Thuyết minh Vọng phu thạch - Nguyễn Du

Viết văn bản thuyết minh về một tác phẩm văn học là một dạng bài viết thuộc chương trình Ngữ văn lớp 11 tập 2 Kết nối tri thức. Thông qua bài học này các em sẽ nắm được các yêu cầu và cách thức viết văn bản thuyết minh về một tác phẩm văn học. Sau đây là mẫu dàn ý thuyết minh về bài thơ Vọng phu thạch của Nguyễn Du kèm theo bài văn mẫu, mời các bạn cùng tham khảo.

• Thuyết minh bài Thơ tình người lính biển

Dàn ý thuyết minh bài thơ Vọng phu thạch

1. Mở bài: Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm

- Nguyễn Du danh nhân văn hóa nhân loại, đại thi hào dân tộc VN. Sự nghiệp thơ văn của ông thấm đẫm tư tưởng nhân đạo sâu sắc và mới mẻ. Tiếng thương ông dành cho người phụ nữ bất hạnh trong xã hội phong kiến như Thúy Kiều, Đạm Tiên, Tiểu Thanh

- Bài thơ “Vọng phu thạch” nằm trong mạch nguồn đề tài ấy.

2. Thân bài:

* Giới thiệu ngắn gọn về quê quán, gia đình, con người, sự nghiệp văn chương của tác giả

-Nguyễn Du xuất thân từ quê gốc ở làng Tiên Điền huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh. Ông sinh ra trong gia đình đại quí tộc phong kiến, nhiều người làm quan to trong triều. Đây cũng là dòng họ có truyền thống văn chương. Chính bởi vậy, thời thơ ấu ông sống trong nhung lụa và học hành có hệ thống. Tuy nhiên, cuộc đời ông phải chứng kiến những biến cố, thăng trầm của lịch sử xã hội xã hội pk VN. Đất nước chia cắt Đàng trong – đàng ngoài. Nguyễn Du rơi vào tấn bi kịch tư tưởng.

* Giới thiệu hoàn cảnh sáng tác và thể loại của tác phẩm

- Thanh Hiên thi tập (78 bài), sáng tác trong những năm tháng bi thương nhất của cuộc đời Nguyễn Du chất chứa đầy bi kịch cá nhân, gia đình tan tác, anh em chia lìa, cuộc sống riêng cùng quẫn, bế tắc. Từ niềm thương thân, Nguyễn Du đồng cảm với những đau thương bất hạnh của con người và quê hương xứ sở. Qua nỗi đau riêng của một tâm hồn lớn, có thể thấy nỗi đau chung của một thời đại đổ vỡ, xáo trộn cùng cực.

- Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật, viết về đề tài ca ngợi người phụ nữ mẫu mực đạo đức: thờ chồng nuôi con

* Trình bày giá trị tư tưởng và nghệ thuật của tác phẩm

- Bằng đôi mắt trông thấu thế sự và lòng trắc ấn sâu sắc Nguyễn Du đã mở ra những giá trị tư tưởng đặc sắc. “Vọng Phu thạch” là bài thơ chữ Hán mà Nguyễn Du lấy nguồn cảm hứng từ hình tượng người phụ nữ tiết liệt. Đó là hình tượng của một người phụ nữ son sắc chính trực, vô thủy vô chung, kiên trinh, quyết giữ trọn đạo nghĩa, lê nghi. Nguyễn Du khẳng định, ngợi ca phẩm cách cao quý của người phụ nữ theo quan niệm của luân thường đạo lí trong thời phong kiến xưa. Từ hình ảnh vọng phu, khối đá giống người phụ nữ bồng con chờ chồng có ở Lạng Sơn, Thanh Hóa, nhà thơ Nguyễn Du liên tưởng đến số phận người phụ nữ sống trong xã hội phong kiến. Lời thơ của ông vừa như ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn thanh thiện vừa như cất lời thường cảm cho thân phận của những người phụ nữ xưa “xuất giá tòng phu” họ không được làm chủ cuộc đời của chính mình, quyền sống, quyền hạnh phúc đặt cả trong tay của người chồng. Bởi giáo lí phong kiến mà họ phải sống chuẩn mực, trọn trinh tiết, một lòng một dạ hướng về chồng như hòn Vòng Phu thạch. Họ gồng mình giữ gìn đạo đức theo chuẩn mực chung. Nhưng trong trái tim họ luôn khao khát hạnh phúc đời thường. Nhìn nước mưa tuôn trên đá mà ngỡ như nước mắt chảy từ trái tim khao khát hạnh phúc. Trân trọng, tôn vinh, ngợi ca phẩm chất, vẻ đẹp, tài năng của người phụ nữ nhà thơ nói hộ họ tiếng nói phản kháng, bất bình trước những qui định ngặt nghèo trong xã hội phong kiến chỉ dành cho người phụ nữ. Đây là tư tưởng nhân đạo sâu sắc và mới mẻ của tác giả. Bằng những dòng thơ ngắn ngủi Nguyễn Du đã khái quát được phần nào bức tranh hiện thực đời sống phong kiến ngày trước với những lễ giáo khắt khe, sư bất công, tủi hờn cho thân phận của người phụ nữ. Qua đó cất lên tiêng nói bệnh vực bảo vệ cũng như lên án tố cáo chế độ phong kiến tàn nhẫn đã cha đạp lên quyền sống và hạnh phúc của người phụ nữ.

- Về mặt nghệ thuật, bài thơ viết theo thể thất ngôn bát cú luật Đường. Bố cục chặt chẽ, chia bốn phần. Hai câu đề giới thiệu dáng đá mà gời suy ngẫm về thân phận người phụ nữ, hai câu thực miêu tả chi tiết thân phận họ. Để được là tấm gương người phụ nữ tiết liệt, họ phải hi sinh những cảm xúc, ham muốn đời thường rất chính đáng của mình. Hai câu luận bàn về nỗi lòng sâu kín của họ. Kết lại bài thơ là câu hỏi bất bình thay cho người phụ nữ. Ngôn ngữ bài thơ hàm súc, giàu các biện pháp tu từ. Cách gieo vần chân “uân” và “ân” linh hoạt trong từng câu thơ. Cùng với các vế đối nhịp nhàng “Vạn kiếp yển vô vân vũ mộng” – “Nhất trinh lưu đắc cổ kim thân”; “Lệ ngân bất tuyệt tam thu vũ” – “Đài triện trường minh nhất đoạn văn”. Một bài thơ có vần bằng làm chủ đạo, tạo giọng điệu trầm buồn, tha thiết.

3. Kết bài: Khẳng định đóng góp của tác phẩm cho nền văn học hoặc cho đời sống văn hóa của đất nước và thế giới.

Vọng Phu thạch tiêu biểu cho thơ chữ Hán của Nguyễn Du. Bài thơ viết về đề tài xưa cũ nhưng nhà thơ đã làm mới đề tài trên ở tầm tư tưởng nhân đạo sâu sắc và mới mẻ.

Thuyết minh bài thơ Vọng phu thạch - Nguyễn Du

Độc giả biết đến Nguyễn Du qua “Truyện Kiều” và “Văn Chiêu hồn” nhưng còn có một Nguyễn Du hiện ra thế giới sâu thẳm ẩn náu trong con người ông qua thơ chữ Hán. Thơ chữ Hán là tấm gương đa diện của cái tôi trữ tình giàu bản sắc của bậc danh nhân văn hóa nhân loại, đại thi hào dân tộc VN. Sự nghiệp thơ văn của ông thấm đẫm tư tưởng nhân đạo sâu sắc và mới mẻ. Tiếng thương ông dành cho người phụ nữ bất hạnh trong xã hội phong kiến như Thúy Kiều, Đạm Tiên, Tiểu Thanh. Bài thơ “Vọng phu thạch” nằm trong mạch nguồn đề tài ấy.

Nguyễn Du xuất thân từ quê gốc ở làng Tiên Điền huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh. Ông sinh ra trong gia đình đại quí tộc phong kiến, nhiều người làm quan to trong triều. Đây cũng là dòng họ có truyền thống văn chương. Chính bởi vậy, thời thơ ấu ông sống trong nhung lụa và học hành có hệ thống. Tuy nhiên, cuộc đời ông phải chứng kiến những biến cố, thăng trầm của lịch sử xã hội xã hội pk VN. Đất nước chia cắt Đàng trong – đàng ngoài. Nguyễn Du rơi vào tấn bi kịch tư tưởng.

Thanh Hiên thi tập là tập thơ được viết bằng chữ Hán gồm 78 bài. Tác phẩm được sáng tác trong những năm tháng bi thương nhất của cuộc đời Nguyễn Du, thời gian lưu lạc trốn tránh vì không theo được Lê Chiêu Thống sang Trung Quốc, sau về nương náu ở quê nhà và thời gian làm quan với triều Nguyễn ở Bắc hà. Đó là thời gian chất chứa đầy bi kịch cá nhân, gia đình tan tác, anh em chia lìa, cuộc sống riêng cùng quẫn, bế tắc. Từ niềm thương thân, Nguyễn Du đồng cảm với những đau thương bất hạnh của con người và quê hương xứ sở. Qua nỗi đau riêng của một tâm hồn lớn, có thể thấy nỗi đau chung của một thời đại đổ vỡ, xáo trộn cùng cực. Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật, viết về đề tài ca ngợi người phụ nữ mẫu mực đạo đức: thờ chồng nuôi con

- Bằng đôi mắt trông thấu thế sự và lòng trắc ấn sâu sắc Nguyễn Du đã mở ra những giá trị tư tưởng đặc sắc. “Vọng Phu thạch” là bài thơ chữ Hán mà Nguyễn Du lấy nguồn cảm hứng từ hình tượng người phụ nữ tiết liệt. Đó là hình tượng của một người phụ nữ son sắc chính trực, vô thủy vô chung, kiên trinh, quyết giữ trọn đạo nghĩa, lễ nghi. Nguyễn Du khẳng định, ngợi ca phẩm cách cao quý của người phụ nữ theo quan niệm của luân thường đạo lí trong thời phong kiến xưa. Từ hình ảnh vọng phu, khối đá giống người phụ nữ bồng con chờ chồng có ở Lạng Sơn, Thanh Hóa, nhà thơ Nguyễn Du liên tưởng đến số phận người phụ nữ sống trong xã hội phong kiến. Lời thơ của ông vừa như ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn thanh thiện vừa như cất lời thường cảm cho thân phận của những người phụ nữ xưa “xuất giá tòng phu” họ không được làm chủ cuộc đời của chính mình, quyền sống, quyền hạnh phúc đặt cả trong tay của người chồng. Bởi giáo lí phong kiến mà họ phải sống chuẩn mực, trọn trinh tiết, một lòng một dạ hướng về chồng như hòn Vòng Phu thạch. Họ gồng mình giữ gìn đạo đức theo chuẩn mực chung. Nhưng trong trái tim họ luôn khao khát hạnh phúc đời thường. Nhìn nước mưa tuôn trên đá mà ngỡ như nước mắt chảy từ trái tim khao khát hạnh phúc. Trân trọng, tôn vinh, ngợi ca phẩm chất, vẻ đẹp, tài năng của người phụ nữ nhà thơ nói hộ họ tiếng nói phản kháng, bất bình trước những qui định ngặt nghèo trong xã hội phong kiến chỉ dành cho người phụ nữ. Đây là tư tưởng nhân đạo sâu sắc và mới mẻ của tác giả. Bằng những dòng thơ ngắn ngủi Nguyễn Du đã khái quát được phần nào bức tranh hiện thực đời sống phong kiến ngày trước với những lễ giáo khắt khe, sư bất công, tủi hờn cho thân phận của người phụ nữ. Qua đó cất lên tiêng nói bệnh vực bảo vệ cũng như lên án tố cáo chế độ phong kiến tàn nhẫn đã cha đạp lên quyền sống và hạnh phúc của người phụ nữ.

Về mặt nghệ thuật, bài thơ viết theo thể thất ngôn bát cú luật Đường. Bố cục chặt chẽ, chia bốn phần. Hai câu đề giới thiệu dáng đá mà gời suy ngẫm về thân phận người phụ nữ, hai câu thực miêu tả chi tiết thân phận họ. Để được là tấm gương người phụ nữ tiết liệt, họ phải hi sinh những cảm xúc, ham muốn đời thường rất chính đáng của mình. Hai câu luận bàn về nỗi lòng sâu kín của họ. Kết lại bài thơ là câu hỏi bất bình thay cho người phụ nữ. Ngôn ngữ bài thơ hàm súc, giàu các biện pháp tu từ. Cách gieo vần chân “uân” và “ân” linh hoạt trong từng câu thơ. Cùng với các vế đối nhịp nhàng “Vạn kiếp yển vô vân vũ mộng” – “Nhất trinh lưu đắc cổ kim thân”; “Lệ ngân bất tuyệt tam thu vũ” – “Đài triện trường minh nhất đoạn văn”. Một bài thơ có vần bằng làm chủ đạo, tạo giọng điệu trầm buồn, tha thiết.

Vọng Phu thạch tiêu biểu cho thơ chữ Hán của Nguyễn Du. Bài thơ viết về đề tài xưa cũ nhưng nhà thơ đã làm mới đề tài trên ở tầm tư tưởng nhân đạo sâu sắc và mới mẻ thấu hiểu, chia sẻ cảm thông với những nỗi khổ vì qui định ngặt nghèo của xã hội phong kiến với người phụ nữ. Để từ đó nói hộ những bất bình về xã hội phong kiến. Đây là một phần lí do bài thơ được đón nhận và có sức sống diệu kì.

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trong nhóm Lớp 11 thuộc chuyên mục Học tập của HoaTieu.vn.