PowerPoint Ngữ Văn 11 Bài 5: Thực hành tiếng Việt

Giáo án PowerPoint Ngữ Văn 11 Bài 5: Thực hành tiếng Việt: Hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường sách Cánh Diều với thiết kế trực quan, nội dung được trình bày rõ ràng, kết hợp hình ảnh, âm thanh và hiệu ứng, giáo án giúp học sinh dễ dàng tiếp cận nội dung bài học dễ dàng hơn. Các slide được xây dựng logic, từ phân tích nội dung đến khám phá ý nghĩa, hỗ trợ giáo viên truyền đạt hiệu quả và khơi gợi hứng thú học tập, giúp học sinh hiểu sâu sắc về tác phẩm.

Bài giảng PowerPoint Ngữ Văn 11 Cánh Diều Bài 5: Thực hành tiếng Việt

Giáo án Bài 5: Thực hành tiếng Việt Ngữ Văn 11 Cánh Diều

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

HIỆN TƯỢNG PHÁ VỠ NHỮNG QUY TẮC NGÔN NGỮ THÔNG THƯỜNG

I. Mục tiêu

1. Kiến thức

- Giúp HS:

Hiểu và nhận diện được các hiện tượng phá vỡ những quy tắc thông thường khi nói và viết trong tiếng Việt

2. Năng lực

- Năng lực chung: Tự chủ và tự học; giải quyết vấn đề và sáng tạo

- Năng lực chuyên môn: Nhận diện và phân tích được tác dụng của một số hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường trong khi nói và viết, từ đó có ý thức và bước đầu biết vận dụng quy tắc một cách hiệu quả, sáng tạo.

3. Phẩm chất:

- Biết giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt.

- HS có ý thức vận dụng bài học vào các tình huống, hoàn cảnh thực tế đời sống của bản thân.

- Làm chủ được bản thân trong quá trình học tập, có ý thức vận dụng kiến thức vào giao tiếp và tạo lập văn bản.

II. Thiết bị và học liệu

1. Thiết bị: Phiếu học tập, bài trình bày của HS, bảng phụ.

2. Học liệu: Sgk, kế hoạch bài dạy, sách tham khảo, phiếu học tập, ....

III. Tiến trình dạy học

GV kết nối, dẫn vào bài: Tiếng Việt là ngôn ngữ chung và phổ biến nhất ở nước ta. Tiếng Việt có những vẻ đẹp, sự độc đáo và có những yêu cầu sử dụng riêng. Cùng một ý diễn đạt, nhưng với những cách diễn đạt khác nhau sẽ mang lại những hiệu quả giao tiếp khác nhau. Một trong những cách để nâng cao hiệu quả giao tiếp khi nói và viết là việc phá vỡ các quy tắc ngôn ngữ thông thường. Ở tiết học ngày hôm nay, cô và các em sẽ cùng nhau tìm hiểu về hiện tượng này; từ đó có thể làm cho việc giao tiếp bằng ngôn ngữ của chúng ta trở nên linh hoạt và hấp dẫn hơn.

HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Kết nối – tạo hứng thú cho học sinh, chuẩn bị tâm thế tiếp cận kiến thức mới.

b. Nội dung hoạt động: HS làm việc cá nhân để tái hiện lại kiến thức

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS và phần giới thiệu của GV

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV giao nhiệm vụ:

GV dung PP vấn đáp

1. Thế nào là việc hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường trong nói và viết?

Dự kiến sản phẩm:

Hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường trong nói và viết là việc không tuân thủ một cách có chủ ý một số những quy tắc (phát âm, dùng từ, cấu tạo câu, cụm từ, dấu câu...) để thể hiện những sự vật, hiện tượng, cảm xúc, nhận xét đặc biệt ...nhằm tăng cường hiệu quả giao tiếp.

2. Kể tên các trường hợp phá vỡ các quy tắc ngôn ngữ thông thường? Xác định trường hợp phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường trong ngữ liệu và nêu tác dụng của nó:

Nắng xuống, trời lên, sâu chót vót

Sông dài, trời rộng, bến cô liêu

Huy Cận, Tràng giang

Dự kiến sản phẩm:

a. Các trường hợp phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường:

- Tách rời các tiếng trong từ

- Kết hợp từ bất bình thường

- Chuyển từ loại

- Thay đổi trật tự từ trong cụm từ

- Thay đổi trật trật tự từ trong câu

- Tỉnh lược thành phần chính

- Tách một bộ phận thành câu

- Sử dụng câu đặc biệt

b. Ngữ liệu sử dụng cách kết hợp từ bất bình thường trong các cụm từ:

Sâu chót vót

Chót vót là tính từ chỉ độ cao, tác giả dùng kết hợp với tính từ chỉ độ sâu. Với cách kết hợp này, không gian như được mở ra theo 4 chiều: dài, rộng, cao, sâu; vì không gian trở nên mênh mông, rợn ngợp hơn.

Bước 4: Kết luận, nhận định

HOẠT ĐỘNG 2 VÀ 3: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC - LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: HS nhận diện được các hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường, phân tích và nêu tác dụng của các hiện tượng đó.

b. Nội dung hoạt động: HS vận dụng những kiến thức đã học để nhận diện, phân tích các trường hợp phá vỡ các quy tắc ngôn ngữ thông thường.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS.

d. Tổ chức thực hiện:

GV tổ chức cho các em làm việc cá nhân, theo cặp đôi, và các nhóm nhỏ.

HĐ của GV và HS

Dự kiến sản phẩm

Bước 1: GV giao nhiệm vụ: Theo dõi SGK trang 23, hoàn thành nhanh bài tập 1, 2, 3 Bài tập 1: Làm việc cá nhân Xác định những trường hợp nào là hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường về từ. GV có thể nhắc lại cho HS nhớ các trường hợp phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường thuộc về từ là: - Tách rời các tiếng trong từ - Kết hợp từ bất bình thường - Chuyển từ loại - Thay đổi trật tự từ trong cụm từ - Thay đổi trật trật tự từ trong câu                         Bài tập 2: Thảo luận theo cặp Phân tích hiện tượng phá vỡ quy tắc thông thường gây nên tiếng cười bất ngờ trong truyện cười dân gian

II.Thực hành 1. Bài tập 1 a. Ăn ngay ở thật, mọi tật mọi lành - Hiện tượng tách rời các tiếng trong từ: Ăn ngay ở thật – ăn ở ngay thật thực chất là ăn ở ngay thật. Câu tục ngữ có nghĩa là: ăn ở ngay thẳng, thật thà, mọi bệnh tật, tội lỗi đều qua khỏi. b. Những là đắp nhớ đổi sầu Tuyết sương nhuộm nửa mái đầu hoa râm - Hiện tượng tách rời các tiếng trong từ và đổi trật tự đắp nhớ đổi sầu – đắp đổi sầu nhớ, tức là hết nhớ lại đến sầu, hết sầu lại nhớ, nhớ sầu cứ đắp đổi thay phiên nhau. c. Trăng rất trăng là trăng của tình yêu (Xuân Diệu) - Hiện tượng chuyển từ loại Trăng trong tiếng Việt là danh từ. Trong câu của Xuân Diệu, từ trăng thứ 2 được chuyển thành tính từ, có nghĩa là đẹp, là lãng mạn… d.Càng thấy anh đứng yên, họ càng được ngắm, và càng cho là anh muốn pha trò như thế, nên càng cười già! (Nguyễn Công Hoan) - Hiện tượng kết hợp từ bất bình thường Cười già – già là tính từ có thể chỉ tuổi tác của con người, cây cỏ, con vật… Cười già có nghĩa là cười nhiều, cười một cách quá đáng. e.Có phải duyên nhau thì thắm lại Đừng xanh như lá, bạc như vôi (Hồ Xuân Hương) - Không có hiện tượng phá vỡ các quy tắc ngôn ngữ thông thường về từ. Bài tập 2 Tác giả dân gian trong truyện cười trên đã sử dụng cách kết hợp từ bất bình thường để tạo ra tiếng cười. “Đậu phụ là món ăn được chế biến từ đậu tương, được ép thành bánh” (Từ điển tiếng Việt, Hoàng Phê). Ta thường thấy có đậu phụ cân, đậu phụ thanh chứ không thấy có đậu phụ làng, đậu phụ chùa và càng không thể có “đậu phụ làng cắn đậu phụ chùa”. Người đọc bật cười vì cách đáp của chú tiểu. Bởi chú tiểu biết chắc sư cụ xơi thịt cầy vụng mà sư cụ lại bảo ăn đậu phụ nên chú tiểu trả lời sư cụ như một sự chấp nhận câu nói của sư cụ.

Mời các bạn sử dụng file tải về để xem đầy đủ nội dung chi tiết.

Mời thầy cô và các bạn tham khảo thêm các bài viết khác trong chuyên mục Giáo án bài giảng của Hoatieu.vn.