Phân tích đoạn trích Thúc Sinh từ biệt Thúy Kiều

Thúc Sinh từ biệt Thúy Kiều là một đoạn thơ tả cảnh ngụ tình tuyệt bút, ghi lại giây phút từ biệt và nỗi buồn của Kiều đối với Thúc Sinh. Thông qua những biện pháp tu từ này, tác giả đã tái hiện được bức tranh phong cảnh lúc chia ly với những chất chứa khôn tả của người đi kẻ ở  mang lại cho người đọc cảm giác bâng khuâng đậm một nỗi buồn trước cuộc chia ly định mệnh. Sau đây là mẫu dàn ý phân tích Thúc Sinh từ biệt Thúy Kiều để các em nắm được những ý chính cần phân tích khi làm dạng đề này.

• Phân tích bài Khóc Dương Khuê

Sau những ngày tháng sống bẽ bàng ở chốn lầu xanh, Kiều được Thúc Sinh yêu mến và chuộc ra khỏi chốn thanh lâu. Hai người đã có khoảng thời gian sống hạnh phúc bên nhau. Thúc Sinh vốn đã có vợ là Hoạn Thư nên Thuý Kiều khuyên chàng trở về quê nói chuyện của hai người với vợ cả. Thúc Sinh từ biệt Thúy Kiều là đoạn trích miêu tả cảnh chia ly giữa Thúc Sinh và Thuý Kiều. 

1. Dàn ý phân tích đoạn trích Thúc Sinh từ biệt Thúy Kiều

I. Mở bài

*Giới thiệu vài nét về tác giả Nguyễn Du và Truyện Kiều, nêu ý kiến khái quát về tác phẩm.

- Nguyễn Du là đại thi hào dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới, một nhân cách lớn, một nhà văn, nhà thơ vĩ đại của dân tộc Việt Nam. Ông để lại cho đời nhiều tác phẩm có giá trị nhưng trong đó nổi tiếng nhất vẫn là kiệt tác “Truyện Kiều”

- Đoạn trích “Thúc Sinh từ biệt Thuý Kiều ” (từ câu thơ 1519 đến câu thơ 1526, nằm ở phần 2 “Gia biến và lưu lạc) là một trong những đoạn thơ hay nhất trong tác phẩm "Truyện Kiểu ” của Nguyễn Du. Trong đoạn thơ này, người đọc không chỉ cảm nhận được sự đau đớn, tuyệt vọng của Thúy Kiều khi phải rời xa người thân yêu mà còn thấy được tâm trạng của Nguyễn Du khi viết ra những dòng thơ đầy cảm xúc.

II. Thân bài

1. Phân tích nội dung đặc sắc của đoạn trích.

- Sau khi ra khỏi lầu xanh lần thứ nhất và được đoàn tụ với Thúc Sinh, Thúy Kiều được sống trong những ngày tháng ấm êm, hương lửa thêm nồng. Tuy nhiên, nàng vẫn sợ vợ cả của Thúc Sinh là Hoạn Thư nên đã giục chàng về thưa lại với Hoạn Thư để nàng xin làm lẽ. Với Kiều, đây là chuyến đi đầy lưu luyến và tràn trề niềm tin hi vọng:

"Chén đưa nhớ bữa hôm nay,

Chén mừng xin đợi ngày rày năm sau…"

- Đây là đoạn trích miêu tả thành công những xúc cảm, nỗi mừng lo lẫn lộn, và vượt lên trên tất cả là nỗi niềm của một tâm hồn chất chứa những mâu thuẫn. Qua những biện pháp tu từ nghệ thuật, Nguyễn Du đã vẽ nên bức tranh phong cảnh nên thơ và bộc lộ tâm sự của người đi kẻ ở trong buổi tiễn biệt.

* Bức tranh thiên nhiên lúc chia tay:

Người lên ngựa kẻ chia bào,

Rừng phong, thu đã nhuốm màu quan san.

Dặm hồng bụi cuốn chinh an,

Trông người đã khuất mấy ngàn dâu xanh.

- Khung cảnh biệt ly, thấm đẫm nỗi buồn da diết có sức khái quát cao: "Rừng phong, thu đã nhuốm màu quan san. Dặm hồng bụi cuốn chinh an, trông người đã khuất mấy ngàn dâu xanh...". Không gian dường như thay đổi liên tục, từ cánh rừng phong đỏ thẫm, sang con đường thiên lý mà Thúc Sinh đang ruổi ngựa nơi cuối trời. Cả một màu quan tái đã hiện dần lên trong đôi mắt nàng Kiều, những cụm từ quan san, dặm hồng, rừng phong đã tạo nên ấn tượng chia ly, buồn nhưng vẫn mang sắc thái trang trọng.

"Người lên ngựa, kẻ chia bào,

Rừng phong, thu đã nhuốm màu quan san".

- Thúy Kiều buông vạt áo cũng là buông khỏi Thúc Sinh, chia bào là một hoán dụ cũng như chiếc yên ngựa của người đi xa, nó dùng để chỉ con ngựa nhưng cũng là ám chỉ người đi xa. Và cuộc ra đi này là một cuộc ra đi định mệnh, nó đã đưa cuộc đời Kiều đi sang một chặng đường mới, khổ đau, tủi nhục, ê chề. Câu thơ "Rừng phong, thu đã nhuốm màu quan san" nhấn mạnh cái cảm giác nhỏ bé, đơn độc của con người, sự mênh mông của nỗi buồn man mác trước không gian bao la, rộng lớn.

*Tâm sự của mỗi người khi tiễn biệt

Người về chiếc bóng năm canh,

Kẻ đi muôn dặm một mình xa xôi.

Vầng trăng ai xẻ làm đôi,

Nửa in gối chiếc nửa soi dặm trường.

- Bốn câu thơ sau là cuộc sống đơn lẻ của mỗi người, nàng thì mòn mỏi trông mong, thao thức suốt đêm khuya, còn chàng thì một mình rong ruổi nơi dặm trường. Nghệ thuật tương phản với những cặp đối lập và được biểu hiện qua hình thức tiểu đối như người về - kẻ đi, chiếc bóng - năm canh, muôn dặm - một mình… đã tô đậm sự cách biệt giữa hai người và dường như nó cũng báo hiệu một sự cách xa mãi mãi. Riêng ở câu thơ:

"Vầng trăng ai xẻ làm đôi?

Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường!"

- Đây là hai câu thơ tuyệt bút. Nguyễn Du đã lấy ngoại cảnh (vầng trăng) để đặc tả tâm cảnh Thuý Kiều. Có phải Kiều và Thúc Sinh hai người như một vầng trăng tròn bị cắt bị "xẻ" làm hai nửa? Hay từ nay trở đi mỗi người một phương trời chỉ soi lẻ một vầng trăng mà chỉ thấy một nửa? Trăng thượng huyền hay trăng hạ huyền mà chỉ có một nửa: Nửa thì soi gối chiếc của nàng Kiều cô đơn nửa thì soi dặm trường một mình lẻ loi của Thúc Sinh?

Câu thơ vừa xót xa vừa ai oán. Chữ "ai" trong câu thơ "Vầng trăng ai xẻ làm đôi" như một tiếng thở dài ngao ngán về sự bất lực trươc số phận. Ai đã đang tâm chia rẽ hạnh phúc tròn đầy êm thấm của Kiều? Số phận lẻ mọn buộc nàng phải cam chịu và chấp nhận? Vì ai mà Thúc Sinh phải đi về Vô Tích "muôn dặm một mình xa xôi?". Cuộc chia tay không thể tránh khỏi. Kiều như dự cảm một cuộc chia tay vĩnh biệt đã bắt đầu. Không phải là từ biệt mà là sự chấm dứt của tình duyên. Có thể họ còn gặp nhau nhưng chẳng bao giờ tái hợp nữa. Tràn ngập cả không gian và thời gian là nỗi buồn nhớ xa xôi đến muôn dặm. Thúc Sinh với chuyến đi này sẽ phải "đối diện" với người vợ cả "Ở ăn thì nết cũng hay – Nói điều ràng buộc thì tay cũng già".

Kiều phấp phổng lo âu càng cảm thấy cô đơn hơn bao giờ hết!

Hai câu thơ cuối đoạn đã thể hiện sâu sắc lòng thương cảm của Nguyễn Du đối với nàng Kiều.

2. Phân tích đặc sắc về hình thức nghệ thuật của đoạn trích.

- Từ ngữ, hình ảnh mang tính ước lệ, tượng trưng ("rừng phong", "ngàn dâu xanh", "màu quan san",...).

- Nghệ thuật đối (Người về >< Kẻ đi, chiếc bóng >< một mình, năm canh >< muôn dặm,...). có tác dụng biểu đạt thấm thía hơn, cảm động hơn tâm trạng lưu luyến của Thúc Sinh – Thúy Kiều khi chia ly và tình cảnh cô đơn vò võ của Thúy Kiều sau khi chia tay Thúc Sinh.

- Câu hỏi tu từ: Vầng trăng ai xẻ làm đôi với đại từ phiếm "ai" như lời than trách hướng đến sự nghiệt ngã của số phận đã chia lìa đôi lứa. Mượn hình ảnh vầng trăng không trọn vẹn, Nguyễn Du đã biểu đạt thành công tình cảnh chia lìa, xa cách giữa Thúc Sinh, Thúy Kiều. Phép đối trong câu thơ Nửa in gối chiếc nửa soi dặm trường cộng hưởng với ý nghĩa của câu thơ trên càng tô đậm thêm sự trống trải, cô đơn của Thúy Kiều khi không còn Thúc Sinh bên cạnh.

- Thủ pháp ẩn dụ, ngoa dụ, dùng từ Hán Việt thì thủ pháp nhân cách hóa, sóng đôi cú pháp… cũng góp phần làm nên thành công của đoạn trích. Thông qua những biện pháp tu từ này, tác giả không những tái hiện được bức tranh phong cảnh lúc chia ly với những chất chứa khôn tả của người đi kẻ ở mà nhà thơ còn có thể diễn tả được thời gian đằng đẵng lẻ loi cô độc của người thiếu phụ trong một không gian thu buồn bã quá trống trải. Đoạn trích dường như đã mang lại cho người đọc cảm giác bâng khuâng đậm một nỗi buồn trước cuộc chia ly định mệnh.

III. Kết bài.

Qua đoạn trích ta thấy được những nét tâm trạng và cảnh chia ly đau khổ của nàng Kiều với chàng Thúc Sinh. Hai người có duyên đến với nhau nhưng lại không có phận làm vợ chống. Chính điều đó quyết định đến hành động của Kiều. Nhưng qua đoạn trích trên ta thấy là do Kiều bị hoàn cảnh ép buộc chứ bản thân Kiều không hề mong muốn điều đó. Qua những biện pháp tu từ nghệ thuật, Nguyễn Du đã vẽ nên bức tranh phong cảnh nên thơ và bộc lộ tâm sự của người đi kẻ ở trong buổi tiễn biệt khiến chúng ta không khỏi xúc động trước hoàn cảnh đáng thương, tội nghiệp của Thúy Kiều.

2. Phân tích đánh giá nét đặc sắc của đoạn trích Thúc Sinh từ biệt Thuý Kiều

Mở bài:

Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm , vấn đề nghị luận

Thân bài

1. Phân tích, đánh giá những đặc sắc, độc đáo về nội dung

- Cuộc chia tay được diễn tả trong 8 câu thơ, được chia thành 2 phần. Bốn câu đầu phác họa nên bức tranh thiên nhiên lúc chia tay, bốn câu sau là tâm sự của mỗi người khi tiễn biệt.

a. Cảnh biệt li

- Câu mở đầu sử dụng cặp đại từ nhân xưng: người- kẻ

Cách ngắt nhịp 3/3 diễn tả sự chia lìa, mỗi người một ngã

→Câu thơ diễn tả sự quyến luyến của Kiều với Thúc Sinh.

- Khung cảnh biệt ly, thấm đẫm nỗi buồn da diết có sức khái quát cao: "Rừng phong, thu đã nhuốm màu quan san. Dặm hồng bụi cuốn chinh an, trông người đã khuất mấy ngàn dâu xanh...". Không gian dường như thay đổi liên tục, từ cánh rừng phong đỏ thẫm, sang con đường thiên lý mà Thúc Sinh đang ruổi ngựa nơi cuối trời. Cả một màu quan tái đã hiện dần lên trong đôi mắt nàng Kiều, những cụm từ quan san, dặm hồng, rừng phong đã tạo nên ấn tượng chia ly, buồn nhưng vẫn mang sắc thái trang trọng. Đặc biệt trong 4 câu thơ này, sự xuất hiện của các từ ngữ Hán Việt đã mang lại sắc thái tu từ cho một cảnh chia ly trang trọng đầy nhung nhớ.

b. Tình li biệt:

- Nghệ thuật đối:

+ Hai hình ảnh: người về - kẻ đi

+ Hai tình huống:

* Chiếc bóng năm canh (thời gian)

* Muôn dặm một mình (không gian)

→ Cảm nhận của Kiều về cảnh ngộ và số phận hai người. Cả hai đều cô đơn và nhỏ bé như nhau, thấm thía một cảm giác lẻ loi, bất lực: người về thì “chiếc bóng”, kẻ đi xa thì “một mình”, người thì “năm canh” vò võ thao thức, kẻ thì “muôn dặm... xa xôi”. Lứa đôi ở hai phía chân trời cách trở. Kiều vừa thương mình, vừa thương kẻ đi xa, buồn tủi cho thân phận. - Vầng trăng ai xẻ làm đôi

Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường

Nghệ thuật:

+ Câu hỏi tu từ: ...ai xẻ ...

+ Đối: Nửa in - nửa soi, gối chiếc- dặm trường

→ Kiều như dự cảm một cuộc chia tay vĩnh biệt đã bắt đầu. Không phải là từ biệt mà là sự chấm dứt của tình duyên. Có thể họ còn gặp nhau nhưng chẳng bao giờ tái hợp nữa. Tràn ngập cả không gian và thời gian là nỗi buồn nhớ xa xôi đến muôn dặm.

→ Hai câu thơ cuối đoạn đã thể hiện sâu sắc lòng thương cảm xót xa của thi hào Nguyễn Du đỗi với số phận và hạnh phúc của nàng Kiều và cho thấy ngòi bút tài hoa của ông.
* Phân tích, đánh giá những đặc sắc, độc đáo của những phương tiện ngôn từ (hình ảnh, từ ngữ, vần nhịp, các biện pháp tu từ…)

- Từ ngữ, hình ảnh mang tính ước lệ, tượng trưng ("rừng phong", "ngàn dâu xanh", "màu quan san"...).

- Nghệ thuật đối (Người về >< Kẻ đi, chiếc bóng >< một mình, năm canh >< muôn dặm...).

- Từ Hán Việt ("quan san", "bào", "chinh an"...).

- Giọng thơ da diết, đầy cảm xúc.

- Đặc biệt là cấu trúc đoạn thơ theo mối quan hệ giữa Sự và Tình, Cảnh và Tình khá thành công. Cho nên, có thể nói không chỉ mỗi khổ thơ lục bát có hình ảnh vầng trăng xẻ nửa, mà là loàn bộ cả 8 câu thơ lục bát đều rất xứng đáng với lời "mặc bình” (lời phê bằng mực đen) khá chính xác của Vũ Trinh: “Khả để nhất thiên biệt phú” (Ngang giá với một thiên phú biệt ly) và luôn luôn sống mãi trong tâm hồn bạn đọc.

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trên chuyên mục Học tập - Lớp 9 của HoaTieu.vn.