Soạn bài Cộng đồng và cá thể

Bài Cộng đồng và cá thể trong sách Ngữ văn 11, trang 107, tập 2, bộ Kết nối tri thức, là một văn bản nghị luận sâu sắc, khám phá mối quan hệ giữa cá nhân và tập thể trong đời sống xã hội. Thông qua việc soạn bài, học sinh sẽ được tiếp cận những góc nhìn đa chiều về vai trò của cá thể trong cộng đồng, đồng thời hiểu rõ hơn về trách nhiệm và sự gắn kết trong các mối quan hệ xã hội.

Bài Cộng đồng và cá thể được biên soạn chi tiết, giúp các em nắm vững nội dung, phân tích ý nghĩa văn bản, từ đó phát triển tư duy phản biện và kỹ năng nghị luận, góp phần hình thành những giá trị sống tích cực, mời các bạn tham khảo bài viết dưới đây.

Soạn bài Cộng đồng và cá thể

Trước khi đọc

Câu 1. Nêu những ấn tượng nảy sinh khi bạn nghĩ về khái niệm “cộng đồng”.

Cộng đồng bao gồm nhiều cá thể cùng chung sống, có mối quan hệ gắn bó mật thiết với nhau.

Câu 2. Hãy chia sẻ những suy nghĩ chân thật về bản chất và niềm mong muốn về một môi trường sống có thể giúp bạn phát huy được năng lực của mình.

Môi trường phù hợp với tính cách của bản thân, có những người yêu mến, được tạo điều kiện để phát triển năng lực cá nhân.

Sau khi đọc

Câu 1. Xác định nội dung trọng tâm của văn bản và nêu các căn cứ cho phép bạn xác định như vậy.

- Nội dung trọng tâm của văn bản: bàn về mối quan hệ giữa cộng đồng và cá thể, nhận diện những biến động tiêu cực của mối quan hệ đó trong xã hội hiện đại; chỉ ra một số nhân tố tích cực đảm bảo cho sự phát triển hài hòa của mối quan hệ cộng đồng và cá thể trong tương lai.

- Căn cứ: nhan đề văn bản, các luận điểm chính,...

Câu 2. Tóm tắt những luận điểm cơ bản được triển khai trong văn bản.

• Căn cước và ý nghĩa tồn tại của mỗi cá thể trước hết do cộng đồng quy định.
• Cái làm nên giá trị của một cá thể phụ thuộc trước hết vào việc cá thể đó giúp ích được bao nhiêu cho sự tồn tại của người khác.
• Một cá thể đơn lẻ không thể thiếu mảnh đất dinh dưỡng củ cộng đồng, ngược lại cộng đồng không thể phát triển nếu thiếu hoạt động của những cá thể sáng tạo.
• Cộng đồng lành mạnh là cộng đồng khuyến khích tính độc lập của cá thể, đồng thời đảm bảo sự liên kết bên trong giữa các cá thể để làm nên xã hội.
• Trong thời đại ngày nay, cộng đồng đang bị yếu dần đi vì vai trò dẫn dắt, sáng tạo của các cá thể phần nào bị lu mờ, trong khi đó các chế độ độc tài “xuất hiện và được dung dưỡng”
• Cộng đồng sẽ khỏe mạnh trở lại với việc “phân công lao động” có kế hoạch, tạo điều kiện cho sự phát triển của các cá thể, cũng là tạo điều kiện cho cộng đồng có bước phát triển mới.

Câu 3. Sự phụ thuộc của một cá thể vào cộng đồng đã được tác giả ghi nhận qua những bằng chứng nào? Trước những bằng chứng đó, tác giả đã thể hiện cách tư duy khác biệt về vấn đề ra sao?

- Trong một bối cảnh mà người ta không nói nhiều về tự do cá nhân, quyền của con người cá nhân, đóng góp của cá nhân, tác giả lại ngay từ đầu khẳng định sự phụ thuộc của cá thể vào cộng đồng.

- Tác giả là người có những đóng góp lớn cho sự phát triển khoa học thế giới nhưng lại nghĩ đến sự mang ơn vì được sống trong cộng đồng loài người.

- Nhà khoa học thường mải mê nghiên cứu theo sự thúc đẩy lí do chuyên môn, đôi khi không nghĩ đến tính thực dụng của kết quả, nhưng ở đây An-be Anh-xtanh lại thường nghĩ đến vấn đề tình cảm, suy nghĩ và hành động của anh ta giúp ích được bao nhiêu cho sự tồn tại của người khác.

Câu 4. Tác giả đã sử dụng lí lẽ gì để khẳng định vai trò của những cá thể sáng tạo đối với sự phát triển của xã hội?

- “tất cả tài sản vật chất, tinh thần và đạo đức mà chúng ta nhận được từ cộng đồng đã được tạo dựng bởi những cá thể sáng tạo đơn lẻ”

- “Chỉ cá thể đơn lẻ mới có tư duy và qua đó tạo ra những giá trị mới cho xã hội”

- “một cộng đồng lành mạnh là một cộng đồng gắn liền với tính độc lập của những cá thể cũng như với sự liên kết bên trong của xã hội.”

Câu 5. Toát lên từ mạch ngầm văn bản là những đòi hỏi đối với mỗi cá nhân và đối với cả cộng đồng. Hãy làm rõ những đòi hỏi đó và nếu suy nghĩ của bạn.

Phân tích những đòi hỏi đối với cá nhân và cộng đồng:

Đối với cá nhân:

Văn bản nhấn mạnh rằng mỗi cá nhân cần nhận thức rõ vai trò của mình trong cộng đồng. Điều này đòi hỏi:

-  Tự ý thức và trách nhiệm: Cá nhân phải có ý thức về giá trị bản thân, đồng thời hiểu rằng hành động của mình có ảnh hưởng đến tập thể. Họ cần sống có trách nhiệm, không chỉ vì lợi ích cá nhân mà còn vì sự phát triển chung.

- Tôn trọng sự khác biệt: Mỗi người cần học cách chấp nhận và tôn trọng sự đa dạng trong cộng đồng, từ đó xây dựng các mối quan hệ hài hòa.

- Cống hiến và sáng tạo: Cá nhân được khuyến khích phát huy năng lực riêng, đóng góp ý tưởng, sáng kiến để làm giàu thêm giá trị cộng đồng, thay vì chỉ thụ động hòa nhập.

Đối với cộng đồng:

- Cộng đồng cũng phải đáp ứng những yêu cầu để tạo điều kiện cho cá nhân phát triển:Tạo môi trường công bằng: Cộng đồng cần xây dựng một môi trường tôn trọng quyền lợi và giá trị của từng cá nhân, không áp đặt hay kìm hãm sự khác biệt.

- Khuyến khích sự tham gia: Cộng đồng phải mở ra cơ hội để mỗi cá nhân đóng góp, từ đó thúc đẩy sự gắn kết và phát triển bền vững.

- Hỗ trợ và đoàn kết: Một cộng đồng vững mạnh cần có sự sẻ chia, hỗ trợ lẫn nhau, giúp cá nhân vượt qua khó khăn và phát huy tiềm năng.

Những đòi hỏi này tạo nên mối quan hệ tương hỗ: cá nhân phát triển sẽ góp phần làm mạnh cộng đồng, và một cộng đồng lành mạnh sẽ nâng tầm giá trị của từng cá nhân.

Suy nghĩ cá nhân:

Tôi hoàn toàn đồng tình với quan điểm mà văn bản nêu lên. Trong xã hội hiện đại, mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng ngày càng trở nên quan trọng. Một cá nhân chỉ có thể phát triển toàn diện khi được sống trong một cộng đồng công bằng, cởi mở và hỗ trợ. Ngược lại, cộng đồng chỉ bền vững khi mỗi cá nhân ý thức được trách nhiệm của mình, không ích kỷ hay thờ ơ. Ví dụ, trong một lớp học, nếu học sinh tôn trọng lẫn nhau và cùng đóng góp ý kiến, không chỉ cá nhân mà cả tập thể sẽ tiến bộ. Tuy nhiên, tôi nghĩ rằng để đạt được sự cân bằng này, cả cá nhân và cộng đồng cần không ngừng học hỏi, điều chỉnh để thích nghi với những thay đổi của thời đại, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển công nghệ hiện nay.

Câu 6. Mặc dù chưa thỏa mãn với những điều còn tồn tại trong thời đại này, tác giả vẫn tin vào tương lai tốt đẹp của nền văn minh nhân loại. Cơ sở để xác lập niềm tin ấy là gì?

Phân tích cơ sở niềm tin của tác giả:

Sự tương hỗ giữa cá nhân và cộng đồng:

Tác giả nhận thấy rằng mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng mang tính bổ trợ lẫn nhau. Dù còn nhiều bất cập trong xã hội, sự phát triển của cá nhân – với ý thức trách nhiệm, sự sáng tạo và tôn trọng lẫn nhau – sẽ góp phần cải thiện cộng đồng. Ngược lại, một cộng đồng tiến bộ sẽ tạo điều kiện để cá nhân phát huy tiềm năng. Sự tương tác tích cực này là nền tảng để tác giả tin vào sự tiến bộ của xã hội.

Khả năng nhận thức và thay đổi của con người:

Tác giả tin rằng con người có khả năng tự nhận thức về những hạn chế của thời đại, từ đó tìm cách khắc phục. Những vấn đề như bất bình đẳng, xung đột hay sự thiếu gắn kết trong cộng đồng không phải là vĩnh viễn. Với trí tuệ và lòng nhân ái, nhân loại sẽ từng bước xây dựng một xã hội hài hòa hơn, nơi cá nhân và cộng đồng cùng phát triển.

Lịch sử tiến hóa của văn minh:

Dù không được nêu trực tiếp, mạch ngầm văn bản cho thấy tác giả đặt niềm tin vào quá trình tiến hóa của nhân loại. Trong lịch sử, con người đã vượt qua nhiều thách thức lớn, từ chiến tranh, bệnh dịch đến bất công xã hội, để xây dựng những nền văn minh tốt đẹp hơn. Đây là cơ sở để tác giả tin rằng tương lai sẽ tiếp tục chứng kiến những bước tiến mới.

Tinh thần lạc quan về giá trị nhân văn:

Tác giả nhấn mạnh các giá trị như đoàn kết, tôn trọng sự khác biệt và cống hiến vì lợi ích chung. Những giá trị này là động lực thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền văn minh. Dù thời đại hiện tại còn nhiều bất cập, tinh thần nhân văn sẽ dẫn dắt nhân loại hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn.

Kết luận:

Niềm tin của tác giả không phải là sự lạc quan mơ hồ mà dựa trên sự tương hỗ giữa cá nhân và cộng đồng, khả năng tự cải thiện của con người, lịch sử tiến bộ của nhân loại và sức mạnh của các giá trị nhân văn. Những yếu tố này tạo nên một nền tảng vững chắc để tác giả kỳ vọng vào một nền văn minh ngày càng hoàn thiện.

Câu 7. Những nhận định khái quát của tác giả về “thời đại mà chúng ta đang sống” được phát biểu từ khoảng giữa thế kỉ XX. Hiện nay, những nhận định đó có còn phù hợp với thực tế nữa không? Vì sao?

Những nhận định của tác giả về “thời đại mà chúng ta đang sống” vẫn giữ được giá trị cốt lõi, đặc biệt trong việc nhấn mạnh sự tương hỗ giữa cá nhân và cộng đồng cũng như niềm tin vào khả năng cải thiện của con người. Tuy nhiên, với sự thay đổi nhanh chóng của thế giới hiện nay, một số nhận định không còn bao quát hết các vấn đề mới. Để áp dụng vào thực tế, chúng ta cần bổ sung những góc nhìn hiện đại, phù hợp với bối cảnh công nghệ và toàn cầu hóa của thế kỷ XXI.

Kết nối đọc - viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu những điều bạn thấy cần nghĩ tiếp với An-be Anh-xtanh về vấn đề “Cộng đồng và cá thể”.

Khi suy ngẫm về vấn đề “Cộng đồng và cá thể” cùng An-be Anh-xtanh, tôi thấy cần tiếp tục khám phá cách cân bằng giữa tự do cá nhân và trách nhiệm xã hội trong thời đại công nghệ số. Einstein từng nhấn mạnh giá trị của cá nhân trong việc sáng tạo vì cộng đồng, nhưng hôm nay, mạng xã hội và trí tuệ nhân tạo đang làm mờ ranh giới giữa cái tôi và tập thể. Liệu cá nhân có thể giữ được bản sắc khi bị cuốn vào “đám đông ảo”? Đồng thời, tôi muốn thảo luận với ông về vai trò của giáo dục trong việc nuôi dưỡng những cá nhân vừa độc lập vừa có ý thức cống hiến. Cuối cùng, trong bối cảnh toàn cầu hóa, làm thế nào để cộng đồng đa văn hóa dung hòa sự khác biệt mà không làm mất đi giá trị riêng của mỗi cá nhân? Những câu hỏi này cần được nghĩ tiếp để định hình một xã hội hài hòa.

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trong nhóm Lớp 11 thuộc chuyên mục Học tập của HoaTieu.vn.