. Tác giả rất tinh tế nắm bắt những biến chuyển trong tâm lí ăn năn hối lỗi của Thanh từ sự nóng giận nhất thời đến sự thức tỉnh của lương tri. Những điều ấy đều nhằm mục đích cho thấy bi kịch cuộc đời đầy ám ảnh day dứt của anh phụ xe- một con người dưới đáy xã hội,. Câu truyện không nhiều kịch tính, cũng không có xung đột gay gắt nhưng gây ám ảnh cho người đọc với thông điệp thấm đẫm tinh thần nhân đạo.

Trên phương diện kết cấu,tác giả khéo léo sử dụng kết cấu truyện lồng truyện, mở đầu là cuộc nói chuyện giữa nhân vật tôi – người kể chuyện và Thanh, sau đó theo câu chuyện của Thanh, người đọc đi theo hành trình tâm lí của nhân vật . Kết thúc truyện là lời chia sẻ của nhân vật tạo nên dư ba cho câu truyện thêm thấm thía, day dứt. Kết cấu tạo nên cho câu truyện sự khách quan, chân thực đồng thời mở rộng không gian của tác phẩm cũng như tạo sự linh hoạt cho điểm nhìn nghệ thuật khi không chỉ đặt trên người kể truyện mà đặt trên cả các nhân vật trong truyện đồng thời mở ra cái nhìn đa chiều mang tính khách quan cho tác phẩm.

Điều đặc biệt làm người ta nhớ đến Thạch làm đó cốt truyện đặc biệt vì không có chuyện. Trong thế giới “ Một cơn giận” cũng vậy, giản dị, không có xung đột gay gắt mà chỉ là trạng thái đấu tranh tâm lí của nhân vật Thanh: từ nóng giận đến hối hận, ăn năn, day dứt với mặc cảm tội lỗi. Bên cạnh đó, nhà văn chú ý xây dựng những tình huống tâm lí rất logic, tạo nên một quá trình đấu tranh từ mù quáng đến tỉnh ngộ và hối hận. Nói cách khác đó là sự giao tranh tâm lí gay gắt giữa sự ích kỉ tàn ác và lương tri trong tâm hồn, những điều đó đã góp phần truyền tải thông điệp vừa nhẹ nhàng song cũng đầy xót xa ám ảnh.

Không chỉ chú trọng khai thác cốt truyện, tình huống tâm lí, Thạch Lam còn xây dựng được nhiều chi tiết gây ám ảnh xót xa cho người đọc như: cái run của người phu xe trước cảnh sát, chi tiết căn nhà lụp xụp, đứa con ốm trong tay người mẹ, hình ảnh người phu xe thân thể nhiều vết thương cắp chiếc quan tài nhỏ, tiếng khóc của hai người phụ nữ; ngoài ra còn các chi tiết mang theo sự hối hận, ăn năn của nhân vật Thanh: hành động rơm rớm nước mắt. Tất cả đã góp phần gợi ra số phận đáng thương của người phu xe và cả sự đáng trách của nhân vật Thanh. Hơn thế nữa, ta còn thấy toát lên từ tác phẩm một giọng văn đượm buồn, trầm lắng, giản dị mà thấm thía, nhẹ nhàng mà sâu sắc. Những điều đó cũng đủ để ta nhận ra một Thạch Lam không trộn lẫn dù có đặt bên canh bất kì tác giả văn học nào đi chăng nữa, và ta cũng không thể phủ nhận những giá trị mà Thạch lam đã mang đến không chỉ là “ một cơn giận” mà còn là “ sợi tóc”, “ Dưới bóng hoàng lan…

Như vậy, truyện ngắn “Một cơn giận” là hành trình đấu tranh tâm lí để thoát khỏi sự ích kỉ mù quáng , nhưng đồng thời phản ánh một bức tranh thu nhỏ của xã hội Việt Nam trước Cách mạng dưới con mắt nhìn đầy nhân đạo của nhà văn Thạch Lam. Những nâng niu chi chút của Thạch Lam trên trang viết đã để lại những dư âm khó phai trong lòng người đọc.

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trong nhóm Lớp 10 thuộc chuyên mục Học tập của HoaTieu.vn.