49 đề nghị luận xã hội về tuổi trẻ

KỲ THI TỐT NGHIỆP TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NĂM 2025

Bài thi: NGỮ VĂN

Thời gian làm bài: 120 phút, không kể thời gian phát đề.

Phần

Câu

Nội dung

Điểm

I

ĐỌC HIỂU

4,0

1

- Điểm nhìn của cụ Thượng – điểm nhìn ngôi thứ 3 hạn tri và điểm nhìn của người kể chuyện ngôi thứ 3 toàn tri.

0,5

2

- Giống nhau: ngoại hình (vì sinh đôi), đều là cử nhân có vợ, có con.

- Khác nhau: quan niệm nhân sinh, việc nhỏ hàng ngày.

+ Ông Cử Hai “giản đơn như ngày để chỏm” (tâm tính thiện lành, đối với danh lợi không coi trọng).

+ Ông Cử Cả là người dám làm việc “phương hại đến gia thanh”, “vô sở bất chí” (tâm tính tàn nhẫn, tham lam).

0,5

3

- Đặc điểm ngôn ngữ trang trọng:

+ Sử dụng từ Hán Việt: bậc, trượng nhân

+ Từ xưng hô kính cẩn với người lớn tuổi: bậc

+ Cấu trúc câu trùng điệp, dài, đủ thành phần.

- Tác dụng: tạo giọng điệu triết lí, trầm buồn, cổ kính; không khí trang nghiêm, trầm buồn của nếp sống, nếp văn hóa tao nhã xa xưa.

1,0

4

- Ông Cử Hai là người coi trọng đạo lý, tư tưởng thánh hiền, quyết không thỏa hiệp với cảnh sống không thỏa chí, thỏa tài; khao khát thoát khỏi tình trạng bế tắc.

- Ông Cử Hai có tính cách đặc biệt thể hiện đặc điểm của con người tài hoa, lãng tử.

1,0

5

Học sinh trả lời theo quan điểm cá nhân nhưng phải hợp lí, thuyết phục. Sau đây là một số gợi ý:

+ Sống như chơi chơi là sống vô tư, hồn nhiên nhưng hời hợt, thiếu nghiêm túc, không có mục đích.

- Tác động đến bản thân: tâm trạng vui vẻ, nhẹ nhàng, thảnh thơi trong thời gian nhất định, nhưng lâu dài khó phát triển được bản thân, trở thành người vô dụng tiêu cực.

- Tác động đến xã hội: không tạo được giá trị, thậm chí còn trở thành lực cản,…

1,0

II

VIẾT

6,0

1

Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích hình ảnh “con thuyền” trong bài thơ sau:

con thuyền

trải qua bão tố

chiều nay neo đậu

bóng còn nguyên

(Thủy chung, Trần Lê Khánh)

2,0

a. Xác định được yêu cầu về hình thức, dung lượng của đoạn văn

Xác định đúng yêu cầu về hình thức và dung lượng (khoảng 200 chữ) của đoạn văn. Thí sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng – phân – hợp, móc xích hoặc song hành.

0,25

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích hình ảnh “con thuyền” trong bài thơ.

0,25

c. Đề xuất được hệ thống ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận

- Xác định được các ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận, sau đây là một số gợi ý:

+ Con thuyền là hình ảnh thực, quen thuộc, gần gũi.

+ Hình ảnh con thuyền tượng trưng cho con người trước những thử thách của cuộc đời.

=> Đây là hình ảnh độc đáo gửi gắm thông điệp về sự mạnh mẽ, bản lĩnh vững vàng vượt lên thử thách giữ được phẩm chất tốt đẹp, giá trị cốt lõi của con người.

- Sắp xếp được hệ thống ý hợp lí theo đặc điểm bố cục của kiểu văn bản.

0,5

d. Viết đoạn văn đảm bảo các yêu cầu sau:

- Lựa chọn được các thao tác lập luận, phương thức biểu đạt phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận: Phân tích ý nghĩa, giá trị hình ảnh “con thuyền”.

- Trình bày rõ quan điểm và hệ thống các ý.

- Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: lí lẽ xác đáng; bằng chứng tiêu biểu, phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn giữa lí lẽ và bằng chứng.

0,5

đ. Diễn đạt

Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết câu trong đoạn văn.

0,25

e. Sáng tạo

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

0,25

2

“Tôi học sự thinh lặng nơi người nhiều chuyện, học tính chịu đựng nơi người cố chấp, học lòng tử tế nơi người tàn nhẫn.” (Kahlil Gibran)

Viết bài văn khoảng 600 chữ trình bày suy nghĩ của anh chị về quan điểm học từ “người nhiều chuyện, người cố chấp, người tàn nhẫn” được đề cập trong ý kiến trên.

4,0

a. Xác định được yêu cầu của kiểu bài

Xác định được yêu cầu của kiểu bài: viết bài văn nghị luận xã hội về ý kiến: “Tôi học sự thinh lặng nơi người nhiều chuyện, học tính chịu đựng nơi người cố chấp, học lòng tử tế nơi người tàn nhẫn.”

0,25

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận

Ý nghĩa của sự học hỏi từ những điều khó chịu, xấu xa trong đời sống.

0,5

c. Đề xuất được hệ thống ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận

- Xác định được các ý chính của bài viết.

- Sắp xếp được các ý hợp lí theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận:

* Giới thiệu vấn đề nghị luận và nêu khái quát quan điểm của cá nhân về vấn đề.

* Triển khai vấn đề nghị luận:

- Giải thích vấn đề nghị luận:

+ Sự học là việc học tập để tự hoàn thiện của con người.

+ Thinh lặng, chịu đựng, tử tế là những phẩm chất, ứng xử tốt đẹp.

+ Nhiều chuyện, cố chấp, tàn nhẫn: thói quen, tính cách, quan điểm xấu ở con người.

Tóm lại, việc học tập những điều tốt đẹp để hoàn thiện bản thân của con người có thể đến từ những điều khó chịu, xấu xa trong cuộc sống.

- Thể hiện quan điểm của người viết, có thể theo một số gợi ý sau:

+ Đây là quan điểm đúng đắn.

· Cơ sở:

+ Con người sinh ra đã có khả năng tiếp nhận và chuyển hóa thông tin từ bên ngoài thành nhận thức, hiểu biết bên trong.

+ Từ lạc hậu loài người đến được với văn minh, là nhờ biết quan sát, phát hiện, làm theo và rút kinh nghiệm. Sự học diễn ra mọi lúc mọi nơi, trong từng sự việc, sự vật như thế.

· Ý nghĩa:

+ Học từ những điều xấu xa khó chịu là cách để soi chiếu bản thân:

. Tự hiểu giới hạn của nỗi sợ, lòng tin, yếu kém, thành kiến,… của bản thân.

+ Nhận thức được sự sai trái từ những điều xấu xa, khó chịu là cách để hoàn thiện bản thân:

. Hình thành được cách ứng xử phù hợp: nói năng và im lặng đúng việc, đúng hoàn cảnh, đúng người,…

. Hình thành được những phẩm chất tốt: nhẫn nhịn, chịu đựng tránh được mâu thuẫn, xung đột; đối xử tốt với mọi người, mạnh mẽ hơn trong việc kiểm soát bản thân;

. Hình thành được những thói quen tốt: không đi trễ, lướt điện thoại thường xuyên,…

. Hình thành được những nhận thức tốt: nhìn mọi thứ bằng con mắt khác, tích cực hơn,…

+ Học từ những điều xấu xa, khó chịu là cách để thúc đẩy sự phát triển chung: xã hội văn minh hơn, tốt đẹp hơn,...

- Mở rộng, trao đổi với quan điểm trái chiều hoặc ý kiến khác để có cái nhìn toàn diện,…

+ Học từ những điều xấu xa, khó chịu nhưng không được để bản thân bị lôi kéo, ảnh hưởng, tác động.

+ …

* Khẳng định lại quan điểm cá nhân đã trình bày và rút ra bài học cho bản thân.

+ Nhận thức: trân trọng mỗi điều đến với bản thân kể cả những điều xấu xa, khó chịu, xem đó là cơ hội, “món quà” để thay đổi.

+ Hành động: rèn thói quen tốt, chuyển hóa nhược điểm thành ưu điểm, biến điều xấu thành thế mạnh.

1,0

d. Viết bài văn đảm bảo các yêu cầu sau:

- Triển khai được ít nhất hai luận điểm để làm rõ quan điểm của cá nhân.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận, phương thức biểu đạt phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận.

- Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: lí lẽ xác đáng; bằng chứng tiêu biểu, phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn giữa lí lẽ và bằng chứng.

(Lưu ý: Học sinh có thể bày tỏ suy nghĩ, quan điểm riêng nhưng phải phù hợp với chuẩn mực đạo đức và pháp luật.)

1,5

đ. Diễn đạt

Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết văn bản.

0,25

e. Sáng tạo

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

0,5

Tổng điểm

10,0