TIẾT 2: LUYỆN TỪ VÀ CÂU

Luyện tập về từ đa nghĩa

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo tâm thế hứng thú cho HS từng bước làm quen với bài học.

b. Cách tiến hành

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi: Đường đua kì thú.

Có một số từ sau: cửa, đầu, tay, mặt, bụng. Em hãy tìm và xếp các từ theo các nhóm nghĩa:

- GV mời các nhóm chia sẻ kết quả.

- GV nhận xét, đánh giá và gợi ý thêm:

+ Từ dùng với nghĩa gốc: khuôn mặt, cửa sổ, đầu tóc, tay trái, đau bụng.

+ Từ dùng với nghĩa chuyển: cửa biển, đứng đầu, tay chân, mặt bàn, xấu bụng…

- GV giới thiệu bài học mới và ghi tên bài học mới.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Phân biệt nghĩa của từ đa nghĩa

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS:

- HS phân biệt được nghĩa và biết sử dụng từ đa nghĩa .

b. Tổ chức thực hiện

- GV yêu cầu HS nhắc lại kiến thức tiết trước: Thế nào là từ đa nghĩa?

- GV mời đại diện 1 – 2 HS đọc yêu cầu của BT1,2 :

Bài tập 1: Nêu nghĩa của từ hạt trong mỗi đoạn thơ dưới đây. Từ hạt trong đoạn thơ nào được dùng với nghĩa gốc?

a. Khi đang là hạt

Cầm trong tay mình

Chưa gieo xuống đất

Hạt nằm lặng thinh.

(Trần Hữu Thung)

b. Hạt mưa mải miết trốn tìm

Cây đào trước cửa lim dim mắt cười

Quất gom từng hạt nắng rơi

Làm thành quả - những mặt trời tí hon.

(Đỗ Quang Huỳnh)

Bài tập 2: rong hai đoạn thơ dưới đây, từ chân được dùng với các nghĩa nào? Các nghĩa đó có gì giống và khác nhau?

a. Cái gậy có một chân,

Biết giúp bà khỏi ngã.

Chiếc com-pa bố vẽ,

Có chân đứng, chân quay.

Cái kiềng đun hằng ngày,

Ba chân xoè trong lửa.

(Vũ Quần Phương)

b. Chân em bước thật êm

Đường sau mưa ẩm ướt

Trên lá non mịn mướt

Những giọt nước trong lành.

(Nguyễn Quỳnh Mai)

- GV chia nhóm cho HS, sử dụng kĩ thuật Mảnh ghép để thực hiện hoạt động này.

+ Vòng 1: Nhóm chuyên gia

+) Nhóm 1, 3, 5, 7: Thực hiện nhiệm vụ Bài tập 1

+) Nhóm 2, 4, 6, 8: Thực hiện nhiệm vụ Bài tập 2

+) Phát cho mỗi HS 3 thẻ xanh hoặc đỏ

+ Vòng 2: Nhóm mảnh ghép

+) Các nhóm trao đổi với nhau như sơ đồ

+) Các nhóm sẽ tách nhau và di chuyển đến nhóm mới như trong hình. Những bạn mang thẻ xanh di chuyển về nhóm 1, 3, 5, 7 và những bạn mang thẻ đỏ di chuyển về nhóm 2, 4, 6, 8

+) Sau tạo thành nhóm mới, các nhóm trao đổi với nhau để hoàn thiện nhóm Mảnh ghép.

+) Sau đó GV gọi 1 HS bất kì trong nhóm lên trình bày

+ GV đánh giá, nhận xét, chốt đáp án:

Bài tập 1:

a. Chỉ bộ phận nằm trong quả, có thể nảy mầm thành cây con. Đây là nghĩa gốc.

b. Chỉ phần chất lỏng có hình giống như hạt của quả. Đây là nghĩa chuyển.

Bài tập 2:

a. Chân: phần dưới cùng của một vật (Cái com – pa, cái gậy, cái kiềng) để đỡ vật đó có thể đứng được.

=> nghĩa chuyển.

b. chân: phần dưới cùng của cơ thể người và động vật, có chức năng di chuyển (bước) => nghĩa gốc.

Giống nhau: hai nét nghĩa đều chỉ phần phía dưới cùng, có tác dụng nâng đỡ.

Khác nhau:

+ Từ chân ở câu a: dùng để chỉ bộ phận của vật, có tác dụng đỡ vật.

+ Từ chân ở câu b: dùng để chỉ bộ phận cơ thể người và động vật, tác dụng giúp nâng đỡ cơ thể và di chuyển.

- GV nhận xét, đánh giá hoạt động của HS.

Hoạt động 2: Thực hành đặt câu

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS:

- HS vận dụng làm các bài tập và câu hỏi liên quan.

b. Tổ chức thực hiện

- GV mời đại diện 1 – 2 HS đọc yêu cầu của BT3: Đặt câu để

phân biệt các nghĩa của mỗi từ sau đây?

+ GV tổ chức hoạt động theo nhóm đôi, GV quan sát, hỗ trợ HS khi cần.

+ GV mời 1 – 2 HS đại diện trình bày kết quả thảo luận.

+ GV nhận xét, chốt đáp án:

- GV nhận xét, đánh giá hoạt động của HS.

* CỦNG CỐ

- GV nhận xét, tóm tắt lại những nội dung chính của bài học.

- GV nhận xét, đánh giá sự tham gia của HS trong giờ học, khen ngợi những HS tích cực; nhắc nhở, động viên những HS còn chưa tích cực, nhút nhát.

* DẶN DÒ

- GV nhắc nhở HS:

+ Xem lại kiến thức bài Luyện từ và câu – Luyện tập về từ đa nghĩa, hiểu, phân biệt và vận dụng được kiến thức.

+ Chia sẻ với người thân về bài học.

+ Đọc trước Tiết 3: Viết – Viết bài văn tả phong cảnh.

- HS thực hiện theo nhóm, chia 2 nhóm. Các thành viên cùng lên bảng ghi từ tìm được vào ô nhiệm vụ được giao bắt đầu từ từ dùng nghĩa gốc, bạn nối tiếp sẽ điền vào ô dùng nghĩa chuyển. Nhóm nào nhanh hơn, tìm được nhiều từ dùng với nghĩa chuyển hon thì thắng cuộc.

- HS trả lời.

- HS lắng nghe và tiếp thu.

- HS đọc yêu cầu nhiệm vụ.

- HS đọc nhiệm vụ BT.

- HS lắng nghe hướng dẫn của GV.

- HS phát biểu ý kiến.

- HS chú ý lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS đọc nhiệm vụ BT.

- HS làm theo hướng dẫn của GV.

- HS phát biểu ý kiến.

- HS chú ý lắng nghe.

- HS tiếp thu, lắng nghe.

- HS lắng nghe và tiếp thu

- HS lắng nghe và tiếp thu

- HS lắng nghe và thực hiện.