Hướng dẫn trả lời đọc hiểu tác phẩm truyện

Trong chương trình Ngữ văn cấp THPT, phần đọc hiểu tác phẩm truyện là một kỹ năng rất quan trọng, giúp các em không chỉ nắm vững nội dung văn bản mà còn rèn luyện khả năng cảm thụ, phân tích và bày tỏ quan điểm của bản thân. Thầy cô hiểu rằng đôi khi các câu hỏi đọc hiểu có thể khiến các em bối rối, nhất là khi cần trả lời sao cho đủ ý, logic và đúng trọng tâm. Chính vì vậy, tài liệu Hướng dẫn trả lời đọc hiểu tác phẩm truyện sẽ là người bạn đồng hành, gợi ý cách xác định yêu cầu đề bài, định hướng cách tìm chi tiết then chốt, đồng thời hướng dẫn các em cách diễn đạt câu trả lời mạch lạc, tự nhiên, đạt điểm cao. Mong rằng với tài liệu này, các em sẽ tự tin hơn mỗi khi bước vào phần đọc hiểu trong các bài kiểm tra và kỳ thi.

Dạng 1. Xác định ngôi kể – người kể chuyện

Cách làm:

Tìm đại từ nhân xưng:

• Có “tôi”, “chúng tôi” → ngôi thứ nhất → người kể là nhân vật trong truyện.
• Không có “tôi”, xưng hô bằng tên riêng → ngôi thứ ba → người kể giấu mình.

Trình bày:

• Ngôi kể thứ nhất, người kể là nhân vật xưng ‘tôi’ – tham gia vào câu chuyện.
• Hoặc: Ngôi kể thứ ba, người kể ẩn mình, chỉ thuật lại câu chuyện.

Lưu ý: Ngôi kể ảnh hưởng đến điểm nhìn, mức độ khách quan/chủ quan và cảm xúc truyện.

Dạng 2. Xác định điểm nhìn trần thuật

Cách làm:

Câu chuyện được nhìn qua con mắt của ai?

• Nếu nhân vật kể chính câu chuyện → điểm nhìn nhân vật (chủ quan).
• Nếu người kể biết hết → điểm nhìn toàn tri (khách quan).

Trình bày:

• Điểm nhìn trần thuật là góc nhìn của nhân vật…
• Hoặc: “Điểm nhìn toàn tri – người kể biết tất cả diễn biến.”

Dạng 3. Xác định nhân vật

Cách làm:

• Nhân vật chính: xuất hiện nhiều, có vai trò trung tâm, nhiều hành động nổi bật.
• Nhân vật phụ: làm nền hoặc hỗ trợ.

Phân loại:

• Chính diện: tiêu biểu cho cái thiện, tích cực.
• Phản diện: đại diện cho cái ác, tiêu cực.

Trình bày:

• “Nhân vật chính là… vì…”
• “Nhân vật phản diện là… thể hiện qua hành động/lời nói…”

Dạng 4. Lời người kể chuyện

Cách làm:

• Là phần thuật lại của người kể, không nằm trong lời thoại.
• Thường dùng để: giới thiệu, dẫn dắt, mô tả nhân vật/hành động.

Phân biệt:

• Không dùng dấu gạch đầu dòng hay ngoặc kép.
• Không thể hiện trực tiếp cảm xúc nhân vật.

Trình bày:

• Lời người kể chuyện giúp… (giới thiệu/mô tả/tóm lược hành động).

Dạng 5. Lời nhân vật (lời thoại/độc thoại)

Cách làm:

• Nhận diện: có dấu ngoặc kép hoặc gạch đầu dòng.

Phân biệt:

• Đối thoại: hai nhân vật trò chuyện.
• Độc thoại: nhân vật nói với chính mình.

Tác dụng:

• Thể hiện nội tâm, tính cách nhân vật.
• Tăng kịch tính và sự sống động cho truyện.

Dạng 6. Xác định nội dung chính

Cách làm:

Tóm gọn:

• Nhân vật chính là ai?
• Sự kiện chính là gì?
• Câu chuyện muốn gửi gắm điều gì?

Trình bày:

• Viết một đoạn 2–3 câu: đủ nhân vật – sự kiện – thông điệp.

Dạng 7. Chủ đề của truyện

Cách làm:

• Chủ đề = nội dung + tư tưởng chính (yêu thương, gia đình, ước mơ…)

Trình bày:

• Chủ đề của truyện là… (nhấn mạnh vấn đề tư tưởng/cảm xúc chính).

Dạng 8. Đề tài truyện

Cách làm:

• Đề tài là phạm vi nội dung (rộng hơn chủ đề): tình bạn, tuổi thơ, chiến tranh…

Trình bày:

• Đề tài của truyện là… (dùng 1–3 từ).

Dạng 9. Kiểu cốt truyện

Cách làm:

Quan sát mạch sự kiện:

• Một nhân vật – một mạch sự kiện → cốt truyện đơn tuyến.
• Nhiều nhân vật – nhiều sự kiện đan xen → đa tuyến.

Trình bày:

• Cốt truyện đơn tuyến/đa tuyến.

Dạng 10. Bài học rút ra từ đoạn truyện

Cách làm:

• Nêu bài học nhận thức.
• Nêu hành động ứng xử tương ứng.
• Khẳng định ý nghĩa bài học.

Trình bày:

• Câu chuyện giúp người đọc hiểu rằng… Từ đó, mỗi người cần… Bài học này có giá trị đối với…

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trong chuyên mục Học tập của HoaTieu.vn.