Bộ đề đọc hiểu thơ song thất lục bát

1

Thể thơ: Song thất lục bát

Phương thức biểu đạt chính của đoạn trích trên là: Biểu cảm

2

Người chinh phụ

3

- Biện pháp nghệ thuật: phép đối: Xưa - giờ; chẳng rời - cách vời
-Tác dụng:
+Nhấn mạnh sự đối lập giữa quá khứ hạnh phúc với hiện tại cô đơn, cách trở; thể hiện sự cô đơn, nhớ nhung của người chinh phụ;
+ Tạo sự sinh động, hấp dẫn, tăng hiệu quả diễn đạt, tạo sự cân đối hài hòa.
+ Qua đó thể hiện thái độ đồng cảm, xót thương của nhà thơ.

4

Nỗi cô đơn, sầu muộn, nhớ thương chồng da diết, mong ước tái hợp. Tâm trạng ấy xuất phát từ khát khao hạnh phúc lứa đôi mãnh liệt của người chinh phụ khi có chồng đi chinh chiến không biết ngày trở về. Từ tâm trạng ấy, người đọc còn cảm nhận được tư tưởng nhân đạo của tác phẩm: Tấm lòng đồng cảm của nhà thơ với cảnh ngộ, khát khao của nhân vật..

5

Học sinh có thể trình bày những bức thông điệp theo ý kiến cá nhân nhưng phải phù hợp. Ví dụ học sinh có thể chọn:

- T rân quý những tình cảm của con người, trong đó có tình cảm vợ chồng gắn bó tha thiết, bởi đó là điểm tựa để chúng ta vượt qua những khó khăn và có được cuộc sống hạnh phúc.

1

Xác định thể thơ và phương thức biểu đạt chính của đoạn thơ?

- Thể thơ: song thất lục bát

- Phương thức biểu đạt chính: biểu cảm.

2

Cảm xúc bao trùm toàn bài thơ “Đạo hiếu chưa tròn” là gì?

- Là lòng biết ơn công sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ và sự ngậm ngùi, nuối tiếc khi chưa làm tròn chữ hiếu của người con. ( đủ cả 2 ý 1 điểm)

3

Trong bài “ Đạo hiếu chưa tròn” của tác giả Hoàng Mai em thích nhất câu thơ nào? Vì sao?

- Chọn dúng câu thơ trong văn bản.

- Giải thích hợp lý và thuyết phục.

VD: Trong bài thơ, em thích nhất là câu “Con vẫn mãi âm thầm nguyện ước/Cha mẹ già luôn được bình an”. Vì: Câu thơ đã thể hiện được lòng biết ơn và nỗi niềm mong ước của tất cả những người con dành cho cha mẹ của mình. Cha em được “ bình an” mạnh khoẻ là hạnh phúc của con….

4

Từ bài thơ trên, em rút ra được bài học gì?

- Chúng ta cần ghi nhớ, biết ơn công lao trời biển của bậc sinh thành.

- Luôn lễ phép, tôn trọng, chăm sóc ông bà, cha mẹ khi còn có thể.

- Lên án, phê phán mạnh mẽ lối sống bất kính, bất hiếu.

- ….. ( Nếu được 2 ý cho 1 điểm)

1. Hồn tôi đấy: căn trường nho nhỏ

Nước vôi xanh, bờ cỏ tươi non

Lâu rồi, còn thoảng mùi thơm

Chân đi nghe động tới hồn ngây thơ

5. Sâu rộng quá những giờ vui trước

Nhịp cười say trên nước chưa trôi

Trưa hè thường thấy hai tôi*

Ném đầu chim chích, bắt đuôi chuồn chuồn

9. Ðời đẹp quá, tôi buồn sao kịp?

Trang sách đầu chép hết giây mơ

Ngả mình trên bóng nhung tơ

Tôi nguyền: Sau lớn làm thơ suốt đời!

13. Cỏ mấy bận xanh rồi lại tạ

Gió lùa thu trong lá bao lần…

Bạn trường những bóng phù vân

Xót thương mái tóc nay dần hết xanh.

17. Hồn xưa dậy: chim cành động nắng

Lá reo trên hồ lặng lờ trong

Trưa im im đến não nùng

Tôi ngờ trống học trong lòng trưa vang...

Hồ Dzếnh, Quê ngoại, NXB Hội nhà văn, Hà Nội, 1996, tr. 62-63)

1

Bài thơ “Trưa vắng” được viết theo thể thơ: Song thất lục bát.

2

Ở khổ thơ thứ nhất, “hồn tôi đấy” được gợi ra qua những hình ảnh: căn trường; nước vôi xanh; bờ cỏ.

3

- Bạn trường những bóng phù vân: bạn bè cùng trường năm xưa giờ như bóng mây trôi, mỗi người mỗi ngả;

- Xót thương mái tóc nay dần hết xanh: bản thân nhà thơ cũng đã bạc mái đầu.

=> Hai câu thơ là nỗi niềm tâm sự của một con người khi đã đi qua tuổi học trò, nhớ về kỉ niệm với bạn bè, kỉ niệm khi còn đầu xanh tuổi trẻ. Qua đó bộc lộ sự hoài niệm, tiếc nuối, xót xa của tác giả khi nghĩ về tuổi học trò.

=> Qua đó, gợi nhắc chúng ta biết trân trọng tuổi học trò, trân quý tình bạn hữu…

4

- Phép liệt kê: Ném đầu chim chích, bắt đuôi chuồn chuồn

- Tác dụng:

+ Làm tăng tính biểu cảm và nhịp điệu cho câu văn.

+ Tái hiện những trò chơi tinh nghịch của tuổi thơ, giờ đã trở thành kỉ niệm vô giá của hai annh em.

+ Thái độ trân quý về miền kí ức đẹp đẽ nhất bên mái trường, bạn bè

5

Tuổi thơ, đặc biệt là tuổi học trò luôn là miền kí ức tươi đẹp nhất trong cuộc đời mỗi con người. Qua bài thơ, em được bồi đắp thêm những tình cảm, thái độ, hành động đối với tuổi học trò của chính mình là:

- Biết quý trọng những năm tháng tuổi học trò;

- Quý trọng tình bạn bè cùng học chung mái trường;

- Yêu quý, gắn bó với mái trường;

- Cố gắng học tập tốt;

- Cố gắng lưu giữ những kỉ niệm đẹp đẽ tuổi học trò dưới mái trường thân yêu;

1

Bài thơ được viết theo thể thơ song thất lục bát

2

Cụm từ “gấm vóc”: trong đó gấm và vóc chỉ hai thứ hàng dệt bằng tơ tằm rất quý giá, đẹp đẽ và được dùng để chỉ vẻ đẹp cùng sự giàu có của giang sơn, đất nước.

3

- Biện pháp tu từ ẩn dụ: “lọ vàng”

- Hiệu quả nghệ thuật:

+ Góp phần làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt trong câu thơ

+ Nhà thơ dùng hình ảnh “lọ vàng” để gợi liên tưởng tới những tài nguyên quý giá, phong phú của quê hương đất nước được ông cha để lại cho thế hệ mai sau.

+ Qua đó, nhà thơ không chỉ thể hiện lòng tự hào với sự trù phú của quê hương, đất nước mà còn thể hiện sự tri ân, biết ơn với những hi sinh của thế hệ cha ông, của các bậc tiền nhân.

4

HS lí giải được hợp lí về ý thơ “Yêu gì hơn yêu nước nhà ta”. Gợi ý:

Tình yêu quê hương đất nước ở Phan Bội Châu được thể hiện bằng lời khẳng định giản dị chân thành và bằng những tình cảm bình thường, gần gũi nhưng rất sâu sắc.

Ý thơ chính là sự khẳng định: tình yêu nước là tình cảm cao đẹp, thiêng liêng hơn tất cả. Thật khó có thứ tình cảm nào vượt lên được tình yêu nước, đặc biệt là khi đất nước còn lầm than, chịu sự giày xéo của ngoại bang.

HS nhận diện và chỉ ra được tình cảm hoặc thông điệp được nhà thơ gửi gắm trong bài “Ái quốc”. Một số ý tham khảo:

+ Nhà thơ thể hiện tình yêu sâu đậm đối với quê hương đất nước, đặc biệt khi nước nhà đang trong cảnh lầm than nô lệ: tình yêu nước xen lẫn nỗi xót xa, căm hận. Từ đó khơi gợi ý chí, quyết tâm cùng đoàn kết vùng lên đấu tranh.

+ Lời thơ còn là lời kêu gọi cho công cuộc “quang phục” tổ quốc, giành lại tự do độc lập cho nước nhà; mà trước hết vẫn là việc cần phải đồng tâm, đoàn kết. Nước mạnh, nước giàu mà đoàn kết thì càng giàu mạnh hơn và nước nghèo yếu thì chỉ có đoàn kết mới giữ vững được nền độc lập tự chủ và bảo toàn mạng sống cho mình, cho gia đình mình.

Gió hiu hắt, phòng tiêu lạnh lẽo,

Trước thềm lan hoa héo ron ron!

Cầu Tiên khói toả đỉnh non,

Xe rồng thăm thẳm, bóng loan rầu rầu!

Nỗi lai lịch dễ hầu than thở,

Trách nhân duyên mờ lỡ cớ sao?

Sầu sầu, thảm thảm xiết bao,

Sầu đầy giạt bể, thảm cao ngất trời!

Từ cờ thắm trỏ vời cõi Bắc,

Nghĩa tôn phò vằng vặc bóng dương,

Rút dây vâng mệnh phụ hoàng,

Thuyền lan, chèo quế thuận đường vu qui.

Trăm ngàn dặm quản chi non nước,

Chữ nghi gia mừng được phải duyên,

Sang yêu muôn đội ơn trên,

Rỡ ràng vẻ thuý, nối chen tiếng cầm.

Lượng che chở, vụng lầm nào kể,

Phận đinh ninh cặn kẽ mọi lời,

Dầu rằng non nước biến dời,

Nguồn tình ắt chẳng chút vơi đâu là.

Lòng đùm bọc thương hoa đoái cội,

Khắp tôn thân cũng đội ơn sang,

Miếu đường còn dấu chưng thường,

Tùng thu còn rậm mấy hàng xanh xanh.

Nhờ hồng phúc, đôi cành hoè quế,

Đượm hơi dương, dây rễ cùng tươi.

Non Nam lần chúc tuổi trời,

Dâng câu thiên bảo, bày lời Hoa phong.

Những ao ước trập trùng tuổi hạc,

Nguyền trăm năm ngỡ được vầy vui,

Nào hay sông cạn, bể vùi,

Lòng trời tráo trở, vận người biệt ly!

Từ nắng hạ, mưa thu trái tiết,

Xót mình rồng mỏi mệt chẳng yên!

Xiết bao kinh sợ lo phiền,

Miếu thần đã đảo, thuốc tiên lại cầu.

Khắp mọi chốn đâu đâu tìm rước.

Phương pháp nào đổi được cùng chăng?

Ngán thay, máy Tạo bất bằng!

Bóng mây thoắt đã ngất chừng xe loan!

Cuộc tụ, tán, bi, hoàn kíp bấy!

Kể sum vầy đã mấy năm nay?

Lênh đênh chút phận bèo mây,

Duyên kia đã vậy, thân này nương đâu!

Trằn trọc luống đêm thâu, ngày tối,

Biết cậy ai dập nỗi bi thương?

Trông mong luống những mơ màng,

Mơ hồ bằng mộng, bàng hoàng như say.

Khi trận gió, hoa bay thấp thoáng,

Ngỡ hương trời bảng lảng còn đâu:

Vội vàng sửa áo lên chầu,

Thương ôi, quạnh quẽ trước lầu nhện chăng!

1

- Đoạn trích "Ai Tư Vãn" được viết theo thể thơ song thất lục bát

- Đặc điểm của thể thơ song thất lục bát:

+ Kết hợp đan xen từng cặp song thất với cặp câu lục bát

+ Về vần, thơ song thất lục bát sử dụng cả vần lưng và vần chân.

+ Về thanh điệu, thanh bằng (B) – thanh trắc (T) của các tiếng ở một số vị trí trong câu thơ là cố định.

+ Cách ngắt nhịp của thơ song thất tương đối linh hoạt.

2

- Nhân vật trữ tình: người vợ - Hoàng hậu Lê Ngọc Hân

- Qua đoạn trích, nhân vật trữ tình hiện lên là một người vợ nặng tình, biết trân quý những tình cảm, kỉ niệm vợ chồng; thủy chung, đau lòng, xót thương chồng vô hạn.

3

- Biện pháp nói giảm nói tránh:

Bóng mây thoắt đã ngất chừng xe loan

- Tác dụng của biện pháp tu từ nói giảm nói tránh:

+ Giúp cho cách diễn đạt trở nên giàu hình ảnh, giàu giá trị biểu cảm.

+ Vừa nhằm giảm bớt nỗi đau đớn trước cảnh sinh ly tử biệt; vừa gợi thân thế cao quý của người chồng qua hình ảnh xe loan.

+ Qua đó, thể hiện tâm trạng đau đớn, xót xa của người vợ trước sự ra đi của người chồng.

4

- Trong cuộc đời, gặp gỡ rồi chia ly là lẽ tự nhiên, nếu em phải chứng kiến hoặc trải qua những cuộc chia ly, em nên có thái độ:

+ Biết chấp nhận việc chia ly cũng như gặp gỡ như một lẽ thường tình, một lẽ tự nhiên không thể tránh khỏi trong cuộc sống;

+ Biết hướng tới những điều tích cực, lạc quan, tốt đẹp;

+ Yêu quý, trân trọng những người đang ở bên ta để khi họ có rời đi ta cũng không phải hối tiếc điều gì;

+ Động viên, khích lệ những người đang phải trải qua những cuộc chia ly có suy nghĩ, thái độ lạc quan, tích cực...