HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

GV yêu cầu HS đọc phần Tri thức ngữ văn trong SGK

GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm: trả lời các câu hỏi sau:

- Em hiểu như thế nào về thể loại truyền thuyết, truyện ngắn?

- Tính cách nhân vật trong truyền ngắn và tiểu thuyết có đặc điểm gì?

- Bối cảnh trong truyện ngắn và tiểu thuyết?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

HS thảo luận theo bàn trả lời các câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS báo cáo kết quả, nhận xét.

Bước 4: Kết luận, nhận định.

GV chốt và mở rộng kiến thức.

GV có thể bổ sung thêm:

Nhân vật Võ Tòng trong văn bản Người đàn ông cô độc giữa rừng (trích tiểu thuyết Đất rừng phương Nam – Đoàn Giỏi) không chỉ được mô tả, thể hiện qua ngoại hình, ngôn ngữ, hành động, suy nghĩ của nhân vật này mà còn được hiện lên qua lời của người kể chuyện xưng “tôi” và lời của các nhân vật khác trong truyện.

- Bối cảnh lịch sử của câu chuyện Buổi học cuối cùng (Đô-đê) là thời kì sau chiến tranh Pháp – Phổ (1870 – 1871), hai vùng An-dát (Alsace) và Lo-ren (Lorraine) của Pháp bị nhập vào nước Phổ. Các trường học thuộc hai vùng này phải bỏ tiếng Pháp, chuyển sang học tiếng Đức.

- Bối cảnh riêng của câu chuyện là quang cảnh và diễn biến của buổi học tiếng Pháp cuối cùng.

I. Tiểu thuyết và truyện ngắn

1. Tiểu thuyết

Tiểu thuyết là tác phẩm văn xuôi cỡ lớn, có nội dung phong phú, cốt truyện phức tạp; phản ánh nhiều sự kiện, cảnh ngộ; thường miêu tả nhiều tuyến nhân vật, nhiều quan hệ chồng chéo với những diễn biến tâm lí phức tạp, đa dạng.

2. Truyện ngắn

Truyện ngắn là tác phẩm văn xuôi cỡ nhỏ, ít nhân vật, ít sự kiện phức tạp; cốt truyện thường không chia thành nhiều tuyến; chi tiết cô đúc; lời văn mang nhiều ẩn ý;...

II. Tính cách nhân vật và bối cảnh

1. Tính cách nhân vật

Tính cách nhân vật trong truyện (tiểu thuyết và truyện ngắn) thường được thể hiện qua hình dáng, cử chỉ, hành động, ngôn ngữ, suy nghĩ của chính nhân vật; qua nhận xét của người kể chuyện và các nhân vật khác;...

2. Bối cảnh

Hoàn cảnh xã hội của một thời kì lịch sử nói chung (bối cảnh lịch sử)

Thời gian và địa điểm, quang cảnh cụ thể xảy ra câu chuyện (bối cảnh riêng)

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

GV tổ chức hoạt động trả lời câu hỏi trắc nghiệm tìm hiểu về ngôi kể và tác dụng của ngôi kể

1. Thế nào là ngôi kể trong văn tự sự?

A. Chính là vị trí giao tiếp, vị trí trò chuyện mà người kể chuyện sử dụng để kể chuyện

B. Là lời kể chuyện của nhân vật phụ

C. Là lời đối thoại của nhân vật

D. Là lời của nhân vật chính

2. Có mấy loại ngôi kể?

A. 1

B. 2

C. 3

D. 4

3. Người kể chuyện là “tôi” trong các câu chuyện có phải là tác giả không?

A. Có

B. Không nhất thiết là tác giả

4. Tác dụng của ngôi kể thứ nhất trong truyện là gì?

A. Giúp câu chuyện trở nên chân thực hơn, giàu sự tin tưởng hơn

B. Giúp nhân vật bộc lộ được tâm trạng, tình cảm dễ dàng hơn

C. Giúp tác giả đạt được dụng ý nghệ thuật của mình

D. Giúp người đọc hiểu rõ về nhân vật hơn

5. Theo em, trong truyện có nên thay đổi ngôi kể không? Việc thay đổi đó có ý nghĩa như thế nào?

A. Không nên thay đổi, vì sẽ bị rối trong cách xưng hô

B. Có nên thay đổi, vì việc thay đổi sẽ làm nội dung phong phú hơn và cách kể linh hoạt hơn

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

HS thảo luận theo bàn trả lời các câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

HS báo cáo kết quả, nhận xét.

Bước 4: Kết luận, nhận định.

GV chốt và mở rộng kiến thức.

Ví dụ: Trong Người đàn ông cô độc giữa rừng (Đoàn Giỏi)

- Phần mở đầu đoạn trích được kể theo lời cậu bé An (ngôi thứ nhất, xưng “tôi”), kể lại những gì cậu bé đã chứng kiến khi gặp chú Võ Tòng ở căn lều giữa rừng U Minh.

- Khi muốn nói về cuộc đời trước đây của Võ Tòng thì tác giả không thể kể theo lời cậu bé An được nữa mà phải chuyển sang kể theo ngôi thứ ba, bắt đầu bằng câu: “Không ai biết tên thật của gã là gì”.

- Đến phần cuối đoạn trích, tác giả lại chuyển về kể theo ngôi thứ nhất: “Chú Võ Tòng vẫn ngồi đó, đối diện với tía nuôi tôi, bên bếp lửa”.

III. Tác dụng của ngôi kể

Trong truyện, ngôi kể có thể được tác giả thay đổi để nội dung phong phú và cách kể linh hoạt hơn