Thầy/cô hãy phân tích mối quan hệ giữa xây dựng trường học an toàn và phòng chống bạo lực học đường

Thầy/cô hãy phân tích mối quan hệ giữa xây dựng trường học an toàn và phòng chống bạo lực học đường. Bạo lực học đường là một trong những vấn đề đáng lo ngại hiện nay, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển toàn diện của học sinh và môi trường giáo dục. Việc xây dựng trường học an toàn không chỉ giúp phòng ngừa, giảm thiểu các hành vi bạo lực mà còn tạo nền tảng cho học sinh được học tập, vui chơi và phát triển trong không gian tích cực, lành mạnh. Bài viết dưới đây sẽ phân tích rõ mối quan hệ mật thiết giữa xây dựng trường học an toàn và phòng chống bạo lực học đường, từ đó giúp thầy cô có thêm nhiều giải pháp để hướng tới xây dựng một môi trường giáo dục an toàn, nhân ái và bền vững.

>> Vai trò của giáo viên trong xây dựng trường học an toàn

1. Trường học an toàn là gì?

Một trường học an toàn là trường học có cơ sở vật chất đáp ứng hoạt động dạy và học trong tất cả các hoạt động (như thiên tai, bạo lực, vấn nạn xã hội,...), có các hoạt động quản lý và giáo dục về phòng chống các ảnh hưởng tiêu cực để đảm bảo an toàn về thể chất và tinh thần cho học sinh, giáo viên, cán bộ quản lý và những người đang làm việc trong trường học.

Khi học sinh được học tập trong môi trường học an toàn thì sẽ được phát triển toàn diện theo hướng đúng đắn, không bị ảnh hưởng bởi tác động tiêu cực khiến học sinh bị ảnh hướng tâm lý và dần ảnh hướng đến cuộc sống.

Các tác động tiêu cực tồn tại xung quanh môi trường giáo dục, từ ngoài vào trong nhà trường, từ khách quan đến chủ quan. Vì vậy cần có những biện pháp đề phòng, bảo vệ học sinh trước những tiêu cực đó.

Vai trò của giáo viên trong xây dựng trường học an toàn?

Thầy cô, những người giáo viên đóng vai trò khá quan trọng trong xây dựng trường học an toàn, bởi trường học được xem là ngôi nhà thứ hai của các em học sinh, phần lớn thời gian trong ngày, những năm tháng tuổi thơ thì các em đều được học tập, rèn luyện tiếp xúc với thầy cô và bạn bè. Vì thế thầy cô chính là tâm gương sáng để các em có thể noi theo, nhưng hành vi ứng xử của người thầy giáo, cô giáo sẽ tác động mạnh mẽ đến học sinh của mình.

Trong đó, giáo viên đóng vai trò quan trọng về giảng dạy kiến thức mà con là truyền lửa đam mê học tập, giáo dục tình yêu quê hương, lòng nhân ái, đoàn kết, trung thực, có tinh thần vươn lên, hướng tới những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống. Khi giáo viên xây dựng được văn hóa trường học lành mạnh, phát huy chúng mạnh mẽ thì học sinh sẽ học hỏi và trở thành truyền thống của nhà trường, học sinh biết gìn giữ môi trường an toàn.

2. Bạo lực học đường là gì?

Bạo lực học đường là một trong những tác động tiêu cực có ảnh hưởng mạnh và xuất hiện, tồn tại qua nhiều thế hệ. 

Bạo lực học đường là những hành vi thô bạo, ngang ngược, bất chấp công lý, đạo lý, xúc phạm trấn áp, ép buộc người khác ảnh hưởng đến thể chất và tinh thần của người bị hại trong phạm vi trường học hoặc xuất phát từ trường học, đối tượng chủ yếu là học sinh và sinh viên.

Các hành vi bạo lực học đường có thể là được thực hiện bằng lời nói như xúc phạm; bằng vũ lực tác động đến thân thể; bằng xã hội như bịa đặt và truyền tin không đúng sự thật hoặc bằng hành vi bạo lực qua mạng. 

Những hành vi này ảnh hưởng không nhỏ đến những người bị hại, nạn nhân về tâm lý và thể chất. Hành vi này tuy nhỏ nhưng gây nên những hậu quả mà chúng ta không lường trước được. Và hơn hết là những chủ thể thực hiện hành vi là những người có tư duy và tính cách xấu cần được chấn chỉnh.

Nguyên nhân bạo lực học đường xuất phát từ nhà trường không có những giáo dục về con người; từ gia đình là những ứng xử không đúng trong quan hệ gia đình được trẻ học theo, từ xã hội do những vấn nạn xảy ra xung quanh, từ đó ảnh hưởng đến tính cách và suy nghĩ của trẻ.

3. Từ kinh nghiệm thực tiễn giảng dạy, thầy/cô hãy chia sẻ những dấu hiệu mất an toàn hoặc bạo lực học đường đối với học sinh

>> Những dấu hiệu mất an toàn hoặc bạo lực học đường đối với học sinh

Hiện nay, bạo lực học đường đã trở thành vấn đề "nóng" được cả xã hội quan tâm và ngày càng có dấu hiệu lan rộng đến mọi ngóc ngách trường học, gây ảnh hưởng tiêu cực đến thân thể và tinh thần học sinh. Vậy đâu là dấu hiệu cho thấy học sinh đang bị bạo lực học đường?

Có thể hiểu, bạo lực học đường là hành vi đối xử thô bạo giữa học sinh với học sinh, đôi khi là giữa giáo viên và học sinh. Các hành vi bạo lực là bạo lực về thể chất (đánh nhau), bạo lực lời nói (đe dọa, vu khống), bạo lực mạng (hành vi chửi bới, nói xấu nhau trên mạng xã hội) và bạo lực về tinh thần (tẩy chay, xa lánh, cô lập...).

Là một giáo viên, tôi cho rằng, có rất nhiều dấu hiệu để nhận biết học sinh trong lớp mình quản lý hoặc học sinh trong lớp mình đang là giáo viên bộ môn có bị bạo lực học đường hoặc có hành vi bạo lực học đường với bạn khác hay không. Ở lứa tuổi thiếu niên, do đặc điểm tâm lý lứa tuổi, đôi khi giữa các em sẽ xảy ra mâu thuẫn, hoặc có những em có tính hiếu thắng, bị ảnh hưởng bởi phim ảnh không lành mạnh, sự thiếu quan tâm của cha mẹ học sinh cũng trở thành nguyên nhân khiến các em có tâm lý bắt nạt các bạn yếu thế hơn. Ngoài ra, bạo lực học đường không chỉ giữa nam sinh với nhau, mà giữa các nữ sinh cũng có mâu thuẫn. Giáo viên cần tinh tế phát hiện hành vi bạo lực học đường trong nhóm học sinh để tìm hiểu và giải quyết mâu thuẫn giữa các em.

Một số dấu hiệu nhận biết học sinh đang bị bạo lực học đường như sau:

- Về mặt tâm lý: Nếu quan sát kĩ, chúng ta có thể dễ dàng bắt gặp những dấu hiệu bất ổn về mặt tâm lý ở học sinh như:

+ Luôn im lặng trong lớp, không nói chuyện, giao tiếp với các bạn khác.

+ Không tập trung nghe giảng, trầm lặng hơn so với tính cách hòa đồng trước đó.

+ Tỏ ra chán nản, mệt mỏi, ngại đến lớp, không muốn giao du, tiếp xúc với mọi người, kể cả giáo viên.

+ Không muốn tham gia các hoạt động chung của lớp và nhà trường.

- Dấu hiệu nhận biết trên cơ thể học sinh: Ngoài dấu hiệu tâm lý, giáo viên cần tìm "manh mối" nếu phát hiện ra trên cơ thể học sinh có vết thương, vết bầm tím ở mặt, tay, chân của học sinh. Giáo viên cần lưu ý hỏi han học sinh nếu các vết thương lâu ngày không biến mất, còn chồng thêm vết thương mới. Ban đầu, học sinh có thể lấy lý do bị ngã, đổ xe, nhưng đây không phải là lý do lâu dài. Ngoài ra, quần áo của học sinh có dấu hiệu bị rách, bị bẩn, xộc xệch cũng có thể đến từ việc bị đánh.

- Ngoài ra, học sinh thường bị mất đồ dùng học tập, sách vở, không làm bài tập về nhà trong khi trước đó không có hiện tượng này cũng là dấu hiệu đáng lưu tâm. Đồng thời, giáo viên nên để ý một số học sinh có ngoại hình hoặc trí tuệ khác với các học sinh còn lại, bởi đối tượng này rất dễ trở thành mục tiêu công kích của các bạn khác.

Dấu hiệu nhận biết về việc lớp học, trường học mất an toàn, có hiện tượng bạo lực học đường:

- Học sinh trong lớp chia bè phái, cô lập một bạn học sinh nào đó.

- Một nhóm học sinh bắt nạt, trêu chọc, có lời nói và hành động thiếu tôn trọng với học sinh khác.

Giáo viên cần có cách nhìn, đánh giá tổng thể về các nhóm học sinh trong lớp, không phải học sinh cá biệt mới bắt nạt bạn học khác, mà ngay đến những học sinh học khá, được đánh giá là học sinh tích cực trong lớp cũng có thể là đối tượng bắt nạt bạn học hoặc bị bắt nạt. Điều này đòi hỏi các giáo viên cần có sự quan sát, tìm hiểu tỉ mỉ, tâm lý hơn trong cách tìm hiểu tình hình của lớp để nhận biết những dấu hiệu mất an toàn hoặc bạo lực học đường đối với học sinh.

4. Phân tích mối quan hệ giữa xây dựng trường học an toàn và phòng chống bạo lực học đường

Từ những định nghĩa trên thì có thể thấy được mối quan hệ chặt chẽ trong xây dựng trường học an toàn với bạo lực học đường. Bởi bạo lực học đường chính là một ảnh hưởng tiêu cực trực tiếp đến các học sinh cần được ngăn chặn và phòng ngừa. Những tác động này có thể khiến học sinh bị tâm lý sợ hãi, dè chừng, bị thương tích, thương tật, bị giảm sút học tập và nguy hiểm nhất là khiến học sinh sợ hãi và tự tử.

Việc xây dựng trường học an toàn và phòng chống bạo lực học đường được xem là hai nhiệm vụ song hành, có mối quan hệ mật thiết, hỗ trợ và thúc đẩy lẫn nhau trong quá trình giáo dục toàn diện. Cụ thể:

Tác động của xây dựng trường học an toàn đến phòng chống bạo lực học đường: 

• Xây dựng trường học an toàn có tác động tích cực bằng cách tạo môi trường học tập an toàn, xây dựng quan hệ tốt giữa giáo viên và học sinh, và tạo điều kiện cho phòng ngừa bạo lực học đường. 
• Cơ sở vật chất an toàn và tài nguyên hỗ trợ trong trường học cung cấp một nền tảng vững chắc để triển khai các chương trình và hoạt động phòng chống bạo lực học đường.
• Trường học an toàn là nơi học sinh được bảo vệ cả về thể chất lẫn tinh thần, được học tập và vui chơi trong môi trường tôn trọng, thân thiện và công bằng. Một trường học an toàn không chỉ đảm bảo cơ sở vật chất, trang thiết bị phòng chống rủi ro mà còn chú trọng đến yếu tố con người – ở đó thầy cô là tấm gương về nhân cách, học sinh được rèn luyện kỹ năng sống, kỹ năng ứng xử và kiểm soát cảm xúc. Khi cảm thấy an toàn, học sinh sẽ có động lực học tập, mạnh dạn thể hiện bản thân và hình thành niềm tin tích cực vào môi trường giáo dục.

...

Tác động của phòng chống bạo lực học đường đến xây dựng trường học an toàn:

• Phòng chống bạo lực học đường giúp xác định các yếu tố nguy hiểm và rủi ro trong môi trường học tập và đưa ra các biện pháp ngăn chặn và đối phó với chúng. Điều này góp phần tạo ra một môi trường an toàn và giảm thiểu nguy cơ bạo lực và hành vi quấy rối.
• Các hoạt động phòng chống bạo lực học đường như giáo dục về tác hại bạo lực học đường, tăng cường nhận thức, kỹ năng giao tiếp và giải quyết xung đột giữa học sinh giúp xây dựng một môi trường học tập an toàn.

...

Mối quan hệ này thể hiện tính chất qua lại chỉ khi bạo lực học đường được hạn chế hoặc đẩy lùi thì quá trình xây dựng trường học an toàn mới được củng cố. Còn khi bạo lực học đường vẫn tồn tại và gia tăng thì môi trường học đó là môi trường không an toàn và việc xây dựng trường học an toàn không hiệu quả.

Bởi vì để một trường học được đánh giá là an toàn thì có những đánh giá toàn diện về mọi phương diện như cơ sở vật chất đảm bảo, các thầy cô gương mẫu chuẩn mực, chất lượng giảng dạy tốt, không có bạo lực học đường, không có vấn nạn xã hội,.... Khi các vấn đề này được đáp ứng theo tiêu chuẩn thì mức an toàn của trường học càng nâng cao, còn không thì ngược lại. Và hơn nữa là vì bạo lực học đường là vấn đề tồn tại qua nhiều thế hệ và thời gian dài, việc ngăn chặn, xử lý không phải dễ dàng, cần sự quan tâm của cả giáo viên và gia đình nên chúng luôn tồn tại song hành trong xây dựng một trường học an toàn.

5. Nêu các giải pháp xây dựng trường học an toàn, phòng chống bạo lực học đường phù hợp với đặc điểm của trường học thầy cô đang công tác?

Để xây dựng được một trường học an toàn thì cần xây dựng những biện pháp được tìm hiểu dưới đây:

- Tăng cường giáo dục đạo đức, kỹ năng sống và giá trị sống cho học sinh

• Lồng ghép nội dung giáo dục về quyền trẻ em, bình đẳng giới, phòng chống bạo lực vào các môn học và hoạt động trải nghiệm.
• Dạy học sinh kỹ năng quản lý cảm xúc, kỹ năng giao tiếp tích cực và giải quyết xung đột bằng hòa bình.

- Xây dựng và thực hiện quy tắc ứng xử học đường công bằng, minh bạch

• Thiết lập bộ quy tắc ứng xử giữa giáo viên – học sinh, học sinh – học sinh.
• Tổ chức các hoạt động tuyên truyền, ký cam kết thực hiện văn hóa học đường.
• Có cơ chế khen thưởng, kỷ luật phù hợp để đảm bảo tính nghiêm minh và giáo dục.

- Phát triển văn hóa nhà trường tích cực

• Bồi dưỡng tinh thần đoàn kết, tương trợ và tôn trọng giữa các thành viên.
• Xây dựng truyền thống tốt đẹp để học sinh noi theo, hình thành thói quen ứng xử chuẩn mực.

- Tăng cường phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội

• Phụ huynh tham gia vào các hoạt động giáo dục, theo dõi và hỗ trợ con em về tâm lý, hành vi.

...

Mối quan hệ giữa xây dựng trường học an toàn và phòng chống bạo lực học đường là mối quan hệ tác động qua lại với nhau. Vì vậy những biện pháp trên đây giúp cho những giáo viên cũng như trường học đưa ra được những cách thức giải quyết vấn đề cụ thể trong trường.

6. Nguyên nhân của Bạo lực học đường

Nguyên nhân của bạo lực học đường là do yếu tố chủ quan và yếu tố khách quan. Những yếu tố này có sự kết hợp với nhau khiến bạo lực học đường xảy ra. Trong đó yếu tố chủ quan là yếu tố quyết định, khi mọi thứ xung quanh tiêu cực nhưng chủ quan tích cực thì vẫn sẽ không bị ảnh hưởng.

Nguyên nhân chủ quan là:

• Do tâm sinh lý của lứa tuổi: Ở độ tuổi học sinh thì tâm sinh lý đang phát triển nên những cảm xúc, suy nghĩ còn thiếu sót nên dễ kích động hơn.
• Do tính hiếu thắng: đây là một tính cách của con người, khi học sinh có tính cách này thì sẽ luôn suy nghĩ phải làm mọi cách để thắng được người khác ngay cả dùng bạo lực.
• Do mâu thuẫn: đây là nguyên nhân cốt yếu của bạo lực học đường, vì những cãi vã trong quá trình học tập, giao tiếp.

Nguyên nhân khách quan là:

• Hình thức kỷ luật không phù hợp;
• Bị bạn bè lôi kéo: Bạn bè là mối quan hệ thân thiết của trẻ ở trường học nên việc bị dụ dỗ lôi kéo là việc tất yếu. Những người bạn có sự tiêu cực và bạo lực thì sẽ lôi kéo những người bạn chơi cùng vào những dòng suy nghĩ đó.
• Do ảnh hưởng từ gia đình: gia đình là cái nôi phát triển nên suy nghĩ và tính cách của trẻ, trong gia đình có sự bạo lực thì chắc chắn trẻ sẽ học theo trong vô thức. Vì thế gia đình có tính bạo lực thì chắc chắn trẻ cũng sẽ bị ảnh hưởng và sử dụng chúng trong mối quan hệ xã hội.

Trên đây là những tìm hiểu của Hoa Tiêu về vấn đề Thầy/cô hãy phân tích mối quan hệ giữa xây dựng trường học an toàn và phòng chống bạo lực học đường. Mời các bạn tham khảo thêm những thông tin hữu ích trong chuyên mục Tập huấn liên quan.

• Từ kinh nghiệm thực tiễn giảng dạy, thầy cô hãy chia sẻ những dấu hiệu mất an toàn hoặc bạo lực học đường đối với học sinh