Đề thi cuối kì 2 Ngữ văn 12 Cánh Diều

Lưng mẹ còng rồi
Cau thì vẫn thẳng
Cau-ngọn xanh rờn
Mẹ-đầu bạc trắng

Cau ngày càng cao
Mẹ ngày một thấp
Cau gần với giời
Mẹ thì gần đất!

Ngày con còn bé
Cau mẹ bổ tư
Giờ cau bổ tám
Mẹ còn ngại to!

Một miếng cau khô
Khô gầy như mẹ
Con nâng trên tay
Không cầm được lệ

Ngẩng hỏi giời vậy
-Sao mẹ ta già?
Không một lời đáp
Mây bay về xa.

Mẹ, Đỗ Trung Lai, Đêm sông Cầu, NXB Quân đội nhân dân, 2003

Vầng trăng rơi xuống vẫn tròn
Khi mình vốc nước trăng còn trên tay
Mẹ như chiếc lá tre gầy
Thân cò lặn lội cuốc cày sớm trưa

Tiết trời đổi nắng thành mưa
Mẹ chạy chỗ thóc chỉ vừa phơi xong
Hạt khô mẹ bỏ vào nong
Hạt nào thấm nước quạt hong trước nhà

Thế rồi ngày tháng cứ qua
Bố đi công tác xa nhà từ khi
Nỗi buồn theo sóng cuốn đi
Thâm tâm luôn nghĩ làm gì nuôi con

Trăng còn có lúc khuyết tròn
Nghĩ về dáng mẹ vẫn còn vẹn nguyên

(Dáng mẹ - Hà Ngọc Hoàng, Nguồn: thivien.net)

Phần

Câu

Nội dung

Điểm

I

ĐỌC HIỂU

4,0

1

Tổ chức thông tin theo tầm quan trọng của vấn đề: Nêu thực trạng dân số già ở Việt Nam ->Nêu giải pháp tăng tỉ suất sinh-> Nêu lí do tỉ suất sinh giảm -> Tác hại khi dân số già

Hướng dẫn chấm:

- Học sinh trả lời như đáp án: 0,5 điểm

- Học sinh không trả lời: 0 điểm

0,5

2

Phương tiện phi ngôn ngữ được sử dụng trong văn bản: nhan đề và các đề mục được in đậm, sapo, số liệu, bảng thống kê

Hướng dẫn chấm:

- Học sinh trả lời như đáp án: 0,5 điểm

- Học sinh trả lời được 2 phương tiện: 0,25 điểm

- Học sinh không trả lời: 0 điểm

0,5

3

Tác dụng của việc trích dẫn bình luận của những chuyên gia dân số trong văn bản:

- Cung cấp thông tin cụ thể, chính xác và tăng tính hấp dẫn, trực quan của thông tin

- Tăng tính cảnh báo về nguy cơ dân số già ở nước ta

Hướng dẫn chấm:

- Trả lời tương đương như đáp án: 1,0 điểm

- Trả lời tương đương như đáp án được 1/2 ý: 0,5 điểm

- Trả lời không đúng như đáp án hoặc không trả lời: 0,0 điểm.

Lưu ý: HS có thể có cách diễn đạt khác, miễn là lí giải hợp lí, thuyết phục thì vẫn cho điểm

1,0

4

Quan điểm của người viết: Gióng lên tiếng chuông cảnh báo về thực trạng dân số già đi của nước ta

Hướng dẫn chấm:

- Trả lời tương đương như đáp án: 1,0 điểm

- Trả lời tương đương như đáp án được 1/2 ý: 0,5 điểm

- Trả lời không đúng như đáp án hoặc không trả lời: 0,0 điểm.

Lưu ý: HS có thể có cách diễn đạt khác, miễn là lí giải hợp lí, thuyết phục thì vẫn cho điểm

1,0

5

HS trình bày một số tác hại theo hiểu biết cá nhân

Gợi ý:

- Thiếu lao động trong tương lai cũng như nhu cầu an sinh xã hội ngày càng tăng ở người cao tuổi, đặc biệt là phụ nữ lớn tuổi.

- Khi tỷ lệ người cao tuổi tăng thì nhu cầu về các dịch vụ xã hội nhằm đáp ứng nhu cầu của họ cũng tăng theo,…

Hướng dẫn chấm:

- Hs đưa ra được tác hại , trình bày hợp lí: 1,0 điểm

- Trả lời không đúng hoặc không trả lời: 0,0 điểm.

(Lưu ý: HS có thể có cách diễn đạt khác, miễn là lí giải hợp lí, thuyết phục thì vẫn cho điểm)

1,0

II

VIẾT

6,0

1

Anh/chị hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ về điều bản thân cần làm để tuổi trẻ có ý nghĩa.

2,0

a. Xác định được yêu cầu về hình thức, dung lượng của đoạn văn

Xác định đúng yêu cầu về hình thức và dung lượng (khoảng 200 chữ) của đoạn văn. Thí sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng – phân – hợp, móc xích hoặc song hành.

0,25

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Điều bản thân cần làm để tuổi trẻ có ý nghĩa.

0,25

c. Đề xuất được hệ thống ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận

- Xác định được các ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận, sau đây là một số gợi ý:

1. Mở đoạn: Giới thiệu vấn đề nghị luận:

2. Thân đoạn:

- Tuổi trẻ là giai đoạn thanh xuân, là quãng đời đẹp đẽ, có ý nghĩa nhất của đời người…Song thời gian là một dòng chảy thẳng, tuổi trẻ sẽ dần qua đi…Mặt khác, ở độ tuổi này, chúng ta dễ đối mặt với phải nhiều cám dỗ cuộc đời.

- Vây phải làm gì để tuổi trẻ có ý nghĩa?

+ Trau dồi kiến thức, hiểu biết

+ Bồi dưỡng tâm hồn, nhân cách; sống có ước mơ, lí tưởng…

+ Tích cực tham gia hoạt động xã hội, hoạt động thiện nguyện…

+ Dành thời gian quan tâm đến gia đình, đến những người thân yêu

+ Biết hưởng thụ cuộc sống, quan tâm đến bản thân…

- Từ đó phê phán những người sống uổng phí tuổi trẻ và rút ra bài học cho bản thân

3. Kết đoạn:

+ Khẳng định lại vấn đề: Khẳng định lại sự cần thiết phải hành động để có một cuộc đời có ý nghĩa

0,5

d. Viết đoạn văn đảm bảo các yêu cầu sau:

- Lựa chọn được các thao tác lập luận, phương thức biểu đạt phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận:

- Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt.

- Trình bày rõ quan điểm hệ thống các ý

- Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: lí lẽ xác đáng, bằng chứng tiêu biểu, phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý lẽ và dẫn chứng.

0,5

đ. Diễn đạt

Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết câu trong đoạn văn

0,25

e. Sáng tạo

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

0,25

2

Viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) cảm nhận về hình tượng người mẹ được khắc họa trong hai văn bản

4,0

a. Xác định được yêu cầu của kiểu bài

Xác định được yêu cầu của kiểu bài: nghị luận văn học.

0,25

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận

So sánh đánh giá nội dung, nghệ thuật

0,5

1. Mở bài

- Giới thiệu hình tượng người mẹ trong văn học

2. Thân bài: Phân tích, cảm nhận vẻ đẹp của hình tượng người mẹ trong hai tác phẩm

a. Bài Mẹ của Đỗ Trung Lai

* Giới thiệu về tác giả, tác phẩm (nếu có thông tin)

* Nhà thơ tập trung khắc họa hình ảnh người mẹ ở phương diện vóc dáng, ngoại hình

- Những từ ngữ, hình ảnh trực tiếp miêu tả vóc dáng, ngoại hình của mẹ: lưng còng, đầu bạc trắng, ngày một thấp…

- Hình ảnh so sánh, ẩn dụ, đối sánh xuất hiện xuyên suốt toàn bài: hình ảnh cây cau

+ Hình dáng cây cau >< dáng hình của mẹ

+ Hình ảnh miếng cau >< tuổi tác và sức khỏe của mẹ

> Hình ảnh người mẹ hiện lên với vóc dáng hao gầy, ngày càng già yếu theo tháng năm > sự tần tảo, vất vả, lam lũ, hi sinh cho con…

* Nhà thơ bày tỏ niềm xót xa, tình yêu thương, biết ơn, trân trọng đối với mẹ của mình

- Những hình ảnh về mẹ được tái hiện qua điểm nhìn và cảm nhận của người con > những hình ảnh giàu giá trị biểu cảm đã gián tiếp bộc lộ tình cảm của chủ thể trữ tình:

+ Lưng mẹ còng rồi/ Mẹ - đầu bạc trắng > yêu thương, xót xa

+ Mẹ ngày một thấp/ Mẹ thì gần đất > lo lắng, tiếc nuối

- Nhà thơ trực tiếp bày tỏ nỗi niềm suy tư trăn trở và những cảm xúc mãnh liệt trong lòng mình:

+Không cầm được lệ > biểu hiện mãnh liệt nhất của cảm xúc

+ Đoạn kết: câu hỏi tu từ > băn khoăn, khắc khoải xót xa khi nhận ra một quy luật nghiệt ngã của đời sống.

b. Bài Dáng mẹ – Hà Ngọc Hoàng

* Giới thiệu về tác giả, tác phẩm (nếu có thông tin)

* Nhà thơ khắc họa hình tượng người mẹ trên nhiều phương diện:

- Vóc dáng hao gầy, tiều tụy: mẹ như chiếc lá tre gầy > nghệ thuật so sánh

- Công việc lao động vất vả, lam lũ

+ Hình ảnh ẩn dụ quen thuộc: thân cò lặn lội

+ Hình ảnh cụ thể, chân thực: chạy thóc khi trời mưa

- Nỗi buồn lo khắc khoải trong tâm hồn:

+ Nỗi buồn vì cô đơn một mình vò võ nuôi con

+ Nỗi lo mưu sinh, cơm áo gạo tiền để nuôi con khôn lớn

* Nhà thơ bày tỏ tình cảm đối với mẹ của mình:

- Mượn hình ảnh vầng trăng để giãi bày tâm sự

- Khẳng định tình cảm yêu thương, trân trọng, biết ơn… hình ảnh người mẹ luôn vẹn nguyên trong kí ức của con, dù thời gian qua đi, mọi thứ đổi thay nhưng hình ảnh ấy không bao giờ phai nhạt

c. So sánh:

*. Điểm giống:

- Cả hai bài thơ đều khắc họa hình tượng người mẹ một cách chân thực, tinh tế, cảm động qua những hình ảnh miêu tả vóc dáng, ngoại hình của mẹ. Qua vóc dáng hao gầy để thấy được sự tảo tần, lam lũ, vất vả, hi sinh của mẹ. Hình ảnh người mẹ hiện lên trong hai tác phẩm đều là hiện thân cho vẻ đẹp của người phụ nữ VN (đối tượng)

- Cả hai tác giả đều thể thiện trực tiếp tình cảm xót xa, biết ơn, yêu thương, trân trọng đối với mẹ của mình (tâm hồn, cảm xúc của nhà thơ)

- Hai bài thơ đều khơi dậy những tình cảm nhân bản trong đời sống của con người: thức tỉnh trong mỗi con người tình yêu thương, sự biết ơn đối với mẹ của mình, trân trọng tình cảm gia đình…(tiếp nhận)

- Hai bài thơ đều sử dụng ngôn ngữ giàu hình, giàu sức gợi, giàu nhạc điệu, vận dụng linh hoạt nhiều biện pháp tu từ, giọng điệu nhẹ nhàng, thiết tha, sâu lắng (nghệ thuật)

* Điểm khác

+ Mẹ

- (Nhân vật) Chủ yếu khắc họa dáng hình của mẹ

- (Cấu tứ):Thủ pháp đối lập tương phản được sử dụng hiệu quả để triển khai ý, tạo nên kết cấu độc đáo cho bài thơ

- (Hình ảnh) Sử dụng hình ảnh thống nhất từ đầu đến cuối – Hình ảnh cây cau, một hình ảnh gần gũi, quen thuộc – để khắc họa hình tượng

- Thể thơ 4 chữ, ngôn ngữ giản dị, nghiêng nhiều về tính biểu cảm, dùng nhiều từ cảm thán, câu cảm thán

+ Dáng mẹ

- Khắc họa hình ảnh người mẹ trên nhiều phương diện: vóc dáng, công việc, thế giới nội tâm

- Kết cầu đầu cuối tương ứng được sử dụng hiệu quả tạo sự hô ứng, tạo điểm nhấn và dư ba trong lòng người đọc

- Sử dụng hệ thống hình ảnh đa dạng: hình ảnh thân cò trong ca dao, hình ảnh tả thực, hình ảnh lãng mạn có tính biểu tượng để khắc họa hình tượng

- Thể thơ lục bát, ngôn ngữ giàu sức gợi, giàu giá trị biểu tượng, nhịp điệu nhịp nhàng, hài hòa, cân xứng

* Đánh giá

Cả hai bài thơ cùng khắc hoạ người mẹ với vóc dáng, ngoại hình, qua đó người đọc cảm nhận được tình cảm yêu thương, kính trọng của các nhà thơ đối với mẹ của mình. Thấy được sự hi sinh vô bờ bến của mẹ dành cho con. Hình tượng người mẹ Việt Nam là nét đẹp của lòng vị tha nhân hậu, thủy chung, là sự biểu hiện sức sống mãnh liệt, ý chí quật khởi của con người Việt Nam.

3. Kết bài.

1,0

d. Viết đoạn văn đảm bảo các yêu cầu sau:

- Triển khai được ít nhất hai luận điểm để làm rõ quan điểm cá nhân

- Lựa chọn được các thao tác lập luận, phương thức biểu đạt phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận.

- Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt.

- Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: lí lẽ xác đáng, bằng chứng tiêu biểu, phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý lẽ và dẫn chứng.

Lưu ý: Học sinh có thể bày tỏ suy nghĩ, quan điểm riêng nhưng phải phù hợp với chuẩn mực đạo đức và pháp luật.

đ. Diễn đạt

Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết văn bản.

0,25

e. Sáng tạo

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

Tổng điểm

10,0