Thuận lợi, khó khăn khi dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh

Thuận lợi, khó khăn khi dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh mà các giáo viên phải đối mặt gồm những gì? Bởi dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là phương pháp giáo dục mới mẻ, có nhiều điểm khác biệt với những phương pháp truyền thống mà các thầy cô đã quen thuộc.

1. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh

Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục mang tính hàn lâm, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học. Định hướng quan trọng trong đổi mới PPDH nói chung và đổi mới PPDH ở Tiểu học nói riêng là phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực cộng tác làm việc của người học. Đó cũng là những xu hướng tất yếu trong cải cách PPDH ở mỗi nhà trường.

Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”.

Đổi mới phương pháp dạy học đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc HS học được cái gì đến chỗ quan tâm HS vận dụng được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, phải thực hiện chuyển từ phương pháp dạy học theo lối "truyền thụ một chiều" sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất. Tăng cường việc học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ giáo viên - học sinh theo hướng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội. Bên cạnh việc học tập những tri thức và kỹ năng riêng lẻ của các môn học chuyên môn cần bổ sung các chủ đề học tập tích hợp liên môn nhằm phát triển năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp.

Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của người học, hình thành và phát triển năng lực tự học (sử dụng sách giáo khoa, nghe, ghi chép, tìm kiếm thông tin...), trên cơ sở đó trau dồi các phẩm chất linh hoạt, độc lập, sáng tạo của tư duy. Có thể chọn lựa một cách linh hoạt các phương pháp chung và phương pháp đặc thù của môn học để thực hiện. Tuy nhiên dù sử dụng bất kỳ phương pháp nào cũng phải đảm bảo được nguyên tắc “Học sinh tự mình hoàn thành nhiệm vụ nhận thức(tự chiếm lĩnh kiến thức) với sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên”.

Việc sử dụng phương pháp dạy học gắn chặt với các hình thức tổ chức dạy học. Tuỳ theo mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể mà có những hình thức tổ chức thích hợp như: học cá nhân, học nhóm; học trong lớp, học ở ngoài lớp... Cần chuẩn bị tốt về phương pháp đối với các giờ thực hành để đảm bảo yêu cầu rèn luyện kỹ năng thực hành, vận dụng KT vào thực tiễn, nâng cao hứng thú cho người học.

Cần sử dụng đủ và hiệu quả các thiết bị dạy học môn học tối thiểu đã qui định. Có thể sử dụng các đồ dùng dạy học tự làm nếu xét thấy cần thiết với nội dung học và phù hợp với đối tượng học sinh. Tích cực vận dụng CNTT trong dạy học.

2. Thuận lợi, khó khăn khi dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh

2.1 Thuận lợi

Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh mang đến những thuận lợi sau đây:

• Linh hoạt cho tất cả các đối tượng học sinh, bất kể nền tảng kiến ​​thức hoặc trình độ hiểu biết
• Loại bỏ sự bất bình đẳng trong quá trình học tập, học sinh nắm chắc “chất lượng kiến thức”
• Học sinh được chuẩn bị các kỹ năng cần thiết để thành công khi trưởng thành
• Học sinh học các kĩ năng để học tập tốt hơn và chịu trách nhiệm về quá trình học tập của mình
• Học sinh được khuyến khích để phát triển mọi mặt, phát hiện và phát triển thế mạnh của bản thân
• Học sinh được thỏa sức sáng tạo, từ đó khai thác hết những tiềm lực của học sinh
• Kéo gần mối quan hệ cô - trò, thầy - trò

2.2 Khó khăn

Bên cạnh những thuận lợi nêu trên, dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh còn gặp phải những khó khăn sau:

• Khó khăn trong cách tiếp cận vấn đề:

Hiện nay ở nhiều trường thuộc nhiều cấp học, đội ngũ thầy, cô giáo lớn tuổi chiếm tỷ lệ tương đối cao. Ở họ, ý thức đổi mới chưa nhiều bởi vì xưa nay cách dạy truyền thống theo hướng truyền thụ kiến thức vẫn mang lại hiệu quả tích cực, học sinh vẫn hứng thú và làm bài đạt điểm cao. Việc nhận thức như vậy không chỉ ảnh hưởng đến các thầy, cô mà còn gián tiếp gây ra tác động đối với các thầy, cô khác mà còn đối với cả học sinh.

Ở nhiều thầy, cô giáo bậc phổ thông do ảnh hưởng cách đào tạo trước đây ở các trường đại học đó là phương pháp lấy người thầy làm trung tâm, học sinh là người nhận kiến thức thụ động, áp đặt. Vì thế, để nhanh chóng thay đổi họ theo chiều hướng mới cần có thời gian nhất định.

• Công tác đổi mới phương pháp ở nhiều trường học còn thiếu sự giám sát, nhắc nhở từ các cấp lãnh đạo

Nhiều giáo viên chỉ thực hiện đổi mới theo hình thức, mang tính chất đối phó. Ðiều này chỉ được khắc phục khi có giáo viên dự giờ, thao giảng hoặc tham gia các hội thi.

• Nhiều cán bộ quản lý, giáo viên còn mơ hồ, lúng túng, không hiểu những phương pháp dạy học hiện đại, phát triển năng lực học sinh.
• Nhiều trường, nhất là các trường ở vùng sâu, vùng xa thì cơ sở vật chất để đáp ứng cho việc đổi mới phương pháp dạy học cũng là một vấn đề đáng quan tâm. Tuy việc đổi mới phương pháp là do con người, nhưng cũng cần có thêm những điều kiện để hỗ trợ thì việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực sẽ diễn ra suôn sẻ hơn.
• Hiện cả nước nói chung và ngành giáo dục nói riêng đang chung tay vào cải cách thủ tục hành chính, tinh gọn hồ sơ sổ sách. Tuy nhiên, thực tế ở nhiều trường, nhiều cấp học thì việc hoàn thành hồ sơ sổ sách là gánh nặng đối với giáo viên. Ở đây còn chưa nói đến chất lượng của các loại hồ sơ, nhiều loại chỉ làm cho có hình thức và mang tính chất đối phó nên cũng gây áp lực đến giáo viên.
• Chương trình học ở các cấp tuy có giảm tải, nhưng vẫn còn "khá nặng" đối với nhiều giáo viên và học sinh
• Bên cạnh đó, trong nhiều môn học, việc phải "lồng ghép" quá nhiều nội dung như môi trường, sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả, giáo dục pháp luật... trở thành gánh nặng và tác động không nhỏ đến việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận năng lực người học.

3. Thuận lợi và khó khăn của giáo viên trong quá trình thực hiện việc phối hợp giữa các lực lượng để giáo dục đạo đức lối sống cho học sinh tiểu học

Vốn dĩ việc giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh là một vấn đề quan trọng hơn cả việc học tập thật giỏi những bộ môn văn hoá nhưng lại không có đạo đức tốt. Vì thế trong môi trường học tập thì mỗi giáo viên trong giảng dạy đều có trách nhiệm giảng dạy cho các em về đạo đức lối sống lành mạnh chuẩn mực. Với thế hệ học sinh tiểu học lại càng phải quan tâm vì đây là lớp mầm non dần hình thành được suy nghĩ nên khi giáo dục đúng đắn sẽ giúp trẻ rèn luyện được những đạo đức tốt đẹp đó. Vậy nên trong quá trình giảng dạy giáo viên phải phối hợp với các lực lượng nhằm giáo dục con em thật tốt về vấn đề đạo đức lối sống. Tuy nhiên trong quá trình đó cũng có không ít những thuận lợi và khó khăn đi kèm như sau:

3.1. Thuận lợi:

• Học sinh tiểu học đang ở độ tuổi dễ dàng chỉ bảo và rèn luyện được những đạo đức lối sống tốt nhất;
• Độ tuổi dần hình thành suy nghĩ nên thường không e dè khi nói ra những suy nghĩ và hành động của bản thân nên giáo viên dễ dàng nắm bắt và chỉ bảo hơn;
• Giúp kéo gần lại mối quan hệ giữa thầy và trò;
• Học sinh có nền tảng đạo đức, lối sống lành mạnh khi trưởng thành;
• Lứa tuổi được sự quan tâm đặc biệt nên được sự hợp tác nhiệt tình giữa các bên để cùng nhau giáo dục học sinh.

3.2. Khó khăn:

Ngược lại trong quá trình phối hợp giáo dục giữa giáo viên và các lực lượng liên quan cũng gặp không ít khói khăn như sau:

• Học sinh dễ dàng bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố bên ngoài vì lứa tuổi tiểu học dễ dàng học theo những hành động ngoài xã hội.
• Lứa tuổi chưa nhận thức được hành vi của mình nên có thể thực hiện những hành động chưa đúng hoặc ảnh hưởng đến bạn bè xung quanh;
• Nhiều khi sự phối hợp giữa các lực lượng liên quan giáo dục trẻ cũng chưa thật sự ăn ý khiến việc giáo dục trẻ có nhiều kẽ hở;
• Ngoài ra có một số trường hợp phụ huynh chưa thật sự quan tâm và giáo dục trẻ về vấn đề này.
• Nhiều giáo viên vẫn chưa nhanh nhạy trong việc giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh khi gặp phát hiện vấn đề.

Vì thế để thực hiện tốt trách nhiệm của giáo viên thì mỗi giáo viên trong quá trình giảng dạy cần có sự nhanh nhạy trong việc nắm bắt tình hình trẻ. Linh hoạt giáo dục đạo đức, lối sống cho trẻ trong các tiết dạy hoặc bài học. Vì việc giáo dục đạo đức, lối sống là lâu dài và liên tục.

4. Phương án khắc phục những khó khăn khi sử dụng các kênh thông tin trong phối hợp các lực lượng để giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học?

Hiện nay các kênh thông tin để giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh tiểu học rất đa dạng từ giáo dục trực tiếp đến các truyền thông trên mạng. Bởi hiện nay các em học sinh được tiếp cận với các thông tin trực tuyến vô cùng phổ biến. Điều này không thể tránh khỏi những tác động tiêu cực, thông tin tiêu cực trên mạng xã hội.

Vì thế cần làm gì để khắc phục những khó khăn này để các em được giáo dục đạo đức, lối sống đúng đắn hơn? Những giáo viên và phụ huynh cần thống nhất với nhau phương pháp giáo dục đúng đắn, giám sát các em như sau:

• Giáo viên và trường học cần tổ chức các cuộc tìm hiểu về những thông tin tốt và không tốt trên không gian mạng.
• Giáo viên và nhà trường cần thường xuyên giáo dục về những thông tin trên không gian mạng để các em ghi nhớ và chủ động phòng tránh.
• Phu huynh thì cần thực hiện chặt chẽ việc cho các em sử dụng thiết bị kết nối mạng tối đa, đảm bảo các em học tập trên mạng an toàn.

Trên đây Hoatieu đã cung cấp Thuận lợi, khó khăn khi dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Mời các bạn đọc thêm các bài viết liên quan tại mảng Tài liệu.

Các bài viết liên quan:

• Hai hình thức đánh giá chính trong phương pháp kiểm tra viết là gì?
• Tại sao có thể nói quy trình 7 bước kiểm tra đánh giá năng lực học sinh tạo nên vòng tròn khép kín?
• Quan điểm của thầy cô về thuật ngữ kiểm tra và đánh giá là gì?
• Năng lực học sinh được thể hiện như thế nào?
• Thầy/cô thường sử dụng phương pháp đánh giá bằng quan sát trong dạy học như thế nào?
• Câu hỏi tự luận có những dạng nào? Đặc điểm của mỗi dạng đó?
• Thế nào là đánh giá định kỳ?
• Câu hỏi tự luận có những dạng nào? Đặc điểm của mỗi dạng đó?