Cha mẹ không có di chúc, tài sản phải chia đều cho các con?

Thời gian gần đây, với sự tác động tiêu cực của mặt trái kinh tế thị trường, xã hội quá coi trọng đồng tiền, cộng thêm bất động sản có giá trị lớn nên các vụ việc tranh chấp liên quan đến đất đai, tài sản ngày càng tăng. Khi cha mẹ mất đi mà không để lại di chúc thì ai sẽ được hưởng, thủ tục như thế nào, mời các bạn cùng đi tìm hiểu.

1. Khi bố mẹ mất không để lại di chúc tài sản được phân chia như thế nào?

Luật sư cho em hỏi. Gia đình bố mẹ mất mà có 7 người con mà chỉ có 1 người ở trong căn hộ đó trong 10 năm thì người đó có được sở hữu căn hộ đó không (anh em không tranh chấp) còn nếu như có tranh chấp thí người đó có được sở hữu không? Nếu căn hộ đó rao bán mà 3 người đồng ý bán mà 4 người kia không đồng ý thì như thế nào xin luật sư tư vấn cho em hiểu ạ? 1 trong 7 người con có 1 người là con riêng của vợ sinh sống từ nhỏ đến lớn mà trong giấy khai sanh mang tên người chồng thì có được chia đều tài sản không ạ? Em xin cảm ơn luật sư.

Trả lời: Điều 623 Bộ luật dân sự 2015 quy định về thời hiệu thừa kế như sau:

“1. Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản, 10 năm đối với động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế. Hết thời hạn này thì di sản thuộc về người thừa kế đang quản lý di sản đó. Trường hợp không có người thừa kế đang quản lý di sản thì di sản được giải quyết như sau:

a) Di sản thuộc quyền sở hữu của người đang chiếm hữu theo quy định tại Điều 236 của Bộ luật này;

b) Di sản thuộc về Nhà nước, nếu không có người chiếm hữu quy định tại điểm a khoản này.”

Bên cạnh đó, tại Mục 1 Giải đáp 01/GĐ-TANDTC năm 2018 quy định đối với trường hợp thừa kế mở trước ngày 10-9-1990 thì thời hiệu khởi kiện chia di sản thừa kế là bất động sản được thực hiện theo quy định tại Điều 36 của Pháp lệnh Thừa kế năm 1990 và hướng dẫn tại Nghị quyết số 02/HĐTP ngày 19-10-1990 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định của Pháp lệnh Thừa kế, cụ thể là: thời hiệu khởi kiện được tính từ ngày 10-9-1990.

Do bạn không cung cấp thông tin bố mẹ bạn mất năm bao nhiêu tuy nhiên căn cứ theo các quy định đã nêu trên thì thời hiệu yêu cầu phân chia di sản của bố mẹ bạn vẫn còn.

Nếu bố mẹ bạn mất không để lại di chúc thì phần di sản thừa kế của bố mẹ sẽ được phân chia đều cho những người thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất theo quy định tại Điều 651 Bộ luật dân sự 2015. Điều 651 quy định như sau:

“1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.”

Phần di sản thừa kế của bố mẹ bạn sẽ được chia đều cho những người thừa kế thứ nhất bao gồm bố mẹ của người mất (nếu có) và tất cả các người con. Với người con riêng nếu không có quan hệ nuôi dưỡng, chăm sóc như cha mẹ con với bố bạn thì người này chỉ được hưởng thừa kế đối với phần di sản của người mẹ.

2. Phân chia di sản trong trường hợp người chết không để lại di chúc

Hỏi:

Mẹ tôi sinh ra trong gia đình có sáu anh chị em. Khi ông ngoại mất để lại ngôi nhà có giá trị lớn ngay mặt phố song không có di chúc hay bất kỳ một giấy tờ mua bán nào.

Các anh em ruột của mẹ đều hiểu ngầm tài sản này sẽ chia ra cho sáu người. Nhưng nhiều năm trôi qua, đến bây giờ vẫn chưa bán nhà. Mẹ tôi ngày một già yếu, không biết còn sống đến bao giờ. Xin hỏi, nếu mẹ ra đi trước thời điểm bán nhà, tôi có là người được quyền hưởng phần thừa kế của bà không?

Luật sư trả lời:

Điều 613 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về người thừa kế như sau: “Người thừa kế là cá nhân, phải là người còn sống vào thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết. Trường hợp người thừa kế theo di chúc không là cá nhân thì phải tồn tại vào thời điểm mở thừa kế”. Khoản 1 Điều 611 cũng quy định: “thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết”.

Trong trường hợp này, thời điểm mở thừa kế là thời điểm ông bạn chết. Do đó, mẹ bạn là một người thừa kế hợp pháp.

Theo Điều 614 Bộ luật này, kể từ thời điểm mở thừa kế, những người thừa kế có các quyền, nghĩa vụ tài sản do người chết để lại. Vì vậy, nếu mẹ bạn không may ra đi trước thời điểm bán nhà, vẫn có quyền hưởng phần di sản mà ông ngoại để lại và phần di sản đó sẽ được cộng vào phần tài sản của mẹ.

Trường hợp mẹ bạn mất mà có di chúc để lại trong đó chỉ định bạn được hưởng phần thừa kế đó thì bạn có quyền được hưởng. Nếu trong di chúc mẹ bạn chỉ định người khác thì bạn không có quyền được hưởng.

Trường hợp mẹ bạn mất mà không có di chúc, di sản mà mẹ bạn để lại sẽ được chia đều cho những người ở hàng thừa kế thứ nhất gồm: chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của bà và bạn cũng là người được quyền hưởng một phần di sản mẹ bạn để lại.

3. Khai nhận di sản thừa kế khi vợ hoặc chồng chết trước

Phân chia tài sản khi vợ hoặc chồng chết trước

Luật sư cho tôi xin tư vấn: Tôi và chồng tôi kết hôn năm 1992. Chúng tôi sống cùng nhau tại căn hộ tập thể mua lại của đồng nghiệp. Năm 2002 chồng tôi mất. Năm 2004 tôi tiến hành làm thủ tục xin mua thanh lý nhà đất và được cấp "Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà đất". Giấy chứng nhận mang tên cả hai vợ chồng tôi (Vì lúc ấy tôi chưa đi đổi lại hộ khẩu). Chúng tôi có 1 cháu trai SN 2000. Tôi dự tính sang năm sẽ bán căn hộ trên, mua 1 căn hộ khác nhỏ hơn để có tiền cho con học đại học. Vậy xin hỏi luật sư khi bán nhà tôi cần những thủ tục gì?

Trả lời: Theo thông tin chị cung cấp thì Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mang tên cả 2 vợ chồng, do đó có thể xác định đây là tài sản chung của cả 2 vợ chồng. Khi chồng chị mất, 1/2 khối tài sản được xác định là di sản thừa kế do chồng chị để lại và được chia đều cho tất cả những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất của chồng chị, bao gồm: "Vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết" (Điểm a Khoản 1 Điều 651 Bộ luật dân sự 2015).

Do đó, hiện tại trước khi bán căn hộ này, chị phải làm thủ tục khai nhận di sản thừa kế. Sau khi làm thủ tục khai nhận di sản thừa kế, chị có quyền định đoạt phần tài sản mà mình có quyền sở hữu.

Trên đây các bạn đã tham khảo Cha mẹ không có di chúc, tài sản phải chia đều cho các con? Các bạn có thể tham khảo thêm các bài viết về di chúc và phân chia tài sản cùng chủ đề trong mục Hỏi đáp pháp luật như:

• Tư vấn về tranh chấp tài sản thừa kế là đất đai
• Tư vấn về phân chia di sản thừa kế là tài sản chung của vợ chồng
• Quyền lợi của người vợ khi ly hôn