Cấu tứ bài thơ Hương Thầm

Hương Thầm là bài thơ đặc sắc của tác giả Phan Thị Thanh Nhàn. Nội dung bài thơ nói về mối tình thần lặng của người thiếu nữ với chàng hàng xóm, hai nhà chỉ cách nhau khung cửa sổ, sau nhà có cây bưởi tỏa hương thơm mát. Vậy vẻ đẹp của cấu tứ và hình ảnh trong bài thơ Hương thầm là gì? Trong bài viết dưới đây, Hoatieu.vn xin gửi đến bạn đọc bài văn nghị luận phân tích vẻ đẹp của cấu tứ và hình ảnh trong bài thơ Hương thầm, giúp các bạn hiểu rõ hơn giá trị nội dung, nghệ thuật của tác phẩm.

Bài thơ “Hương thầm ” được rút trong tập Nghiêng về anh 1992. Nhà thơ Thanh Nhàn sáng tác bài thơ này đúng vào mùa hoa bưởi tháng 3 năm 1969 để dành tặng người em trai ruột tên là Phan Hữu Khải. Sau này người em trai lên đường nhập ngũ, tham gia kháng chiến chống đế quốc Mỹ, thống nhất đất nước và đã nghe được bài thơ Hương thầm do chị gái mình sáng tác. Nhưng nhà thơ chưa kịp chia sẻ với em trai rằng, chính tình cảm trong sáng của em trai và cô bạn nhà kế bên là nguồn cảm hứng để bà sáng tác bài thơ Hương thầm thì em trai bà đã hy sinh.

1. Cấu tứ trong bài thơ là gì?

Cấu tứ còn được gọi là tứ, là thứ vô cùng quan trọng khi nhắc đến các tác phẩm văn học. Cấu tứ được xem là linh hồn, mô hình nghệ thuật, thể hiện rõ được cái hồn của tác phẩm văn học. Sở dĩ cấu tứ quan trọng như thế vì nó thể hiện được quá trình suy ngẫm của tác giả khi phác thảo về cả nội dung lẫn hình thức của một tác phẩm.

Thông qua cấu tứ, độc giả có thể có một cái nhìn tổng quan về cách thâm nhập vào thế giới nghệ thuật của một tác phẩm. Thế nên không phải ai cũng có thể dễ dàng nhận ra cấu tứ của một tác phẩm văn học. Cấu tứ sẽ giúp từng tác giả khẳng định chất riêng của mình, vì nó góp phần định hình phong cách nghệ thuật riêng, thể hiện về quan niệm nghệ thuật về con người, về cuộc đời của nhà văn.

=> Cấu tứ là cách tác giả bố trí và tổ chức các ý và câu trong bài văn bài thơ, từ đó tạo một mạch chuyển đổi ý tưởng, cảm xúc một cách trơn tru. Nhờ có cấu tứ, nhà văn/nhà thơ có thể truyền đạt được suy nghĩ và cảm xúc của mình, đồng thời giúp câu văn mạch lạc/ bài thơ có tính thống nhất hơn.

Cấu tứ rất quan trọng bởi để có thể hiểu rõ một tác phẩm nghệ thuật, độc giả buộc phải tìm ra mạch ngầm chảy trong cơ thể nghệ thuật đó - cũng có nghĩa là tìm cấu tứ của tác phẩm.

Trong bài văn phân tích về cấu tứ, đầu tiên, bạn cần xác định phần quan trọng nhất là cần phải chỉ ra cấu tứ bên trong tác phẩm? Cấu tứ của một tác phẩm nằm ở đâu? Cấu tứ sẽ nằm trải dài từ nhan đề của tác phẩm đến tất cả mạch truyện/ mạch thơ của tác phẩm. Thế nên bạn cần xác định chính xác và nắm giữ cảm xúc xuyên suốt quá trình phân tích, tránh trường hợp bỏ sót những điểm mấu chốt, ảnh hưởng đến cấu tứ của tác phẩm.

2. Cấu tứ trong bài thơ Hương thầm

Bài thơ "Hương thầm" của Phan Thị Thanh Nhàn có cấu tứ và hình ảnh như sau:

Cấu tứ: Bài thơ được chia thành 7 đoạn văn, mỗi đoạn văn có số câu không đồng đều. Cấu trúc của bài thơ không tuân theo một quy tắc cụ thể, tuy nhiên, các đoạn văn được sắp xếp một cách hợp lý để tạo nên sự liên kết và diễn đạt đúng ý nghĩ mong muốn của tác giả. Xuyên suốt bài thơ là hương bưởi lan tỏa. Trong bài thơ thì “hương thầm” chính là mùi thơm của hoa bưởi. Phan Thị Thanh Nhàn đã lấy cái mùi thơm này làm ẩn dụ, làm biểu tượng cho mối tình thầm lặng nhưng nồng nàn sâu sắc rất giàu thi vị của một đôi trai gái thời chống Mỹ. Trong bài thơ, cái tứ “hương thầm” như kết thành một chuỗi và đan xen với lời kể chuyện trong suốt tuyến.

Hình ảnh: Bài thơ tập trung vào việc miêu tả hình ảnh của hai người bạn ngồi im lặng trong căn phòng, mắt chợt tìm nhau rồi lại quay đi. Hình ảnh cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa, cô gái giấu một chùm hoa sau chiếc khăn tay, và mùi hương đầm ấm thanh tao của hoa bưởi tạo nên không khí lãng mạn và bối rối trong tình yêu.

Đánh giá: Bài thơ "Hương thầm" mang đến cho người đọc một cảm giác nhẹ nhàng, tinh tế và lãng mạn. Tác giả đã sử dụng hình ảnh và ngôn ngữ một cách tinh vi để diễn đạt tình cảm của nhân vật chính. Bài thơ tạo nên một không gian tĩnh lặng, nơi mà tình yêu được thể hiện thông qua mùi hương và sự im lặng của hai người.

3. Bài văn nghị luận phân tích vẻ đẹp của cấu tứ và hình ảnh trong bài thơ Hương thầm

Theo Macel Proust “người nghệ sĩ độc đáo” là người có khả năng “tạo lập lại thế giới”. Với các nhà văn, nhà thơ, tạo lập thế giới thành công là khi họ biến những câu văn, vần thơ của mình thành hình ảnh sống động trước mắt người đọc, thành công xây dựng hình ảnh con người, cảnh vật, cấu tứ cho tác phẩm. Cấu tứ sẽ giúp từng tác giả khẳng định chất riêng của mình, vì nó góp phần định hình phong cách nghệ thuật riêng, thể hiện về quan niệm nghệ thuật về con người, về cuộc đời của nhà văn.

Với bài thơ Hương thầm, ta có thể thấy cấu tứ của bài thơ ở dạng ẩn dụ.Trong bài thơ thì “hương thầm” chính là mùi thơm của hoa bưởi. Phan Thị Thanh Nhàn đã lấy cái mùi thơm này làm ẩn dụ, làm biểu tượng cho mối tình thầm lặng nhưng nồng nàn sâu sắc rất giàu thi vị của một đôi trai gái thời chống Mỹ. Trong bài thơ, cái tứ “hương thầm” như kết thành một chuỗi và đan xen với lời kể chuyện trong suốt tuyến. Ngay từ đầu, cái “ngan ngát hương đưa” dường như cũng đã nhiễm một chút tình ý rồi:

Cửa sổ hai nhà cuối phố
Không hiểu vì sao không khép bao giờ
Đôi bạn ngày xưa học cùng một lớp
Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa

Rồi đến ngày người con trai ra trận. Người con gái thấy mình không thể vắng mặt và đã gửi lòng mình vào một chùm hoa bưởi:

Dấu một chùm hoa trong chiếc khăn tay
Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm
Bên ấy có người ngày mai ra trận.

Không vắng mặt, nhưng tình yêu thì vẫn ủ kín không bộc lộ:

Nào ai đã một lần dám nói
Hoa bưởi thơm cho lòng bối rối
Anh không dám xin
Cô gái chẳng dám trao
Chỉ mùi hương đầm ấm thanh tao
Không dấu được
Cứ bay dịu nhẹ.

Nhưng hình như càng dấu diếm nhau thì họ lại càng nhận ra nhau đến tận cùng hơi thở:

Rồi theo cùng hơi thở của anh
Hương thơm ấy
thấm sâu vào lồng ngực
Anh lên đường
hương sẽ theo đi khắp

Thế là lời thì chưa ngỏ, nhưng tình thì đã trao và đã nhận:

Họ chia tay, vẫn chẳng nói điều chi
Mà hương thầm theo mãi bước người đi.

Hương thầm nhưng chính là tình thầm. Tình thầm nhưng lại vô cùng ngào ngạt, lan tỏa và thấm sâu…Tứ thơ Hương thầm vừa độc đáo, vừa kỳ diệu, giàu thi vị đến lạ lùng là như thế. Thơ là sự thăng hoa của cuộc sống, của tình đời, tình người có lẽ là như vậy đây chăng, để rồi hơn nửa thế kỷ trôi qua, hương hoa bưởi ngày xưa trong bài thơ “Hương thầm” của Phan Thị Thanh Nhàn vẫn còn phảng phất, ngan ngát mãi không thôi.

Chiến tranh chỉ còn là dĩ vãng, nỗi đau chiến tranh đã tạm nguôi ngoai. Thế nhưng khát vọng tình yêu, khát vọng hòa bình vẫn ngát hương lan tỏa, nồng nàn suốt bao năm tháng thăng trầm của lịch sử. Để đến hôn nay, “Hương thầm” của tác giả Phan Thị Thanh Nhàn vẫn chiếm một vị trí không hề thay đổi trong trái tim độc giả, hương thơm hoa bưởi lại trở thành một điểm nhấn đầy yêu thương, khiến người ta khắc khoải.

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trong nhóm Lớp 11 thuộc chuyên mục Học tập của HoaTieu.vn.