Phân tích truyện ngắn Hương hoa hoàng lan

Hương hoa hoàng lan là một tác phẩm truyện thiếu nhi của nhà báo Phan Khuê. Hương hoa hoàng lan như lời thủ thỉ với các em về những ký ức tuổi thơ, những kỷ niệm đẹp ấm áp, giản dị mà thiêng liêng về tình bạn, tình yêu gia đình, sự trân quý với những kỷ niệm của cha ông, dù đã qua nhưng vẫn luôn hiện hữu trong cuộc sống của cháu con hôm nay. Sau đây là mẫu dàn ý phân tích truyện ngắn Hương hoa hoàng lan của tác giả Khuê Phan, mời các bạn cùng tham khảo.

• Phân tích truyện ngắn Bức tranh (Nguyễn Minh Châu)
• Phân tích truyện ngắn Con chim vàng (Nguyễn Quang Sáng)

Văn bản Hương hoa hoàng lan

HƯƠNG HOA HOÀNG LAN

Những chồi xuân lặng lẽ nhú lên từ cành cây khô cằn. Chỉ mấy ngày sau, cả cây hoàng lan đã khoác trên mình một màu xanh nõn nà. Một chiếc áo được dệt từ hàng vạn, vạn chồi non. Trông cây hoàng lan thật đẹp nhưng cũng vô cùng giản dị. Hà đẩy cánh cổng gỗ nặng trịch để bước vào vườn với bà. Cô bé ngước nhìn cây hoàng lan, nó như một cậu anh cả trong vườn, to lớn, vững chắc…

– Bà ơi, cây hoàng lan này có lâu chưa bà?

Bà cười, tay bà vẫn cẩn thận gài những nhành cây nhót phủ đầy hoa trắng ngà vào hàng rào:

– Nó có từ lâu lắm, hồi bằng các cháu, bà đã thấy nó to và cao như thế này rồi. Bao năm trôi qua, cứ tưởng nó sẽ già đi, nhưng không, mỗi mùa xuân tới nó lại trẻ trung như hồi nào.

– Bà ơi, thế bà có biết ai trồng nó không hả bà? Bà lắc đầu:

– Hồi trước, bà cũng hỏi như cháu ấy, nhưng chẳng ai biết.

Hà đến bên cây hoàng lan, thân nó mốc thếch và nứt nẻ. Những chú kiến đen hối hả leo cây. Từ trên cành cây cao, đôi chim sâu chuyền cành tíu tít.

– Cháu biết không, cứ mỗi dịp cây hoàng lan ra hoa thì cả vùng này thơm nức…

– Bà ơi, bên kia sông có ngửi thấy hương của cây hoàng lan này không? – Hà tò mò hỏi.

– Có chứ! Hương hoa lan còn bay xa hơn nữa cháu ạ.

– Xa nữa cơ ạ? Con sông rộng thế mà gió cũng đưa nó qua sông được bà nhỉ…

Bà dừng tay, đôi mắt nhìn xa xôi:

– Hồi ông đi bộ đội, thư nào về ông cũng hỏi cây hoàng lan. Ông nhớ nó lắm. Rồi ông bảo bà gửi cho ông mấy cánh hoa vàng của cây hoàng lan này.

– Bà có gửi cho ông không? – Hà chăm chú. Bà gật đầu rồi dắt Hà vào nhà. Bà lần mở cái rương mây nhỏ trên đầu giường và lấy ra mấy cánh hoa đã héo quắt queo và đen sẫm lại.

– Những cánh hoa này đấy cháu ạ. Các chiến sĩ trong đơn vị đã tìm thấy nó ở dưới đáy ba lô của ông… Hà run run đỡ những cánh hoa hoàng lan từ trong tay bà. Cô bé ngước đôi mắt tròn xoe nhìn lên ban thờ. Hà thấy bà cũng nhìn theo… Bây giờ thì cô bé đã hiểu vì sao bà yêu quý cây hoàng lan và mảnh vườn này đến thế. Những cánh hoa hoàng lan đã đen sậm trên tay Hà như vẫn còn phảng phất hương thơm.

(Hương hoa hoàng lan, Nguyễn Phan Khuê, NXB Kim Đồng)

Chú thích: Nhà báo, nhà văn Nguyễn Phan Khuê còn có bút danh Khuê Phan hiện đang đảm nhiệm vị trí Tổng Biên tập Báo Thiếu Niên Tiền Phong và Nhi Đồng. Là một người yêu văn chương, dành nhiều tâm huyết cho sự nghiệp chăm sóc, giáo dục và vun đắp những giá trị tinh thần cho nhiều thế hệ thiếu nhi măng non, anh luôn thu xếp công việc để viết cho các bạn đọc nhỏ tuổi của mình.

Trước đây, Nguyễn Phan Khuê đã có những cuốn sách được xuất bản như: Thiếu nữ bị lạc – tiểu thuyết in năm 1992; Đại uý tí hon – tập truyện thiếu nhi – 1998; Quà của ông Ngoại – tập truyện thiếu nhi – 2011. Vừa mới đây, Nhà xuất bản Kim Đồng đã chọn tập truyện ngắn Hương hoa hoàng lan của nhà báo Phan Khuê để xuất bản, giới thiệu đến các bạn đọc nhỏ tuổi mê đọc sách và yêu văn học.

Dàn ý phân tích tác phẩm Hương hoa hoàng lan

I. Mở bài

+ Văn học là một ngôn ngữ kỳ diệu, có khả năng khơi dậy trong lòng người đọc những cảm xúc sâu lắng, những suy nghĩ về cuộc sống và con người.

+ Một trong những tác phẩm mang đậm nét ấy chính là truyện ngắn "Hương Hoa Hoàng Lan" của Nguyễn Phan Khuê.

+ Tác phẩm không chỉ khắc họa hình ảnh một cây hoàng lan già cỗi, mà còn thổi vào đó những giá trị tinh thần sâu sắc, gợi nhớ về tình yêu thương gia đình, về những ký ức đẹp đẽ của thời gian đã qua.

II/Thân bài

+ Nguyễn Phan Khuê, một cây bút có nhiều đóng góp cho văn học thiếu nhi Việt Nam, đã xây dựng cho mình một phong cách sáng tác gần gũi, sâu lắng, mang đậm tính nhân văn. Ông không chỉ là một nhà văn mà còn là người yêu mến và tâm huyết với việc chăm sóc, giáo dục thế hệ trẻ.

+ Tác phẩm "Hương Hoa Hoàng Lan" của Phan Khuê được kể theo ngôi thứ ba, với điểm nhìn từ nhân vật Hà, một cô bé đang trong độ tuổi hồn nhiên, tò mò về thế giới xung quanh.

+ Câu chuyện diễn ra theo cốt truyện đơn tuyến, tập trung vào mối quan hệ giữa Hà và người cô, qua đó làm nổi bật lên chủ đề của truyện: tình cảm gia đình và những giá trị tinh thần được lưu giữ qua các thế hệ.

Tóm tắt và nêu chủ đề

+ "Hương Hoa Hoàng Lan" kể về câu chuyện của cô bé Hà và sự gắn bó đặc biệt của cô với cây hoàng lan trong vườn nhà.

+ Cây hoàng lan không chỉ là một phần của khu vườn mà còn là biểu tượng cho ký ức và tình yêu thương trong gia đình. Mỗi mùa xuân đến, cây hoàng lan lại khoe sắc, tỏa hương thơm ngào ngạt, mang theo những kỷ niệm về người ông đã hy sinh trong chiến tranh.

+ Đề tài của truyện xoay quanh tình cảm gia đình, ký ức về những người đã khuất và sự kế thừa của những giá trị tinh thần. Đây là một đề tài quen thuộc nhưng vẫn khiến không ít người trăn trở đặc biệt trong bối cảnh cuộc sống hiện đại, khi những giá trị truyền thống dễ bị lãng quên, mai một.

Phân tích nhân vật chính

+ Nhân vật Hà, với tuổi thơ hồn nhiên và tò mò, được xây dựng với hình ảnh một cô bé luôn khao khát hiểu biết về thế giới xung quanh mình.

+ Hoàn cảnh của Hà là một bức tranh sinh động về cuộc sống gia đình yên bình, nơi cô được bà yêu thương và chăm sóc.

+ Những hành động, lời nói của Hà thể hiện sự nhạy cảm, tinh tế khi cô bé luôn tìm kiếm những câu trả lời từ bà, từ cây hoàng lan trong vườn.

+ Qua nhân vật Hà, nhà văn muốn gửi gắm thông điệp về sự quan trọng của ký ức gia đình và việc gìn giữ những giá trị truyền thống, rằng những điều nhỏ bé trong cuộc sống hàng ngày cũng có thể mang ý nghĩa sâu sắc.

Phân tích các nhân vật khác

+ Bà của Hà, dù chỉ là một nhân vật phụ, nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện chủ đề của truyện. Bà là người giữ gìn ký ức về ông, về cây hoàng lan và những giá trị tinh thần trong gia đình.

+ Qua những lời kể của bà, người đọc có thể cảm nhận được sự gắn bó, yêu thương mà bà dành cho cây hoàng lan, cũng như cho người chồng đã khuất.

+ Bà không chỉ là một người bà mà còn là biểu tượng của sự bền bỉ, kiên nhẫn và tình yêu thương không bao giờ phai nhạt.

Đánh giá về nghệ thuật của đoạn trích

+ Nguyễn Phan Khuê đã sử dụng nghệ thuật kể chuyện tinh tế, đầy cảm xúc để mang đến cho người đọc một câu chuyện giản dị nhưng sâu lắng.

+ Cốt truyện đơn giản, không có nhiều kịch tính, nhưng lại chứa đựng những tình tiết đầy ý nghĩa.

+ Ngôi kể thứ ba với điểm nhìn từ nhân vật Hà giúp tạo nên một khoảng cách vừa đủ để người đọc có thể chiêm ngưỡng toàn cảnh câu chuyện, nhưng đồng thời cũng đủ gần gũi để cảm nhận được những cảm xúc của nhân vật.

+ Cách dựng tình huống trong truyện cũng rất khéo léo, đặc biệt là những chi tiết về cây hoàng lan, về ký ức của bà và những cánh hoa hoàng lan đã đen sậm.

+ Ngôn ngữ trong truyện giàu hình ảnh, giàu cảm xúc, với những câu văn tinh tế, tạo nên một bức tranh đầy màu sắc và hương thơm của một mùa xuân ấm áp.

+ Những hình ảnh so sánh được sử dụng một cách khéo léo, như việc cây hoàng lan được ví như "một cậu anh cả trong vườn, to lớn, vững chắc", hay hương hoa hoàng lan "còn bay xa hơn nữa", không chỉ là sự miêu tả về sự vật mà còn mang ý nghĩa tượng trưng cho tình yêu thương và sự gắn bó bền chặt.

Đánh giá chung và liên hệ

+ Truyện ngắn "Hương Hoa Hoàng Lan" của Nguyễn Phan Khuê là một tác phẩm đặc sắc về cả nội dung và nghệ thuật.

+ Tác giả đã khéo léo sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, cách dựng truyện tinh tế để khắc họa nên một câu chuyện nhẹ nhàng, sâu lắng về tình cảm gia đình, về ký ức và những giá trị tinh thần quý báu.

+ Thông qua câu chuyện này, người đọc không chỉ cảm nhận được ý nghĩa của những giá trị truyền thống mà còn nhận thức được trách nhiệm của mình trong việc giữ gìn và truyền lại những giá trị truyền thống.

+ Qua đó, chúng ta cũng thấy được tài năng và tâm huyết của Nguyễn Phan Khuê đối với văn học thiếu nhi, cũng như tình yêu thương mà ông dành cho thế hệ trẻ.

III/ Kết bài

+ "Hương Hoa Hoàng Lan" là một tác phẩm đặc sắc, không chỉ khơi gợi trong lòng người đọc không ít những tình cảm đẹp.

+ Câu chuyện với hình ảnh cây hoàng lan già cỗi nhưng vẫn luôn tỏa hương thơm ngát đã tạo nên một sức sống mạnh mẽ trong lòng bạn đọc, đặc biệt là những người trẻ đang dần xa rời những giá trị truyền thống.

+ Tác phẩm đã và sẽ tiếp tục sống mãi trong lòng người đọc, như một lời nhắc nhở về tình yêu thương và ký ức gia đình không bao giờ phai nhạt.

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trên chuyên mục Lớp 9 của HoaTieu.vn.