SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

HÒA BÌNH

HƯỚNG DẪN CHẤM

KỲ THI TỐT NGHIỆP THPT NĂM 2025

Bài thi: NGỮ VĂN

Thời gian làm bài: 120 phút, không kể thời gian giao đề.

(Hướng dẫn gồm 05 trang)

Phần

Câu

Nội dung

Điểm

I

ĐỌC HIỂU

4,0

1

Chỉ ra một dấu hiệu hình thức thể hiện ngôn ngữ thân mật trong phần in đậm của đoạn trích.

Thí sinh chỉ ra một trong số các dấu hiệu sau:

- Từ ngữ thể hiện thái độ thân thiện, gần gũi, giàu cảm xúc ("anh", "em Phúc", "nhà ta”,“cậu”, mới lị”, “ạ”, “ấy”, “ý”…)

- Cấu trúc câu văn: câu rút gọn/ câu tỉnh lược (“Mà có quen nhà ta ý.”, “Chưa gặp ai, kể cả lạ lẫn quen.”, …)

Hướng dẫn chấm:

- Trả lời như đáp án: 0,5 điểm.

- Gọi tên được 1 dấu hiệu nhưng không chỉ được biểu hiện cụ thể của dấu hiệu về từ ngữ, câu văn hoặc ngược lại: 0,25 điểm.

- Không trả lời, hoặc trả lời sai: 0 điểm.

0,5

2

Trong đoạn trích, Vũ có những hành động để nén tiếng khóc khỏi bật lên: “vội vàng ngẩng mặt nhìn lên mái nhà”, “từ từ đứng dậy, vẫn ngửa mặt nhìn vào chỗ khuất ánh đèn, giả vờ đang tìm kiếm một cái gì đó”.

Hướng dẫn chấm

- Trả lời như đáp án hoặc trả lời “Vũ vội vàng ngẩng mặt nhìn lên mái nhà. Lúc sau anh từ từ đứng dậy, vẫn ngửa mặt nhìn vào chỗ khuất ánh đèn, giả vờ đang tìm kiếm một cái gì đó để nén tiếng khóc khỏi bật lên”: 0,5 điểm.

- Trả lời không đầy đủ: 0,25 điểm.

-Thí sinh không trả lời, trả lời sai: 0 điểm.

0,5

3

Nêu hiệu quả của điểm nhìn được sử dụng trong những câu văn sau: Không nhìn ai, Vũ vẫn nhận ra nỗi lòng mẹ, sự sợ hãi của cái Hạnh, cả tấm lòng thương cảm của bác chủ nhà. Mọi người đang nhìn anh, nhìn vào chân dung người lính ở chiến trường đây. Vũ nghĩ thầm.

- Điểm nhìn bên trong, điểm nhìn từ nhân vật Vũ.

- Hiệu quả:

+ Giúp thể hiện chân thực, sâu sắc tâm trạng và vẻ đẹp tâm hồn của Vũ (sự tinh tế, nhạy cảm; nỗi xúc động, xót xa; ý thức cao về bổn phận, trách nhiệm của người lính và cách ứng xử trước nỗi đau…); góp phần làm nổi bật chủ đề tác phẩm (tình cảm gia đình, nỗi đau chiến tranh, phẩm chất cao đẹp của người lính, của dân tộc Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ); thể hiện sự đồng cảm, trân trọng của tác giả đối với nhân vật.

+ Tạo nên sự sinh động, hấp dẫn và chiều sâu cảm xúc trong nghệ thuật tự sự của tác phẩm.

Hướng dẫn chấm:

- Xác định đúng điểm nhìn như đáp án hoặc trả lời được một trong hai ý (“Điểm nhìn bên trong/ điểm nhìn từ nhân vật Vũ”): 0,25 điểm.

- Nêu hiệu quả:

+ Trả lời được ý thứ nhất đầy đủ như đáp án: 0,5 điểm; trả lời chung chung, không đầy đủ: 0,25 điểm.

+ Trả lời được ý thứ 2 như đáp án: 0,25 điểm.

- Trả lời không đúng: 0 điểm.

Lưu ý: Về hiệu quả của điểm nhìn, chấp nhận những cách diễn đạt tương tự.

1,0

4

Nhân vật Vũ qua câu trả lời mẹ: Không thể được đâu mợ ạ. Đêm mai anh em tập trung nhận xe cả rồi. Chỉ có người không thì con có thể xin phép về ở nhà thêm với mợ, nhưng mỗi người một xe không có ai lái thay.

- Vũ sống có kỉ luật, kiên quyết dứt khoát trong việc thực hiện nhiệm vụ (Không thể được đâu mợ ạ. Đêm mai anh em tập trung nhận xe cả rồi); ý thức rõ vai trò trách nhiệm của bản thân trước tập thể, nghĩa vụ của cá nhân đối với đất nước (nhưng mỗi người một xe không có ai lái thay).

- Anh thấu hiểu và trân trọng tình yêu thương của mẹ (Vũ động viên mẹ: Chỉ có người không thì con có thể xin phép về ở nhà thêm với mợ)

-> Câu nói thể hiện sự hy sinh cao cả, sẵn sàng gác tình riêng để làm tròn bổn phận với đất nước, dân tộc của người lính thời chống Mĩ.

Hướng dẫn chấm

- Trả lời được như đáp án: 1,0 điểm.

- Trả lời ý thứ nhất đầy đủ như đáp án: 0,75 điểm; trả lời không đầy đủ, chung chung: 0,25 - 0,5 điểm.

- Trả lời được ý thứ 2: 0,25 điểm.

- Trả lời không đúng: 0 điểm.

Lưu ý: Chấp nhận những cách diễn đạt tương tự.

1,0

5

- Học sinh nêu được một thông điệp phù hợp với nội dung, tư tưởng của đoạn trích. Gợi ý:

+ Tình yêu gia đình là sức mạnh vượt qua thử thách.

+ Hy sinh vì tổ quốc và gia đình là sự cao cả.

+ Sự kiên cường giúp con người vượt qua khó khăn.

…

- Lí giải làm sáng rõ thông điệp.

Hướng dẫn chấm:

- Nêu được 1 thông điệp phù hợp: 0,25 điểm.

- Lí giải:

+ Lí giải thuyết phục: 0,75 điểm.

+ Lí giải chung chung, tính thuyết phục chưa cao: 0,25 - 0,5 điểm.

+ Lí giải không đúng hoặc không lí giải: 0 điểm.

Lưu ý: Chấp nhận những cách diễn đạt tương tự.

1,0

II

VIẾT

6,0

Câu 1

Viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích nhân vật người mẹ của Vũ trong đoạn trích phần Đọc hiểu.

2,0

a. Xác định được yêu cầu về hình thức, dung lượng đoạn văn

Thí sinh có thể trình bày đoạn văn theo lối diễn dịch, quy nạp, tổng phân hợp, song hành, móc xích… Đảm bảo yêu cầu về cấu trúc và dung lượng (khoảng 200 chữ) của đoạn văn.

0,25

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận

Nhân vật người mẹ của Vũ trong đoạn trích ở phần Đọc hiểu.

0,25

c. Viết đoạn văn đảm bảo các yêu cầu

Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp, kết hợp chặt chẽ lí lẽ và dẫn chứng trên cơ sở đảm bảo hệ thống ý phù hợp. Có thể diễn đạt bằng nhiều cách khác nhau miễn là hợp lí và thuyết phục; sau đây là gợi ý:

* Giới thiệu đoạn trích tác phẩm “Mở rừng”, tác giả Lê Lựu và vấn đề nghị luận: nhân vật người mẹ của Vũ – giàu tình yêu thương con, yêu đất nước.

* Phân tích:

-Tính cách, phẩm chất nhân vật người mẹ được thể hiện qua lời nói, hành động, diễn biến tâm trạng:

+ Tình yêu thương con sâu sắc (mẹ kìm nén nỗi đau, giấu con mất mát của gia đình, sợ ảnh hưởng đến con; lo lắng, sợ hãi khi con trai đã biết sự thật; kịp thời trấn an, động viên con; luôn muốn gần con nhưng sẵn sàng ủng hộ quyết định của con…)

+ Tình yêu đất nước cao cả, sẵn sàng cống hiến hi sinh vì đất nước (mẹ sợ con bị chi phối bởi nỗi đau gia đình mà không hoàn thành nhiệm vụ; động viên con lên đường làm tốt bổn phận; sẵn sàng nhận hết mọi nỗi khổ về bản thân để con yên tâm chiến đấu, dù thương con vô bờ “Nhưng việc đánh giặc, cứu nước của con mẹ không cản đâu.”…)

-> Nhân vật mẹ của Vũ là biểu tượng đẹp đẽ của những người mẹ Việt Nam thời chống Mĩ: yêu thương con vô bờ nhưng luôn sẵn sàng hi sinh tình cảm riêng vì tình yêu đất nước.

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật đặc sắc: điểm nhìn linh hoạt, tình huống éo le, miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo, chi tiết giàu ý nghĩa, ngôn từ trong sáng, tự nhiên, giàu cảm xúc.

Hướng dẫn chấm:

- Phân tích đầy đủ, sâu sắc: 1,0 điểm.

- Phân tích chưa đầy đủ hoặc chưa sâu: 0,5 - 0,75 điểm.

- Phân tích chung chung, sơ sài: 0,25 - 0,5 điểm

1,0

d. Diễn đạt, chính tả, từ ngữ, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, từ ngữ, ngữ pháp tiếng Việt.

0,25

e. Sáng tạo

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc, có ý tưởng riêng phù hợp với vấn đề nghị luận; có cách lập luận, diễn đạt mới mẻ.

0,25

Câu 2

Trước thềm của Diễn đàn Tiếng nói tuổi trẻ - Hành động của Đoàn, một bạn trẻ đã chia sẻ:

Là một đoàn viên, thanh niên trong thời đại mới, mình luôn tự hào vì được sống trong một đất nước đang chuyển mình mạnh mẽ. Nhưng đi cùng niềm tự hào ấy là câu hỏi lớn: Thanh niên Việt Nam cần làm gì để không chỉ bắt kịp mà còn dẫn dắt sự thay đổi? (Trích Khát vọng làm chủ kỷ nguyên mới, Nữ Vương, thanhnien.vn, ngày 09/03/2025)

Từ góc nhìn của người trẻ, anh/chị hãy viết một bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) để trả lời câu hỏi trên.

4,0

a. Xác định được yêu cầu về hình thức, dung lượng bài văn

Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng bài văn (khoảng 600 chữ). Mở bài giới thiệu khái quát vấn đề nghị luận; thân bài thực hiện các yêu cầu của đề bài; kết bài khẳng định vấn đề nghị luận.

0,25

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Thanh niên Việt Nam cần làm gì để không chỉ bắt kịp thời đại mà còn dẫn dắt sự thay đổi của đất nước?

0,25

c. Viết được bài văn nghị luận đảm bảo các yêu cầu

Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng sau:

1. Mở bài

- Giới thiệu được vấn đề nghị luận: Thanh niên Việt Nam cần làm gì để không chỉ bắt kịp thời đại mà còn dẫn dắt sự thay đổi của đất nước?

- Nêu khái quát quan điểm của bản thân về vấn đề nghị luận.

2. Thân bài

2.1. Giải thích

- Bắt kịp thời đại: theo kịp tốc độ phát triển của thời đại.

- Dẫn dắt sự thay đổi của đất nước: thanh niên trở thành lực lượng tiên phong, góp phần kiến tạo những giá trị mới, mở đường cho tiến bộ xã hội, cho sự phát triển của đất nước.

-> Thanh niên chính là lực lượng nòng cốt, mang sức trẻ, trí tuệ và tinh thần đổi mới để thực hiện điều đó.

2.2. Bàn luận

* Thanh niên Việt Nam không chỉ bắt kịp thời đại mà còn phải dẫn dắt sự thay đổi của đất nước vì: Thanh niên là lực lượng đông đảo và sung sức nhất trong xã hội, nắm giữ vận mệnh tương lai của đất nước. Thời đại mới đòi hỏi tư duy mới, hành động mới ; đ ất nước đang chuyển mình, cần những con người tiên phong để thúc đẩy sự phát triển bền vững, sáng tạo.

* Để không chỉ bắt kịp thời đại mà còn phải dẫn dắt sự thay đổi của đất nước, thanh niên Việt Nam cần:

- Nhận thức rõ vai trò, sứ mệnh của thanh niên Việt Nam trong thời đại mới, khi đất nước đang chuyển mình mạnh mẽ.

- Bồi dưỡng phẩm chất, bản lĩnh: yêu nước, trách nhiệm với cộng đồng, xã hội, ý chí kiên cường, lý tưởng sống cao đẹp, khát vọng vươn lên làm chủ thời đại…

- Không ngừng học tập, nâng cao tri thức, rèn luyện các kĩ năng, năng lực cần thiết (năng lực tự học, năng lực công nghệ…), đổi mới tư duy,...

- Chủ động tham gia các hoạt động cộng đồng và xã hội (các phong trào thanh niên, tình nguyện, khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo…) góp phần lan tỏa lối sống tích cực, truyền cảm hứng cho thế hệ cùng trang lứa.

- Giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc, đồng thời tiếp thu tinh hoa hiện đại để dẫn dắt sự thay đổi mà không đánh mất cốt lõi văn hóa truyền thống.

2.3. Mở rộng, liên hệ

- Phê phán một bộ phận thanh niên còn thụ động, thiếu khát vọng vươn lên, dễ bị cuốn theo lối sống hưởng thụ, xa rời lý tưởng cống hiến.

- Xác định rõ bài học nhận thức và hành động cho bản thân để không chỉ bắt kịp thời đại mà còn góp phần thực hiện sứ mệnh dẫn dắt sự thay đổi của đất nước.

3. Kết bài

Khẳng định quan điểm cá nhân đã trình bày về vấn đề nghị luận và đánh giá ý nghĩa của vấn đề.

Hướng dẫn chấm:

- Phân tích đầy đủ, sâu sắc: 2,0 - 2,5 điểm.

- Phân tích chưa đầy đủ hoặc chưa sâu: 1,25 - 1,75 điểm.

- Phân tích chung chung, sơ sài: 0,25 - 1,0 điểm.

Lưu ý: Thí sinh có thể bày tỏ quan điểm riêng nhưng cần phải đảm bảo chuẩn mực về đạo đức và pháp luật; Giám khảo linh hoạt cho điểm đối với những bài viết thí sinh tách ý theo cách viết riêng.

2,5

d. Diễn đạt, chính tả, từ ngữ, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, từ ngữ, ngữ pháp tiếng Việt.

0,5

e. Sáng tạo

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc, có ý tưởng riêng phù hợp với vấn đề nghị luận; có cách lập luận, diễn đạt mới mẻ.

0,5