Khó khăn và biện pháp khắc phục trong thực tiễn dạy học theo chương trình giáo dục mới

Khó khăn và biện pháp khắc phục trong thực tiễn dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển, công nghệ khoa học kĩ thuật đã có những bước tiến vượt bậc thì lượng thông tin, tri thức nhân loại cũng tăng theo cấp số nhân, đòi hỏi ngành giáo dục phải luôn có những thay đổi về phương thức giáo dục, tư duy, dạy học cho các em học sinh, sao cho các em được trang bị kiến thức đầy đủ nhất, nền giáo dục của nước nhà ngày càng phát triển, không có sự cách biệt quá lớn so với những nền giáo dục tiên tiến trên thế giới.

Việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018, thay đổi phương pháp dạy và học đã tạo ra nhiều khó khăn, thách thức trong thực tiễn dạy học. Bài viết dưới đây của HoaTieu.vn sẽ làm rõ các thách thức, khó khăn trong thực tiễn dạy học và các biện pháp khắc phục. Mời các bạn theo dõi chi tiết.

1. Những khó khăn, thách thức đối với giáo viên khi triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới

1.1. Những khó khăn khi thực hiện chương trình GDPT 2018

Việc triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã làm thay đổi phương pháp dạy và học truyền thống, đòi hỏi các giáo viên phải chủ động, tích cực, áp dụng các biện pháp tư duy, phương thức giảng dạy mới, những phương pháp này khác biệt khá lớn so với cách dạy học truyền thống kiểu thụ động và gây ra những khó khăn nhất định cho thầy cô. Dưới đây, HoaTieu xin liệt kê những khó khăn mà đa số các thầy cô sẽ gặp phải khi tham gia giảng dạy theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

- Phải thích ứng với nhiều điểm mới của chương trình giáo dục phổ thông mới ,lấy học sinh làm trung tâm, đòi hỏi người giáo viên phải được trang bị kiến thức, kỹ năng, phương pháp, lẫn kinh nghiệm trong tổ chức hoạt động dạy học; kết quả giáo dục phản ánh sự đầu tư và năng lực của người thầy.

Ví dụ:

• Đối với môn Giáo dục công dân, kế hoạch dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới gồm bốn hoạt động: Khởi động, kiến thức mới, luyện tập và vận dụng. Vì vậy, ngay từ khâu soạn bài, giáo viên phải xác định được mục tiêu, nội dung, cách thực hiện và sản phẩm đạt được để truyền đạt tới học sinh, lấy học sinh làm trung tâm. Đây không phải điều dễ dàng, nhất là đối với đội ngũ giáo viên vốn đã quen với cách dạy truyền thống.
• Các môn học khối xã hội như Ngữ văn, lịch sử... trước kia, giáo viên sẽ đưa ra những lý thuyết, ý chính trong bài và hầu như học sinh chỉ cần học thuộc lòng là đi thi sẽ đạt điểm cao. Hiện nay, với phương pháp giáo dục mới, giáo viên cần dạy cho học sinh cách tư duy logic, truyền tải làm sao để cho các em học sinh hiểu được bài học, tư duy, sáng tạo, lấy học sinh là trung tâm, chứ không chỉ cần thuộc lòng giáo điều như trước kia.

- Những hạn chế, bất cập về đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, kinh phí đào tạo trong ngành giáo dục.

Để thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới cần giải quyết căn cơ vấn đề tình trạng đội ngũ giáo viên sẽ thừa thiếu cục bộ, một số giáo viên đơn môn chắc chắn sẽ thừa, trong khi giáo viên môn nghệ thuật sẽ thiếu trầm trọng, đặc biệt là giáo viên dạy tích hợp một số môn chưa có; cơ sở vật chất, trang thiết bị, không gian riêng ở nhiều địa phương sẽ không đáp ứng được yêu cầu do có nhiều môn học mới, đòi hỏi rèn luyện kỹ năng, chú trọng giáo dục nhân cách cho học sinh; hơn nữa việc giáo dục trải nghiệm sáng tạo cũng cần kinh phí thực hiện và hơn hết là đảm bảo sự an toàn cho học sinh, tạo niềm tin cho phụ huynh cùng đồng hành với nhà trường trong việc giáo dục con em mình.

- Dạy học nội dung giáo dục lịch sử địa phương.

Trong chương trình giáo dục phổ thông mới đề cao nội dung giáo dục lịch sử địa phương; tuy nhiên, việc biên soạn tài liệu, giáo trình, tự liệu vật chất lại phụ thuộc vào năng lực của giáo viên, điều kiện thực tế của từng địa phương. Từ đó, dẫn đến tình trạng kiến thức còn nặng và sự lệch nhau giữa nội dung lịch sử dân tộc và lịch sử địa phương.

Bên cạnh đó, do đặc thù vùng miền nên việc tổ chức các hình thức dạy học sẽ kém phong phú, việc dạy học lịch sử địa phương tại thực địa hay việc ứng dụng công nghệ thông tin ít các trường tổ chức thực hiện.

Việc tổ chức cho học sinh tham quan, học tập ở các di tích lịch sử chỉ diễn ra đối với các trường nằm ở trung tâm hoặc là gần các di tích…Mặt khác, một số học sinh không ham thích học lịch sử địa phương còn diễn ra ở một số trường học, nên dẫn đến tình trạng một số tiết học chưa đảm bảo được nội dung và yêu cầu của chương trình.

- Dạy học trực tuyến khó đảm bảo chất lượng đào tạo.

Việc dạy học online sẽ gây khó khăn trong việc truyền tải kiến thức của các thầy cô, đồng thời có thể khiến cho tình trạng học sinh chán học, lười học, trốn học diễn ra phổ biến và rất dễ dàng thực hiện... Một khoảng thời gian dài như vậy sẽ gây ra lỗ hổng về mặt kiến thức cức kì lớn đối với các em học sinh. Mà nếu đã hổng kiến thức, các em sẽ gặp nhiều khó khăn trong tiếp thu kiến thức mới, nâng cao hơn, dễ dẫn đến chán học,...

Thực tế, chắc chắn là với mỗi giáo viên hay mỗi bộ môn giảng dạy sẽ gặp nhiều khó khăn hơn so với những điều được kể trên. Tuy nhiên, các thầy cô giáo luôn cố gắng tiếp thu phương pháp dạy học mới để truyền tải kiến thức đến các em học sinh một cách tốt nhất.

1.2. Những khó khăn khi thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới cấp tiểu học

Thứ nhất, xuất hiện các môn tích hợp nhưng lại là ghép môn, ghép sách

Chương trình giáo dục mới 2018, xuất hiện các môn tích hợp ở tiểu học là (Tin học và Công nghệ, Nghệ thuật); ở trung học cơ sở (Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lý, Nghệ thuật, Giáo dục địa phương,…). Việc này không được giảm tải mà tăng thêm áp lực cho giáo viên. Cụ thể:

• Môn Khoa học tự nhiên, ghép 3 môn Lý, Hóa, Sinh vào 1 sách, mỗi nội dung của từng môn được sắp xếp theo cấu trúc vài chương một phân môn.
• Môn Lịch sử và Địa lý gọi là tích hợp nhưng chia sách thành 2 phần khác nhau, chung kiểm tra, đánh giá.
• Nội dung giáo dục địa phương, Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp,… gom nhiều bài của nhiều môn vào 1 quyển sách.
• Đặc biệt môn Âm nhạc và Mĩ thuật không liên quan gì nhau, do 2 giáo viên khác nhau giảng dạy nhưng gom lại là một môn Nghệ thuật mỗi phân môn 1 tiết/ tuần nhưng được gọi là giảm môn.

Thứ hai, giáo án mới dài lê thê

Hiện nay, việc soạn giáo án, các kế hoạch ở cấp tiểu học theo công văn 2345, ở cấp trung học cơ sở theo công văn 5512 của Bộ Giáo dục và Đào tạo được đánh giá là dài lê thê, không theo định hướng tinh giản, giảm hồ sơ sổ sách. Giáo án một tiết dạy có thể soạn cả chục trang giấy, vô cùng hình thức, lãng phí.

Thứ ba, thiếu trang thiết bị dạy học

Nhiều trường vẫn chưa được cung cấp thiết bị phục vụ dạy và học theo chương trình GDPT mới. Với tình trạng đó, nhiều trường đang phải dạy chương trình mới theo kiểu dạy “chay”, chất lượng sẽ không đảm bảo. Chẳng hạn, với lớp 3 đã phải học môn tin học, nhưng nhiều trường hiện không có phòng máy vi tính.

1.3. Những khó khăn khi thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới cấp THCS, THPT

Thứ nhất, kiến thức một số môn được đánh giá còn nặng

Lứa tuổi học sinh trung học cơ sở là giai đoạn cơ bản, vừa học vừa chơi, tăng cường trải nghiệm nhưng thiết kế sách giáo khoa lại khá nặng.

• Môn Khoa học tự nhiên 7 những kiến thức thuộc phân môn Hóa học như mô hình Rutherford-Bohr; số vòng, số lớp nguyên tử; liên kết Ion; liên kết cộng hóa trị;… được cho là quá sức đối với độ tuổi học sinh lớp 7, trong đó có những kiến thức ở chương trình 2006 được dạy ở lớp 10.
• Một số môn học khác cũng được các giáo viên đánh giá khá nặng, cách trình bày cùng 1 bộ sách, các bộ sách khác nhau không có sự liên thông, thống nhất.

Thứ hai, việc kiểm tra đánh giá chưa thực chất

Chương trình mới, việc đánh giá theo định hướng phát huy năng lực và phẩm chất người học, tuy nhiên việc đánh giá học sinh vẫn theo lối cũ, vẫn là đề kiểm tra trắc nghiệm, tự luận, nặng về kiến thức hàn lâm, thiếu đổi mới.

Thứ ba, tình trạng dạy thêm học thêm vẫn là bài toán nan giải

Khi ban hành chương trình giáo dục phổ thông mới xuất hiện các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp nhằm giúp các em phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong dạy học, đánh giá đúng năng lực, phẩm chất người học,… Tuy nhiên tình trạng dạy thêm học thêm vẫn diễn ra cho thấy mong muốn chương trình mới giảm tải cho người học không đạt kỳ vọng.

Thứ tư, chạy theo thành tích không giảm

Tại đơn vị người viết đang giảng dạy, năm học 2021-2022 đã đạt các tỷ lệ lên lớp thẳng 99,3%, học sinh giỏi 41,6%, trung bình các bộ môn đều trên 90% không có học sinh kém,...

Tuy vậy, với chỉ tiêu "năm sau cao hơn năm trước", năm học 2022-2023, nhà trường yêu cầu giáo viên phải hoặc cao hơn năm 2021-2022, tức là đăng ký tỷ lệ lên lớp thẳng 99,4%, học sinh giỏi 41,7%, trung bình các bộ môn gần như tiệm cận 100%,...

Khi nào còn chỉ tiêu “năm sau cao hơn năm trước” thì chưa nhìn nhận đánh giá đúng chất lượng học tập, thực hiện chưa đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về “dạy thật, học thật, thi thật, nhân tài thật”.

Thứ năm, áp lực các kỳ thi vẫn y nguyên

Thực hiện chương trình mới, đổi mới căn bản toàn diện giáo dục, chuyển trung tâm từ người dạy sang người học nhưng các cuộc thi cho giáo viên và học sinh vẫn như cũ: vẫn thi giáo viên giỏi, giáo viên chủ nhiệm giỏi, sáng kiến kinh nghiệm, kiến thức pháp luật,… như trước đây không có sự đổi mới, không thu hút và tạo động lực cho giáo viên.

Thứ sáu, thiếu thốn về cơ sở vật chất, trang thiết bị và đội ngũ giáo viên

Theo chương trình cũ trước đây, 1 phòng học có thể đáp ứng được 2 lớp học ở 2 buổi khác nhau. Theo chương trình mới thì học sinh phải được học 2 buổi/ngày, nhưng vì nhiều trường thiếu phòng học nên chỉ tổ chức dạy được 1 buổi/ngày. Chương trình GDPT mới mỗi năm học lại được “phủ” rộng hơn nên tình trạng thiếu lớp học càng trở nên trầm trọng, buộc nhiều trường phải tìm cách xoay xở sao cho phù hợp.

Nhiều lớp học được xây dựng từ lâu, có diện tích nhỏ hẹp chỉ bố trí được khoảng từ 20 đến 25 học sinh/lớp cũng là một trong những khó khăn cần khắc phục khi triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới.

2. Biện pháp khắc phục những khó khăn trong thực tiễn dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới

Công tác bồi dưỡng, tập huấn.

Tăng cường bồi dưỡng thường xuyên, tập huấn ngắn hạn của Bộ, Sở GD&ĐT về chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên, mời chuyên gia để truyền đạt ý tưởng, tạo động lực để giáo viên thổi hồn vào bài giảng một cách thiết thực và hiệu quả hơn.

Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học.

Phát huy vai trò của Ban đại diện cha mẹ học sinh, các lực lượng xã hội

Cần tận dụng, phát huy tối đa vai trò của Ban đại diện cha mẹ học sinh, các lực lượng xã hội bởi giáo dục không chỉ là trách nhiệm của thầy cô nhà trường mà còn là nghĩa vụ của tất cả các lực lượng trong xã hội.

Phối hợp chặt chẽ các môi trường giáo dục bao gồm: gia đình, nhà trường và xã hội.

Đẩy mạnh tổ chức hoạt động giáo dục thế giới quan khoa học, tư tưởng chính trị, đạo đức cho học sinh

Nhà trường chỉ chú trọng truyền thụ tri thức một chiều hay chỉ “dạy chữ” mà quên đi “dạy người” là một khiếm khuyến lớn của giáo dục. Giáo dục toàn diện phải chú trọng trang bị kiến thức cùng với giáo dục các phẩm chất. Những phẩm chất nhà trường phải hướng tới là phẩm chất của một con người mới, phẩm chất công dân mới biết “sống yêu thương, sống tự chủ, sống có trách nhiệm”.

Chú trọng tổ chức hoạt động giáo dục lao động và hướng nghiệp cho học sinh

Thông qua hoạt động này, người giáo viên sẽ giúp học sinh hình thành được những phẩm chất và năng lực của người lao động, chuẩn bị tâm thế để bước vào cuộc sống lao động sau này.

• Tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp sẽ giúp học sinh có hiểu biết và chọn đúng đắn nghề nghiệp trong tương lai phù hợp với năng lực của bản thân và nhu cầu của xã hội.
• Tổ chức hoạt động giáo dục lao động là giúp học sinh ý thức trách nhiệm của mình trong việc giữ gìn vệ sinh lớp học, làm sạch môi trường học tập và có ý thức trách nhiệm trong phân công lao động tập thể.

Đa dạng các hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao, vui chơi giải trí

Bên cạnh các hoạt động học tập, lao động của lớp, giáo viên bộ môn cùng với giáo viên chủ nhiệm cần quan tâm cố vấn cho đội ngũ cán sự lớp tổ chức cho học sinh tham gia các hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao, vui chơi giải trí… nhằm giúp học sinh sảng khoái tinh thần, minh mẫn học tập, mở mang trí tuệ, phát triển thể chất, giáo dục thẩm mĩ, phát triển nhân cách nói chung của học sinh.

Trên đây là những khó khăn và biện pháp khắc phục trong thực tiễn dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

Mời các bạn tham khảo bài viết liên quan tại mục Tài liệu Dành cho giáo viên của HoaTieu.vn.