Cách phân biệt từ đồng âm và từ nhiều nghĩa Lớp 5

Cách phân biệt từ đồng âm và từ nhiều nghĩa Lớp 5. Từ đồng âm và từ nhiều nghĩa (từ đa nghĩa) thường gây khó khăn cho học sinh trong cách phân biệt bởi nhiều đặc điểm và hình thức giống hệt nhau từ cách đọc lẫn cách viết.

Vậy Từ đồng âm là gì? Từ nhiều nghĩa là gì? Bài viết dưới đây, HoaTieu.vn sẽ hướng dẫn các em học sinh Cách phân biệt từ đồng âm và từ nhiều nghĩa, so sánh điểm giống và khác nhau, nêu ví dụ cụ thể, luyện giải các bài tập về loại từ này. Mời các em cùng tham khảo nhé!

1. Khái niệm: Từ đồng âm và từ nhiều nghĩa là gì?

1.1. Từ đồng âm là gì?

Từ đồng âm là từ giống nhau về âm nhưng khác hẳn nhau về nghĩa.

Ví dụ: “Đường phèn” và “con đường”.

Đặc điểm của từ đồng âm:

- Những từ nào đồng âm với nhau thì luôn luôn đồng âm trong tất cả mọi bối cảnh được sử dụng.

- Đồng âm giữa từ với từ là kết quả của đồng âm tiếng với tiếng. Điều này nó được triệt để khai thác khi người Việt sử dụng từ đồng âm để chơi chữ của mình.

Các loại từ đồng âm:

+ Đồng âm từ với từ:

- Đồng âm từ vựng: Tất cả các từ đều thuộc cùng một từ loại.

VD: Con đường và mía đường

- Đồng âm từ vựng ngữ pháp: Các từ trong nhóm đồng âm với nhau chỉ khác nhau về từ loại

VD: Hòn đá - đá bóng

+ Đồng âm từ với tiếng (Loại này được sử dụng ở các cấp học trên).

1.2. Từ nhiều nghĩa là gì?

Từ nhiều nghĩa (Từ đa nghĩa) là từ có một nghĩa gốc và một hay một số nghĩa chuyển, các nghĩa của từ nhiều nghĩa bao giờ cũng có mối liên hệ với nhau.

VD: Xác định từ đồng âm, từ nhiều nghĩa trong ví dụ sau:

- Chúng ta cùng ngồi vào bàn (1) để bàn (2) công việc.

- Bàn (3) phím của chiếc đàn này thật đẹp.

Trong ví dụ trên có:

Từ đồng âm là: bàn (1) và bàn (2)

bàn(1) và Bàn (3)

Từ nhiều nghĩa là: bàn (1) và Bàn (3)

- Từ đồng âm là nhiều từ nhưng nghĩa các từ trong văn cảnh đều là nghĩa gốc (còn gọi là nghĩa chính của từ).

- Còn từ nhiều nghĩa thì chỉ là một từ có một nghĩa gốc còn các nghĩa khác là nghĩa chuyển.

Vậy làm thế nào để HS phân biệt được nghĩa gốc và nghĩa chuyển của từ?

- Nghĩa gốc là nghĩa chính của từ.

VD: Đôi mắt bé mở to.

- Nghĩa chuyển được hiểu rộng ra từ nghĩa gốc.

VD: Quả na mở mắt.

2. Cách phân biệt Từ đồng âm và từ nhiều nghĩa

“Mặc dù giống nhau về cách viết lẫn cách phát âm, từ đồng âm và từ nhiều nghĩa lại có những khác biệt căn bản”. Vậy làm thế nào để phân biệt Từ đồng âm và từ nhiều nghĩa?

Để nhận biết, cần xem ngữ cảnh cụ thể mà từ đó xuất hiện. Nếu từ xuất hiện trong ngữ cảnh khác nhau và có nghĩa khác nhau, đó là từ nhiều nghĩa. Nếu từ xuất hiện trong cùng một ngữ cảnh nhưng có nghĩa khác nhau, đó là từ đồng âm.

HoaTieu.vn đã tổng hợp thành những lưu ý chính như sau:

3. So sánh điểm giống và khác nhau của Từ đồng âm và từ nhiều nghĩa

4. Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 phân biệt từ đồng âm và từ nhiều nghĩa

Đối với học sinh lớp 5, để phân biệt từ đồng âm và từ nhiều nghĩa các em phải

• Giải nghĩa một số từ thông qua các câu văn, các cụm từ cụ thể
• Xác định được nghĩa gốc và nghĩa chuyển của từ
• Phân biệt từ nhiều nghĩa với từ đồng âm (những điểm giống và khác như như mục 2 và 3 trong bài.)
• Tìm được một số ví dụ về sự chuyển nghĩa của từ
• Đặt câu với các nghĩa của từ nhiều nghĩa và các nghĩa của từ đồng âm.

Có như vậy các em mới phân biệt được đúng về từ đồng âm và từ nhiều nghĩa.

5. Bài tập phân biệt từ đồng âm và từ nhiều nghĩa

5.1. Bài tập phân biệt từ nhiều nghĩa và từ nhiều nghĩa

Bài tập 1: Hãy phân biệt nghĩa các từ được in nghiêng; cho biết trong những từ đó, từ nào là từ đồng âm và từ nào là từ nhiều nghĩa:

A. Bạc

1. Cái vòng bằng bạc. (một kim loại quý hiếm)

2. Đồng bạc trắng hoa xoè. (cách gọi khác của tiền)

3. Cờ bạc là bác thằng bần. (một loại trò chơi may rủi, không lành mạnh)

4.Ông Ba tóc đã bạc. (từ chỉ màu sắc)

5. Dừng xanh như lá bạc như vôi. (tính từ chỉ sự thay lòng đổi dạ)

6. Cái quạt này đã đến lúc phải thay bạc. (Nói về một bộ phận của máy bay)

Các từ bạc ở các câu số 1, 4, 5, 6 là những từ đồng âm, còn các từ bạc ở câu 1, 2, 3 là từ nhiều nghĩa.

B. Đàn

a. Cây đàn bầu. (một loại nhạc cụ, cụ thể là đàn)

b. Vừa đàn vừa hát. (động từ nói về việc đánh đàn)

c. Lập đàn tế lễ. (Nơi sắp xếp các dụng cụ, vật phẩm để làm lễ)

d. Bước lên diễn đàn. (Nói về sân khấu)

đ. Đàn chim tránh rét bay về. (Từ chỉ số lượng)

e. Đàn thóc ra phơi (Rải đều trên mặt phẳng)

(Các từ đàn là từ nhiều nghĩa: a – b; c – d)

Bài 2: Giải thích ý nghĩa của từ sao trong các câu dưới đây

a. Sao trên bầu trời khi mờ khi rõ. (Nói về thiên thể trong vũ trụ)

b. Sao văn bản này thành 6 bản. (Tạo bản sao, sao chép lại bản chính)

c. Sao tẩm chè. (chất, hợp chất để sấy khô)

d. Sao ngồi lâu thế. (Thắc mắc về lý do, nguyên nhân)

e. Đồng lúa mượt mà sao !(nhấn mạnh thể hiện sự ngạc nhiên)

Bài 3. Nêu ra ý nghĩa của từ “Thắng” trong các câu dưới đây

a. Thắng cảnh tuyệt vời. (đẹp, hùng vĩ)

b. Thắng nghèo nàn lạc hậu. (vượt qua)

c. Chiến thắng vĩ đại. (kết quả)

d. Thắng bộ áo đẹp nhất để đi chơi. (hành động mặc)

Bài 4: Đọc câu thơ sau và trả lời câu hỏi

“Chiều chiều ra đứng ngõ sau

Ngó về quê mẹ ruột đau chín chiều.”

a. Hãy giải nghĩa của từ “chiều” và “chiều chiều” trong mỗi câu thơ trên. (“Chiều chiều”: chỉ thời gian; “chiều” nói về nỗi lòng, sự mong ngóng)

Bài 5. Xếp từ “xuân” ở trong số câu sau trong truyện Kiều của tác giả Nguyễn Du theo từng nhóm nghĩa và nói rõ nghĩa của từ ” xuân ” trong nhóm đó.

a. Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cập kê. (tuổi)

b. Ngày xuân con én đưa thoi. (Mùa xuân )

c. Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân. (Mùa xuân)

d. Cõi xuân tuổi hạc càng cao. (tuổi)

e. Ngày xuân em hãy còn dài. (cuộc đời)

Bài 6: Hãy cho biết nghĩa gốc và nghĩa chuyển của các từ được gạch chân dưới đây

Bàn tay ta làm nên tất cả

Nghĩa gốc: Bộ phận cơ thể, Nghĩ chuyển: sự lao động

Có sức người sỏi đá cũng thành cơm .

• Sỏi đá

Nghĩa gốc: loại khoáng chất, Nghĩa chuyển: Khó khăn, trở ngại

• Cơm

Nghĩa gốc: thực phẩm, Nghãi chuyển: Thành quả

5.2. Bài tập về từ đồng âm

Bài 1: Hãy phân biệt nghĩa của các từ dưới đây

a) Đậu nành – Đất lành chim đậu – Thi đậu.

b) Bò ăn cỏ – 5 bò gạo – cua bò.

c) Sợi chỉ đỏ – chiếu chỉ – chỉ đường – chỉ vàng.