HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành 4 nhóm, yêu cầu các nhóm thảo luận, nêu hiểu biết về sử thi và các đặc điểm của sử thi, tình cảm, cảm xúc của tác giả, cảm hứng chủ đạo, bối cảnh lịch sử, văn hóa ( Qua phiếu học tập- Phụ lục )

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- 2 nhóm HS thực hiện nhiệm vụ, các nhóm còn lại nhận xét bổ sung ( dựa vào bảng kiểm- Phụ lục)

GV hỗ trợ bổ sung

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời đại diện các nhóm trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

1. Khái niệm thể loại

Sử thi là một thể loại tự sự dân gian ra đời từ thời cổ đại, thường kết hợp lời thoại với văn xuôi, kể lại những sự kiện quan trọng trong đời sống của cộng đồng thông qua việc tôn vinh, ca ngợi chiến công, kì tích của người anh hùng.

2. Đặc điểm sử thi

Thời gian – không gian sử thi

Thời gian sử thi thuộc về quá khứ “một đi không trở lại” của cộng đồng, thường gắn với xã hội cổ đại hoặc xã hội phong kiến.

Không gian sử thi thường mở ra theo những cuộc phiêu lưu gắn với các kì tích của người anh hùng.

Nhân vật anh hùng sử thi

Nhân vật người anh hùng sử thi hiện thân cho cộng đồng, thường hội tụ những đặc điểm nổi bật như:

- Sở hữu sức mạnh, tài năng, lòng dũng cảm phi thường

- Luôn sẵn sàng đối mặt với thách thức, hiểm nguy

- Lập nên những kì tích, uy danh lẫy lừng

GV trình bày thêm: Trong sử thi Tây Nguyên ở Việt Nam, vẻ đẹp của nhân vật anh hùng được gắn liền với không gian của núi rừng, sông suối, cây cối, chim muông,… nơi vùng đất cộng đồng đang sống. Nhân vật anh hùng trong sử thi về ngoại hình phần lớn thường có tầm vóc đẹp, có kích thước lớn lao. Đây là điều hết sức hợp lý bởi nó là sự cộng hưởng thể chất của cả cộng đồng. Và ở cộng đồng nào thì người anh hùng sử thi đều xuất hiện trong vẻ đẹp tạo hình theo quan điểm thẩm mỹ, theo chuẩn mực riêng của cộng đồng ấy.

Cốt truyện sử thi thường xoay quanh cuộc phiêu lưu và những kì tích của người anh hùng. Yếu tố kì ảo được sử dụng nhằm tô đậm tính phiêu lưu cùng những kì tích ấy.

GV trình bày thêm: Cơ sở của cốt truyện là biến cố (sự di chuyển của nhân vật qua ranh giới các trường ngữ nghĩa, và những yếu tố nội tại của văn bản nghệ thuật). Trong sử thi Tây Nguyên, xuyên suốt những biến cố của cốt truyện đều chứa đựng yếu tố kì. Đây ảo là một trong những thủ pháp sáng tác thuộc lĩnh vực huyền thoại-dân gian nhằm biến đổi cái hiện thực thành cái siêu nhiên, thể hiện khát vọng của con người. Sự chuyển biến giữa hư- thực, thực - hư xoay quanh từng tình tiết, từng nhân vật, hoàn cảnh và không gian, đem lại những cảm quan thật hấp dẫn và thú vị.

Lời của người kể chuyện và lời của nhân vật sử thi

Trong văn bản sử thi, lời của người kể chuyện luôn thể hiện thái độ tôn vinh người anh hùng, tôn vinh cộng đồng. Lời của nhân vật người anh hùng thường được xem như một tiếng nói thiêng liêng và đầy quyền uy. Cả hai thành phần lời văn này, dù là văn vần hay văn vần kết hợp với văn xuôi, thường giàu chất thơ.

3. Tình cảm, cảm xúc của tác giả sử thi

Tình cảm, cảm xúc của tác giả sử thi thường được bộc lộ qua tình cảm, cảm xúc của người kể chuyện hoặc của một nhân vật nào đó. Người dọc có thể nhận biết những tình cảm, cảm xúc ấy qua cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh, giọng điệu,… trong văn bản sử thi.

4. Cảm hứng chủ đạo và cảm hứng chủ đạo trong sử thi

Cảm hứng chủ đạo là trạng thái tình cảm mãnh liệt, say đắm xuyên suốt tác phẩm văn học. Cảm hứng này gắn lời với tư tưởng, lập trường trong tác phẩm, tác động mạnh mẽ đến người tiếp nhận. Trong văn bản sử thi, cảm hứng chủ đạo thường là cảm hứng ngợi ca người anh hùng, ngợi ca những phẩm chất của cộng đồng mà người anh hùng là đại diện.

5.Bối cảnh lịch sử - văn hóa

Bối cảnh lịch sử - văn hóa, xã hội là điều kiện, hoàn cảnh lịch sử, văn hóa, xã hội có liên quan đến văn bản, là tri thức cần thiết cho việc đọc hiểu văn bản.

GV trình bày thên: Chẳng hạn, hiểu về chế độ mẫu hệ và tục nối dây của người Ê-đê thì sẽ hiểu sử thi Đăm Săn sâu sắc hơn