TIẾT 2: LUYỆN TỪ VÀ CÂU

Từ đa nghĩa

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo tâm thế hứng thú cho HS từng bước làm quen với bài học.

b. Cách tiến hành

- GV giả định tình huống: Giả định Cô là một bình luận viên sẽ bình luận như sau: “Khán đài bắt đầu nóng dần lên”. Vậy các em hiểu thế nào là “nóng” lên? Từ này có phải muốn nói đến nhiệt độ ngoài trời đang cao hay không?

- GV mời các nhóm chia sẻ kết quả.

- GV nhận xét, đánh giá và gợi ý thêm:

+ Nóng để chị sự sôi động, căng thẳng của trận đấu.

- GV giới thiệu bài học mới và ghi tên bài học mới.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Hình thành khái niệm từ đa nghĩa

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS:

- HS nắm được kiến thức cơ bản về từ đa nghĩa

b. Tổ chức thực hiện

- GV mời đại diện 1 – 2 HS đọc yêu cầu BT1: Đọc đoạn thơ và các nghĩa của từ mắt rồi trả lời câu hỏi

a. Tìm nghĩa thích hợp cho từ mắt được in đậm.

b. Trong các nghĩa của từ mắt nêu trên, nghĩa nào là nghĩa gốc, nghĩa nào là nghĩa được phát triển từ nghĩa gốc (nghĩa chuyển)?

c. Các nghĩa trên của từ mắt có liên hệ với nhau như thế nào?

+ GV tổ chức cho HS thảo luận, thống nhất kết quả trong nhóm nhỏ.

+ GV mời 1 – 2 HS chữa bài trước lớp, các nhóm HS khác nhận xét, bổ sung ( nếu có).

+ GV nhận xét, đánh giá và chốt đáp án:

a. Từ mắt ở vị trí 1 mang nghĩa chỗ lồi ra, giống hình con mắt ở một số vật; từ mắt ở vị trí 2,3 mang nghĩa cơ quan để nhìn của người hay động vật.

b. Nghĩa 1 là nghĩa gốc, nghĩa 2 là nghĩa chuyển.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS đọc yêu cầu BT2: Xác định nghĩa của từ biển trong những câu thơ, câu ca dao dưới đây và cho biết nghĩa nào là nghĩa gốc, nghĩa nào là nghĩa chuyển.

+ GV tổ chức cho HS thảo luận, thống nhất kết quả trong nhóm nhỏ.

+ GV mời 1 – 2 HS chữa bài trước lớp, các nhóm HS khác nhận xét, bổ sung ( nếu có).

+ GV nhận xét, đánh giá và chốt đáp án:

a. Từ biển chỉ khối lượng lớn trên một diện tích rộng. Đây là nghĩa chuyển.

b. Từ biển chỉ vùng nước mặn rộng lớn trên bề mặt trái đất. Đây là nghĩa gốc.

c. Từ biển chỉ phần của đại dương ở ven đất liền. Đây là nghĩa chuyển.

=> Dựa vào ngữ cảnh mà xem từ đó là từ theo nghĩa gốc hay từ nghĩa chuyển.

- GV chiếu phần ghi nhớ lên màn hình:

· Từ đa nghĩa là từ có nhiều nghĩa, trong đó có một nghĩa gốc và một hoặc một số nghĩa chuyển.

· Các nghĩa của một từ đa nghĩa có mối liên hệ với nhau.

- GV yêu cầu HS đọc kĩ phần ghi nhớ.

- GV nhận xét, đánh giá hoạt động của HS.

Hoạt động 2: Thực hành

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS:

- HS vận dụng được làm các bài tập, câu hỏi có liên quan.

b. Tổ chức thực hiện

- GV mời đại diện 1 – 2 HS đọc yêu cầu BT3: Từ lưng trong mỗi đoạn thơ dưới đây được dùng với nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Nêu các nghĩa đó.

+ GV tổ chức hoạt động nhóm đôi cho HS, HS trình bày các ý kiến.

+ GV mời 1 – 2 HS phát biểu ý kiến, các HS khác lắng nghe và nhận xét.

+ GV nhận xét, chốt đáp án:

· Trong câu a, từ lưng mang nghĩa chuyển, nghĩa đó là ở khoảng giữa trời.

· Trong câu b, từ lưng được dùng ở 3 vị trí, từ lưng ở vị trí thứ nhất mang nghĩa chuyển, nghĩa đó là ở khoảng giữa từ chân lên đỉnh núi; vị trí thứ 2 và thứ 3, từ lưng mang nghĩa gốc, nghĩa đó là bộ phận phía sau cơ thể.

=> Sử dụng từ đa nghĩa trong thơ làm cho cách diễn đạt thêm hay, gợi sự liên tưởng độc đáo.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS đọc yêu cầu BT4: Chọn 1 trong 2 từ dưới đây và đặt câu để phân biệt các nghĩa của từ đó.

+ GV tổ chức hoạt động nhóm đôi cho HS, HS trình bày các ý kiến.

+ GV mời 1 – 2 HS phát biểu ý kiến, các HS khác lắng nghe và nhận xét.

+ GV nhận xét, chốt đáp án:

- GV nhận xét, đánh giá hoạt động của HS.

* CỦNG CỐ

- GV nhận xét, tóm tắt lại những nội dung chính của bài học.

- GV nhận xét, đánh giá sự tham gia của HS trong giờ học, khen ngợi những HS tích cực; nhắc nhở, động viên những HS còn chưa tích cực, nhút nhát.

* DẶN DÒ

- GV nhắc nhở HS:

+ Xem lại kiến thức bài Luyện từ và câu – Từ đa nghĩa, hiểu, phân biệt và vận dụng được kiến thức.

+ Chia sẻ với người thân về bài học.

+ Đọc trước Tiết 3: Viết – Lập dàn ý cho bài văn tả phong cảnh.

- HS lắng nghe tích cực.

- HS chia sẻ theo cách nghĩ của cá nhân.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS ghi bài mới.

- HS đọc nhiệm vụ của BT.

- HS thực hiện theo hướng dẫn của GV.

- HS trả lời.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS đọc nhiệm vụ của BT.

- HS thực hiện theo hướng dẫn của GV.

- HS trả lời.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS chú ý lên màn chiếu.

- HS đọc kĩ phần ghi nhớ.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS đọc nhiệm vụ BT.

- HS thực hiện theo hướng dẫn của GV.

- HS trả lời.

- HS chú ý lắng nghe, tiếp thu.

- HS đọc nhiệm vụ hoạt động.

- HS thực hiện theo hướng dẫn của GV.

- HS trả lời.

- HS chú ý lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe và tiếp thu

- HS lắng nghe và tiếp thu

- HS lắng nghe và thực hiện.