Phân tích bài thơ Mùa hạ của Xuân Quỳnh

Mùa hạ là một bài thơ hay của nhà thơ Xuân Quỳnh. Mùa hạ là mùa của những tiếng chim reo, của sắc biếc trời xanh và của nắng. Mùa hạ là mùa cây cối trưởng thành cho đời mật ngọt. Đó còn là mùa mà bước chân của con người sẽ mở ra những chặng đường mới cho cuộc đời phía trước. Sau đây là mẫu dàn ý phân tích bài thơ Mùa hạ kèm theo các bài văn mẫu phân tích Mùa hạ hay và sâu sắc sẽ giúp các em cảm nhận rõ hơn về tác phẩm.

• Phân tích về bài thơ Nắng Ba Đình của Nguyễn Phan Hách
• Phân tích bài thơ Ngưỡng cửa của Vũ Quần Phương

1. Bài thơ Mùa hạ

Đó là mùa của những tiếng chim reo
Trời xanh biếc, nắng tràn trên khắp ngả
Đất thành cây, mật trào lên vị quả
Bước chân người bỗng mở những đường đi

Đó là mùa không thể giấu che
Cả vạn vật đều phơi trần dưới nắng
Biển xanh thẳm, cánh buồm lồng lộng trắng
Từ những miền cay đắng hoá thành thơ.

Đó là mùa của những ước mơ
Những dục vọng muôn đời không xiết kể
Gió bão hoà, mưa thành sông thành bể
Một thoáng nhìn có thể hoá tình yêu

Đó là mùa của những buổi chiều
Cánh diều giấy nghiêng vòm trời cao vút
Tiếng dế thức suốt đêm dài oi bức
Tiếng cuốc dồn thúc giục nắng đang trưa

Mùa hạ của tôi, mùa hạ đã đi chưa
Ôi tuổi trẻ bao khát khao còn, hết?
Mà mặt đất màu xanh là vẫn biển
Quả ngọt ngào thắm thiết vẫn màu hoa.

28-6-1986

Hoàn cảnh sáng tác bài thơ mùa hạ

” Mùa hạ” là một bài thơ được Xuân Quỳnh sáng tác khi tuổi trẻ đã đi qua. Lúc đó chị đã là một phụ nữ từng trải và đứng tuổi, nhưng cái rực cháy, cái khát khao của một thời vẫn rạo rực qua từng câu thơ. Mùa hạ là mùa của những tiếng chim reo, của sắc biếc trời xanh và của nắng.

Chủ đề của bài thơ mùa hạ

Mượn chủ đề mùa hạ để nói về tình yêu đôi lứa và sự tranh thủ cống hiến hết mình cho cuộc sống, cho sự nghiệp. Tình cảm nồng cháy của tác giả với thiên nhiên, với con người tỏa sáng trong mỗi câu thơ.

2. Dàn ý phân tích Mùa hạ

a. Mở bài: Giới thiệu vấn đề nghị luận: Bài thơ Mùa hạ của Xuân Quỳnh mang đến cho người đọc những cảm xúc nồng nàn, tha thiết về một mùa thương nhớ, qua đó người đọc cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên dạt dào sức sống và một cái tôi đầy trăn trở, suy tư của tác giả.

b. Thân bài

b1. Giới thiệu sơ lược về tác giả, tác phẩm (dựa vào các thông tin được cung cấp trong đề bài và hiểu biết của cá nhân – nếu có). Tham khảo các thông tin sau: (1) Xuân Quỳnh (1942 – 1988) là một trong những nhà thơ nữ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Thơ Xuân Quỳnh đậm vẻ đẹp nữ tính, thể hiện tiếng nói của một tâm hồn trắc ẩn, chân thực, hồn hậu, luôn luôn da diết khát về hạnh phúc đời thường. (2) “Mùa hạ” tuy không phải là bài thơ nổi tiếng nhất của Xuân Quỳnh nhưng vẫn là một tác phẩm hay, thể hiện rõ vẻ đẹp tâm hồn của một cái tôi giàu khát vọng sống, luôn tin vào những điều tốt đẹp trong cuộc đời,... Bài thơ gồm 5 khổ, nhân vật trữ tình hiện ra trực tiếp ở ngôi thứ nhất – xưng “tôi” (trong khổ thơ thứ 5), là những cảm nhận của cái tôi Xuân Quỳnh về vẻ đẹp của thiên nhiên mùa hạ cùng những suy tư, trăn trở, chiêm nghiệm của nhà thơ về cuộc sống.

b2. Cảm nhận về vẻ đẹp của bức tranh mùa hạ trong bài thơ

(1) Vẻ đẹp của thiên nhiên tươi đẹp, náo nức: không gian bao la cùng những sắc điệu rộn ràng của tiếng chim ca, của không gian cao rộng với trời xanh, mây trắng,... (2) Vẻ đẹp của sức sống căng tràn thể hiện khát vọng hiến dâng, khám phá, sự phôi thai kì diệu của tự nhiên (Đất thành cây, mật trào lên vị quả Bước chân người bỗng mở những đường đi); sự hoá giải nhân văn giữa bình yên và bão tố, giữa chắt lọc khắc nghiệt và tinh chất quý giá (Biển xanh thẳm, cánh buồm lồng lộng trắng/ Từ những miền cay đắng hoá thành thơ). (3) Vẻ đẹp gợi nhớ về một thời thơ ấu với những kỉ niệm êm đềm: hình ảnh, âm thanh quen thuộc, vừa lắng đọng vừa ngân vang những dư âm (cánh diều, vòm trời, tiếng dế, tiếng chim cuốc).

b3. Cảm nhận về những suy tư trăn trở trong cuộc đời của cái tôi Xuân Quỳnh

(1) Vẻ đẹp của sự nảy nở sinh sôi những ước mơ, khát vọng: Tuổi trẻ và mùa hạ đan cài, soi bóng trong nhau, cùng là cháy hết mình trong cảm xúc trào dâng mãnh liệt, những trải nghiệm tinh tế, sâu sắc của một trái tim luôn đầy ắp thương yêu (Gió bão hoà mưa thành sông thành bể/ Một thoáng nhìn có thể hoa tình yêu). (2) Vẻ đẹp trong sáng thánh thiện sẽ nuôi dưỡng và thanh lọc tâm hồn: Mùa hạ giống như tấm gương rạng rỡ và sáng trong soi thấu tâm hồn con người; phản chiếu qua tấm gương đó, những điều tốt đẹp đẽ sẽ thêm lung linh, kì diệu những điều nhỏ mọn sẽ bị đẩy xa đến lu mờ. (3) Những chiêm nghiệm băn khoăn, tỉnh thức: tự vấn chính mình để nhìn lại, để điều chỉnh bản thân, để thêm niềm tin yêu vào cuộc sống (Mà mặt đất màu xanh là vẫn biển, Quả ngọt ngào thắm thiết vẫn màu hoa).

b4. Đánh giả, nhận xét về đặc sắc nghệ thuật của bài thơ

(1) Thể thơ 8 chữ, giọng thơ khi nhẹ nhàng mềm mại, khi tha thiết mạnh mẽ; Nhiều hình ảnh mang vẻ đẹp thân thương, gần gũi; Sử dụng hiệu quả biện pháp liệt kê; điệp từ ngữ/ cấu trúc ở đầu mỗi khổ thơ (tái hiện vẻ đẹp của mùa hạ sống động, đầy ắp kỉ niệm, đang dội về như những đợt sóng). (2) Cảm xúc chân thực thiện lành mà sâu sắc khơi gợi giá trị nhân văn (nuôi dưỡng tình yêu, niềm tin và khát vọng của tuổi trẻ để cuộc sống trở nên có ý nghĩa).

c. Kết bài: Khái quát thông điệp của bài thơ, nêu cảm nhận/ ấn tượng của bản thân về giá trị nội tư tưởng mà bài thơ đã mang đến cho người đọc (khát vọng sống, niềm tin vào những điều tốt đẹp trong cuộc đời; cảm nhận được chiều sâu trải nghiệm của nhà thơ – một con người tinh tế, hồn hậu, giàu tình yêu thương).

3. Phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật của văn bản Mùa hạ

Gợi  ý

- Xác định được các ý chính của bài viết.

- Sắp xếp được các ý hợp lí theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận:

* Giới thiệu tác giả, tác phẩm và vấn đề nghị luận.

* Triển khai vấn đề nghị luận:

- Xác định được các ý phù hợp về nội dung và nghệ thuật để làm rõ vấn đề nghị luận, có thể theo một số gợi ý sau:

+ Vẻ đẹp của bức tranh mùa hạ:

++ Thiên nhiên tươi đẹp, náo nức: không gian bao la cùng sắc điệu rộn ràng của tiếng chim ca; không gian cao rộng với trời xanh, mây trắng...

++ Vẻ đẹp của sức sống căng tràn thể hiện khát vọng hiến dâng, khám phá, sự phôi thai kì diệu của tự nhiên...

++ Vẻ đẹp gợi nhớ về một thời thơ ấu với những kỉ niệm êm đềm: hình ảnh, âm thanh quen thuộc (cánh diều, vòm trời, tiếng dế,...).

+ Những suy tư, trăn trở trong cuộc đời của cái tôi Xuân Quỳnh:

++ Vẻ đẹp của sự nảy nở, sinh sôi những ước mơ, khát vọng của tuổi trẻ.

++ Vẻ đẹp trong sáng, thánh thiện sẽ nuôi dưỡng, thanh lọc tâm hồn.

++ Những chiêm nghiệm, băn khoăn, tỉnh thức: tự vấn chính mình để nhìn lại, để thêm niềm tin vào cuộc sống.

+ Vẻ đẹp của bức tranh mùa hạ và cái tôi Xuân Quỳnh được thể hiện sinh động, tinh tế qua thể thơ 8 chữ, giọng thơ khi nhẹ nhàng, mềm mại khi tha thiết, mạnh mẽ; nhiều hình ảnh thơ mang vẻ đẹp thân thương, gần gũi; sử dụng hiệu quả phép liệt kê và phép điệp ở đầu mỗi khổ thơ để tái hiện vẻ đẹp mùa hạ sống động, đầy ắp kỉ niệm đang dội về như những đợt sóng; cảm xúc chân thực mà sâu sắc khơi gợi giá trị nhân văn (nuôi dưỡng tình yêu, niềm tin và khát vọng tuổi trẻ để cuộc sống thêm ý nghĩa...).

* Đánh giá nội dung và nghệ thuật của văn bản thơ.

4. Phân tích bài thơ Mùa hạ

Mùa hè trong cảm nhận mỗi người mỗi khác, mùa hè của em có thể là mùa của những chuyến đi, mùa của những cuộc gặp gỡ. Mùa hạ của tôi lại là mùa của những sắc màu, màu hoa trái, màu mây trời. Còn mùa hè trong cảm nhận của Xuân Quỳnh nó là một mùa của những âm thanh, những hương vị đặc trưng của mùa hè. Nó còn là mùa của những ước mơ và hoài bão. Bài thơ “Mùa hạ” đã khắc họa rõ nét về một mùa hè trong suy nghĩ của Xuân Quỳnh, là một bức tranh mùa hè xinh đẹp và hoài niệm.

Bài thơ “Mùa hạ” được nữ nghệ sĩ viết khi tuổi thanh xuân đã qua. Tuy đã qua đi khoảng thời gian đẹp đẽ ấy nhưng những khao khát những ước mơ vẫn rạo rực trong chị, được chị thể hiện qua từng câu thơ. Bài thơ mở đầu với:

“Đó là mùa của những tiếng chim reo

Trời xanh biếc, nắng tràn trên khắp ngả

Đất thành cây, mật trào lên vị quả

Bước chân người bỗng mở những đường đi”

Những câu thơ đầu tiên dường như chị đang được đắm mình vào thiên nhiên mùa hè rực rỡ. Chị cảm nhận mùa hè bằng đủ các giác quan, thính giác lắng nghe tiếng chim reo. Thị giác nhìn bầu trời xanh biếc, nhìn ánh nắng tràn trên khắp ngả đường, nhìn cây cối sinh sôi. Vị giác cảm nhận mật ngọt của hoa trái. Và mùa hạ còn là mùa mà những chặng đường mới được mở ra. Một mùa hè tuyệt vời, đong đầy và đẹp đẽ.

Sau đó là khổ thơ thứ hai:

“Đó là mùa không thể giấu che

Cả vạn vật đều phơi trần dưới nắng

Biển xanh thẳm, cánh buồm lồng lộng trắng

Từ những miền cay đắng hoá thành thơ.”

Tại sao lại nói mùa hạ là mùa không thể giấu che? Phải chăng dưới ánh nắng rực rỡ kia mọi vật đều không muốn che đậy bất kì điều gì. Đều sẽ trở nên trong trắng và tinh khiết, giống như biển xanh và cánh buồm trắng? Phải chăng dưới cái nắng rực rỡ của mùa hè tâm hồn con người được gột rửa, sẽ chẳng còn trĩu nặng sầu lo và cay đắng? Hay những điều không thể giấu che kia là những tổn thương, những đắng cay của cuộc đời mà ta vẫn luôn chôn giấu trong lòng? Sau khi đắm mình trong ánh nắng tất cả đều hóa hư không, sau cùng chỉ còn lại tâm hồn sáng trong, tinh khiết tràn đầy thơ ca?

“Đó là mùa của những ước mơ

Những dục vọng muôn đời không xiết kể

Gió bão hoà, mưa thành sông thành bể

Một thoáng nhìn có thể hoá tình yêu.”

Theo lời Xuân Quỳnh thì mùa hạ là mùa của những ước mơ, những dục vọng nhiều không kể xiết. Liệu rằng đây có phải là tuổi trẻ hay không? Có rất nhiều ước mơ và dục vọng. Tuổi trẻ nào có ai không mang trong mình những ước mơ và khát vọng. Và chúng ta luôn cố gắng hết sực mình để theo đuổi những ước mơ và dục vọng ấy, khát khao mong ước được chạm tới ước mơ. Nhưng con đường đi tới ước mơ có bao giờ dễ dàng, con đường ấy luôn đầy thử thách, gió bão. Tuổi trẻ là vậy đấy, ước mơ hoài bão nhiều và cũng đầy chông gai. Cũng như mùa hè rực rỡ nhưng lại nhiều mưa bão nhất năm. Tuổi trẻ cũng dễ rung động, đôi khi chỉ là cái lướt qua cũng làm ta lưu luyến cả một đời. Tựa như chỉ thoáng cảm nhận được chút hơi ấm của ánh nắng sau cơn mưa rào, lại đem lòng yêu luôn cả cái nắng mùa hè.

“Đó là mùa của những buổi chiều

Cánh diều giấy nghiêng vòm trời cao vút

Tiếng dế thức suốt đêm dài oi bức

Tiếng cuốc dồn thúc giục nắng đang trưa”

Khổ thơ viết về những hình ảnh thân thuộc của mùa hạ: là những cánh diều giấy trên bầu vòm trời cao vút vào buổi chiều mùa hạ, là tiếng cuốc giục giã vào buổi trưa hè nắng cháy, là tiếng dế kêu rả rích suốt đêm hè oi ả. Nhhững hình ảnh, âm thanh ấy dường như đưa ta về lại những mùa hè khi còn bé, được thả diều, bắt ve, tắm suối. Qua những dòng thơ của Xuân Quỳnh khiến lòng ta bồi hồi nhớ lại những năm tháng ấy.

“Mùa hạ của tôi, mùa hạ đã đi chưa

Ôi tuổi trẻ bao khát khao còn, hết?

Mà mặt đất màu xanh là vẫn biển

Quả ngọt ngào thắm thiết vẫn màu hoa.”

Hai câu thơ “Mùa hạ của tôi, mùa hạ đã đi chưa. Ôi tuổi trẻ bao khát khao còn, hết?” như câu hỏi khi vô thức thốt ra khi chị chợt ngỡ ngàng phát hiện hình như cái tuổi trẻ rực rỡ đầy khát khao và mơ ước đã qua rồi. Chị cảm thán, chị dò hỏi. Dường như chị muốn níu giữ nó, chị nuối tiếc cái thời thanh xuân ấy. Nhưng rồi, chị lại tự tìm cho mình được câu trả lời “Mà mặt đất màu xanh vẫn biển. Quả ngọt thắm thiết vẫn màu hoa.” Vì đất màu xanh vẫn là biển, quả ngọt vẫn còn thắm thiết màu hoa. Dù tuổi trẻ dù có qua đi thì những khao khát, những ước mơ vẫn sẽ còn đó. Ta vẫn là ta.

Bài thơ “Mùa hạ” của Xuân Quỳnh đã miêu tả một bức tranh mùa hè vô cùng rực rỡ, đầy sống động và cũng căng tràn nhựa sống. Xuân Quỳnh cũng khéo léo lồng ghép những triết lý sống đẹp đẽ của cuộc đời vào bài thơ của mình: Tuổi trẻ nhiều đam mê, hoài bão. Ta nên hết mình với những đam mê ấy không nên chùng bước trước khó khăn hay thử thách. Tuổi trẻ dù qua đi nhưng ta vẫn là ta, hãy làm những gì mình muốn.

5. Phân tích bài Mùa hạ của Xuân Quỳnh

Mở bài

Mùa hạ đi vào thơ ca gắn liền với những kỷ niệm đặc biệt trong cuộc đời mỗi con người. So với các mùa khác trong năm mùa hạ có vẻ ít được mọi người ưu ái hơn. Bởi lẽ nó không mang cái mát mẻ cùng lá vàng rụng của mùa thu, cũng không ấm áp với sự sinh sôi nảy nở của mùa xuân, không có cái rét tê tái của mùa đông mùa hè nổi lên với cái nắng sạm da cháy tóc. Bài thơ “mùa hạ” là tác phẩm xuất sắc trong sự nghiệp sáng tác của nhà thơ Xuân Quỳnh. Mùa hạ qua cái cảm nhận của tác giả với những hương vị đặc trưng riêng. Tác phẩm được thi sĩ viết về tuổi thanh xuân đã qua cùng những lo lắng về dòng chảy không ngừng của thời gian và đời người.

Thân bài

Xuân Quỳnh là một trong những nhà văn tiêu biểu trong nền văn học Việt Nam. Thơ Xuân Quỳnh thường sử dụng những hình ảnh tươi sáng ngây thơ và đầy lãng mạn. Tác giả mang đến cho người đọc nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau như chính tính cách hết mình của Xuân Quỳnh. Bài thơ “mùa hạ” được nữ thi sĩ viết khi tuổi thanh xuân đã qua. Đó là quãng thời gian tuổi trẻ với niềm khao khát, ước mơ mãnh liệt nhất.

Luận điểm 1: Tác giả cảm nhận vẻ đẹp thiên nhiên mùa hạ qua nhiều giác quan

Đó là mùa của những tiếng chim reo
Trời xanh biếc, nắng tràn trên khắp ngả
Đất thành cây, mật trào lên vị quả
Bước chân người bỗng mở những đường đi

Bằng ngòi bút tinh tế cùng cách cảm nhận thiên nhiên qua nhiều giác quan, mùa hạ hiện lên thật trong trẻo đẹp đẽ qua tiếng chim reo hay bầu trời xanh biếc, đất thành cây, mật trào lên quả,…rạng rỡ tươi tắn và căng tràn nhựa sống. Hàng loạt từ nghĩ miêu tả thiên nhiên giúp cho người đọc hình dung được sự chuyển động của vạn vật, của thời gian. Không gian bao la rộng lớn của trời xanh biếc tràn ngập tiếng chim reo, nắng tràn trên khắp ngả mang màu sắc rực rỡ của mùa hè. Mùa hạ mở ra cho con người những chặng đường mới.

Luận điểm 2: Nắng vàng rực rỡ xua tan mọi ưu phiền, gợi sự trong trẻo tinh khôi

Đó là mùa không thể giấu che
Cả vạn vật đều phơi trần dưới nắng
Biển xanh thẳm, cánh buồm lồng lộng trắng
Từ những miền cay đắng hoá thành thơ.

Tại sao mùa hạ lại không thể giấu che, bởi đây là khoảng quãng thời gian tất cả sự vật được phơi bày với những gì đẹp đẽ nhất. Sự vật trở nên trong sáng tinh khiết và đẹp đẽ đến vô ngần với “Biển xanh thẳm, cánh buồm lồng lộng trắng”. Phải chăng dưới cái nắng vàng rực rỡ của mùa hè, tâm hồn con người cũng được gọt rửa không còn nặng chịu nữa mà ngược lại trở nên nhẹ nhàng với “những miền cay đắng hoá thành thơ”. Vạn vật đang đắm chìm trong cái nắng của đất trời mùa hạ, sau cùng chỉ còn lại là tâm hồn trong trắng tinh khiết rạo rực và đầy mới mẻ.

Luận điểm 3: Mùa của ước mơ, hoài bão

Đó là mùa của những ước mơ
Những dục vọng muôn đời không xiết kể
Gió bão hoà, mưa thành sông thành bể
Một thoáng nhìn có thể hoá tình yêu

Đọc bài thơ mùa hạ của Xuân Quỳnh, người đọc hiểu được mùa hạ gắn liền với mỗi giai đoạn của cuộc đời con người. Mùa hạ của Xuân Quỳnh là mùa của những đam mê, những giấc mơ và khát vọng. Liệu rằng những điều ấy có phải là nhà thơ đang nhớ lại những năm tháng tuổi trẻ của mình? Tuổi trẻ nào mà ai chả không mang trong mình ước mơ và khát vọng lớn. Mùa hạ là mùa nhiều nắng và gió và cái nắng cháy da cháy tóc và những năm tháng tuổi trẻ luôn phải đối diện với nhiều thằng trầm của cuộc sống. Con đường đi đến ước mơ hoài bão ấy chẳng bao giờ dễ dàng và luôn đầy thử thách với gió bão. Ta có được thành công, hạnh phúc vẹn tròn thì phải trải qua biết bao nhiêu “Gió bão hoà, mưa thành sông thành bể” và “Một thoáng nhìn có thể hoá tình yêu”.

Luận điểm 4: Mùa hạ với kí ước tuổi thơ

Đó là mùa của những buổi chiều
Cánh diều giấy nghiêng vòm trời cao vút
Tiếng dế thức suốt đêm dài oi bức
Tiếng cuốc dồn thúc giục nắng đang trưa

Mùa hạ với những buổi chiều, những cánh diều giấy trên vòm trời cao vút, tiếng dế, tiếng cuốc dồn thúc giục nắng,…Những hình ảnh âm thanh ấy đưa ta về miền ký ức của tuổi thơ khi còn bé được thả diều,tắm suối.

Luận điểm 5: Ưu tư, luyến tiếc, níu giữ thời gian cùng khát vọng và ước mơ

Mùa hạ của tôi, mùa hạ đã đi chưa
Ôi tuổi trẻ bao khát khao còn, hết?
Mà mặt đất màu xanh là vẫn biển
Quả ngọt ngào thắm thiết vẫn màu hoa.

Kết thúc bài thơ là nỗi lòng tâm sự luyến tiếc của tác giả với mùa hè tươi đẹp rạng rỡ. “Ôi tuổi trẻ bao khát khao còn, hết?” là câu hỏi vô thức chợt nhận ra thời gian của tuổi trẻ đã trôi đi. Xuân Quỳnh giật mình tự hỏi chính mình rằng có thể níu giữ những khát khao, níu giữ tuổi trẻ được không?

Cùng với việc sử dụng các phép điệp ngữ, từ ngữ hình ảnh trong sáng giản dị nhưng rất tinh tế để miêu tả nhiều cung bậc cảm xúc của mùa hạ.

Kết bài

Bài thơ trở nên gần gũi rất chân thực về mùa hạ. Tác giả gửi gắm đến người đọc thông điệp ý nghĩa về cuộc sống: tuổi trẻ là tuổi nhiệt huyết tuổi xây dựng tương lai vì vậy cần sống hết mình vì ước mơ, khát vọng làm cho tuổi thanh xuân của mình thật đẹp và nhiều ý nghĩa. Mùa hạ khơi gợi niềm tin, sự lạc quan và cuộc sống. Tuổi trẻ dù đã qua đi nhưng ta vẫn là ta, hãy luôn sống hết mình, làm những điều mình mong muốn.

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trên chuyên mục Học tập - Lớp 9 của HoaTieu.vn.