Đọc hiểu Chiếc lá đầu tiên (3 đề)

Chiếc lá đầu tiên đọc hiểu - Chiếc lá đầu tiên là một trong những bài thơ nổi tiếng nhất của nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm. Bài thơ là những kỉ niệm đầy ắp về tuổi học trò và mái trường thân yêu. Trong bài viết này Hoatieu xin chia sẻ đến bạn đọc bộ đề đọc hiểu Chiếc lá đầu tiên giúp các em hiểu rõ hơn về nội dung, nghệ thuật của tác phẩm cũng như có thêm những kiến thức bổ ích về môn Ngữ văn.

• Đọc hiểu Giấc mơ anh lái đò

Tác giả tác phẩm Chiếc lá đầu tiên

Bài thơ “Chiếc lá đầu tiên” là một trong những tác phẩm thơ tình được nhiều độc giả yêu thích của tác giả Hoàng Nhuận Cầm. Bài thơ là những ấn tượng sâu đậm về những kỉ niệm tuổi học trò, sự tuôn trào của nỗi xúc động, lúc lắng đọng, lúc chơi vơi, nỗi nhớ, niềm bâng khuâng, đồng thời tạo nhạc điệu da diết, xao xuyến. Chiếc lá đầu tiên là hình ảnh có tính biểu tượng, tượng trưng cho tình yêu đầu tiên mới chớm nở, cho cuộc hẹn hò đầu tiên, cho kỉ niệm đầu tiên, buổi học, năm học đầu tiên, cho những xao xuyến, bâng khuâng lạ lẫm đầu tiên của tuổi học trò.

Tác giả

- Nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm, sinh ngày 7/2/1952. Quê gốc: xã ĐÔng Ngạc, huyện Từ Liêm, Hà Nội. ông là hội viên Hội nhà văn Việt Nam. Năm 1969, Hoàng Nhuận Cầm học khoa Ngữ văn, Trường đại học Tổng hợp Hà Nội.

- Phong cách nghệ thuật: Bình dị, xúc động, trẻ trung, sôi nổi

- Tác phẩm chính: Mùi cỏ cháy (phim), Vào mặt trận lúc mùa ve đang kêu, Hò hẹn mãi cuối cùng em cũng đến, Viên xúc xắc mùa thu.

Tác phẩm

1. Thể loại: Thơ tự do

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: In trong tập thơ “xúc xắc mùa thu”

3. Phương thức biểu đạt: Biểu cảm

4. Bố cục tác phẩm Chiếc lá đầu tiên

- 2 khổ thơ đầu: nỗi nhớ tình yêu đầu tiên

- 4 khổ thơ tiếp: nỗi nhớ bạn bè và thầy cô năm xưa

- 2 khổ thơ còn lại: cảm xúc của nhân vật trữ tình

5. Giá trị nội dung tác phẩm Chiếc lá đầu tiên

- Kí ức của tác giả về những kỉ niệm tuổi học trò (trường cũ, lớp học năm xưa, bạn bè, những trò nghịch ngợm...và cả tình yêu đầu tiên của mình)

- Tình cảm trong sáng, là nỗi bâng khuâng nhớ tiếc, là gắn bó thiết tha vừa ấm áp ngọt ngào, vừa chân thật hồn nhiên.

Chiếc lá đầu tiên đọc hiểu đề 1

Muốn nói bao nhiêu, muốn khóc bao nhiêu

Bài hát đầu xin hát về trường cũ

Một lớp học bâng khuâng màu xanh rủ

Sân trường đêm-Rụng xuống trái bàng đêm.

Nỗi nhớ đầu anh nhớ về em

Nỗi nhớ trong tim em nhớ về với mẹ

Nỗi nhớ chẳng bao giờ nhớ thế

Bạn có nhớ trường, nhớ lớp, nhớ tên tôi?

"-Có một nàng Bạch Tuyết các bạn ơi

Với lại bảy chú lùn rất quấy"

"- Mười chú chứ, nhìn xem trong lớp ấy"

(Ôi những trận cười trong sáng đó lao xao).

(Trích Chiếc lá đầu tiên- Hoàng Nhuận Cầm, Theo Tình bạn tình yêu thơ, NXB Giáo dục, 1987)

Câu 1. Đoạn thơ trên được viết theo thể thơ nào? (0,25 điểm)

Câu 2. Xác định biện pháp tu từ được tác giả sử dụng trong bốn dòng thơ sau: (0,5 điểm)

Nỗi nhớ đầu anh nhớ về em

Nỗi nhớ trong tim em nhớ về với mẹ

Nỗi nhớ chẳng bao giờ nhớ thế

Bạn có nhớ trường, nhớ lớp, nhớ tên tôi?

Câu 3. Nêu nội dung chính của đoạn thơ trên. (0,5 điểm)

Câu 4. Ghi lại cảm xúc của anh/ chị khi đọc đoạn thơ trên.Trả lời khoảng 5-7 dòng. (0,25 điểm)

Trả lời

Câu 1. Bài thơ Chiếc lá đầu tiên được viết theo thể thơ tự do.

Câu 2. Biện pháp tu từ sử dụng trong đoạn thơ trên:

Điệp từ (Nỗi nhớ....nhớ)

Câu hỏi tu từ (trong câu Bạn có nhớ trường, nhớ lớp, nhớ tên tôi?)

Câu 3. Nội dung chính của bài thơ Chiếc lá đầu tiên:

Bài thơ là kí ức của tác giả về những kỉ niệm tuổi học trò : về trường cũ, lớp học năm xưa, bạn bè, những trò nghịch ngợm... và cả tình yêu đầu tiên của mình.

Câu 4.

Nỗi nhớ đầu tác giả dành cho em. Tác giả dành tình cảm cho em - hơn mức tình bạn bình thường. Đó là những rung động, nỗi nhớ đầu tiên tác giả nghĩ về. Nhưng em thì lại chỉ nhớ về mẹ chứ không nhớ đến tác giả. Bởi em luôn xem anh như người bạn. Đó là một tình bạn đẹp, trong sáng. Tác giả tự hỏi và thắc mắc "bạn có nhớ trường, nhớ lớp, nhớ tên tôi?". Đó là nỗi niềm trăn trở, suy tư của tác giả khi thời gian qua đi không biết bạn có còn nhớ kí ức tươi đẹp, nhớ tên tôi như tôi nhớ về bạn hay không.

Chiếc lá đầu tiên đọc hiểu đề 2

Đọc văn bản dưới đây và thực hiện các yêu cầu.

Em thấy không, tất cả đã xa rồi

Trong tiếng thở của thời gian rất khẽ

Tuổi thơ kia ra đi cao ngạo thế

Hoa súng tím vào trong mắt lắm mê say

Chùm phượng hồng yêu dấu ấy rời tay

Tiếng ve trong veo xé đôi hồ nước

Con ve tiên tri vô tâm báo trước

Có lẽ một người cũng bắt đầu yêu

Muốn nói bao nhiêu, muốn khóc bao nhiêu

Lời hát đầu xin hát về trường cũ

Một lớp học bâng khuâng màu xanh rủ

Sân trường đêm - rụng xuống trái bàng đêm…

(Trích Chiếc lá đầu tiên - Hoàng Nhuận Cầm, Xúc xắc mùa thu, NXB Hội nhà văn, 1992)

Câu 1. (0,5 điểm) Xác định phương thức biểu đạt chính của đoạn trích.

Câu 2. (0,5 điểm) Đoạn trích trên được viết theo thể thơ nào?

Câu 3. (1,0 điểm) Xác định và nêu hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ trong câu: “Em thấy không, tất cả đã xa rồi/Trong tiếng thở của thời gian rất khẽ”.

Câu 4. (1,0 điểm) Nội dung đoạn thơ trên đã gợi cho anh/chị những xúc cảm gì?

Gợi ý

Câu 1. Phương thức biểu đạt chính của bài thơ Chiếc lá đầu tiên: Biểu cảm.

Câu 2: Thể thơ tự do.

Câu 3:

- Biện pháp tu từ: Nhân hóa

- Hiệu quả nghệ thuật: Tăng tính gợi cảm cho câu thơ; thời gian cũng có tâm trạng, cảm xúc như con người.

Câu 4.

HS có thể nêu nhiều xúc cảm, miễn là phù hợp. Gợi ý:

- Cảm xúc về mái trường những ngày sắp rời xa…

- Xúc cảm về mối tình đầu, mối tình học trò.

Chiếc lá đầu tiên đọc hiểu đề 3

Đọc văn bản Chiếc lá đầu tiên (Hoàng Nhuận Cầm) và trả lời các câu hỏi sau.

a. Nhận xét về điểm chung và tác dụng của những hình ảnh được tác giả sử dụng trong ba khổ đầu của bài thơ.

b. Xác định cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Dựa vào đâu mà bạn có thể xác định được như vậy?

c. Trình bày một thông điệp mà bạn tâm đắc nhất được rút ra từ việc đọc bài thơ. Lí giải vì sao bạn chọn thông điệp ấy.

Trả lời:

a. Hệ thống hình ảnh xuất hiện trong ba khổ thơ đầu của bài thơ: hoa súng, chùm phượng hồng, tiếng ve trong veo, lớp học bâng khuâng màu xanh rue, sân trường đêm, trái bàng đêm.

Điểm chung là những hình ảnh ấy đều gợi liên tưởng đến thế giới học trò vô tư, hồn nhiên. Tác dụng của việc sử dụng hệ thống hình ảnh ấy là:

- Tạo nên thế giới hình ảnh thơ vừa thực (thế giới kí ức của tác giả) vừa mang tính biểu trưng (tiêu biểu cho trường lớp; tuổi hoa niên vừa rực rỡ, vừa ngây thơ, trong sáng).

- Góp phần thể hiện sự nhớ thương, tiếc nuối khi phải rời xa mái trường, phải chia tay tuổi hoa niên, sự trong trẻo của những rung động tình yêu đầu đời.

b. Cảm hứng chủ đạo của bài thơ: ngợi ca pha lẫn tiếc nuối những kỉ niệm tuyệt đẹp của tuổi hoa niên, của tình yêu đầu đời. Căn cứ để xác định:

- Những từ ngữ thể hiện cảm xúc của tác giả trong bài thơ: xa rồi, yêu dấu, nhớ, biết mấy, các bạn ơi, ta ơi, ôi.

- Những âm thanh, hình ảnh đặc biệt được dùng để thể hiện gián tiếp hình ảnh của tác giả: tiếng ve, tiếng cười, lớp học, cây bàng, hoa phượng, trò nghịch ngợm của tuổi học sinh, mái tóc bạc của thầy, màu tím của hoa súng, màu đỏ của hoa phượng, màu vàng của hoa mướp, …

c. Đây là câu hỏi mở. Học sinh có thể trình bày những thông điệp khác nhau miễn là được rút ra dựa trên cơ sở đọc hiểu văn bản Chiếc lá đầu tiên; qua đó thể hiện được sự suy ngẫm và phản hồi của học sinh với những nội dung của văn bản.

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trong nhóm Lớp 12 thuộc chuyên mục Học tập của HoaTieu.vn.