Soạn bài Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt - Vũ Bằng

Bài Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt là bài tùy bút đầu tiên trong tập Thương nhớ mười hai của tác giả Vũ Bằng thể hiện niềm nhớ thương quê hương, gia đình da diết của tác giả. Trong chương trình Ngữ văn lớp 7 tập 1 bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống các em sẽ được làm quen với văn bản Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt. Sau đây là gợi ý soạn bài Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt - Vũ Bằng giúp các em trả lời trước các câu hỏi soạn văn 7 trang 107 Kết nối tri thức.

• So sánh giống nhau và khác nhau giữa tản văn và tuỳ bút

1. Tác giả - tác phẩm Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

1. Tác giả:

Vũ Bằng (1913-1984) sinh ra ở Hà Nội, có sở trường về truyện ngắn, tuỳ bút, bút kí.

- Tuỳ bút Vũ Bằng giàu chất trữ tình và chất thơ.

- Một số tác phẩm tiêu biểu của ông: Miếng ngon Hà Nội (1960), Món lạ miền Nam (1969), Thương nhớ Mười Hai (1972),.„

2. Tác phẩm

Thương nhớ Mười Hai được viết trong thời gian Vũ Bằng sống ở miền Nam, xa cách quê hương miền Bẳc… Thương nhớ Mười Hai có 13 bài tuỳ bút, góm 12 bài viết về các tháng trong năm và 1 bài vé Tết. Bài Tháng Giêng, mơ vể trăng non rét ngọt là bài đầu tiên của tập tuỳ bút.

2. Tóm tắt Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

Văn bản "Tháng giêng, mơ về trăng non rét ngọt" là lời của một người con xa quê hương, khao khát được đoàn tụ viết về mùa xuân trên mảnh đất Bắc. Trước tiên là những dòng suy nghĩ về quy luật chung của thiên nhiên, mùa xuân sau đó đi vào cảm nhận sâu sắc từng chi tiết mùa xuân của đất Bắc trên những phương diện: cảnh sắc, thời tiết, những lễ nghi, phong tục. Theo dòng cảm xúc đó, tác giả tiếp tục miêu tả lại không khí và sự thay đổi của mùa xuân sau ngày rằm tháng Giêng. Từ đó giúp người đọc cảm nhận được tình yêu quê hương tha thiết của tác giả.

3. Trước khi đọc bài Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt

Em biết những bài hát hay bức tranh, bức ảnh nào về mùa xuân? Hãy chia sẻ cùng các bạn.

Gợi ý:

- Một số bài hát về mùa xuân: Lắng nghe mùa xuân; Ngày xuân long phụng sum vầy (Quang Huy); Mùa xuân gọi (Trần Tiến)....

- Một số bức tranh về mùa xuân:

Hà Nội trong những ngày xuân qua nét vẽ của Nguyễn Ngọc Tuân

Tác phẩm Đón giao thừa của Lê Quốc Lộc

Cấy xuân của Lê Kim Mỹ

Em thích nhất điều gì ở mùa xuân?

Mùa xuân gợi sức sống mãnh liệt cho thiên nhiên và gợi niềm yêu cuộc sống, hướng con người đến những giá trị tinh thần tốt đẹp, truyền thống. Mùa xuân là mùa của vạn vật dâm chồi nảy lộc. Nhìn những bông khoa đua nhau khoe sắc thắm hay những cành lộc biếc đang nhú chồi trên cây khiến không gian như bừng thêm sức sống.

4. Đọc hiểu văn bản Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt

Có phải “ai cũng chuộng mùa xuân” không?

Ai cũng chuộng mùa xuân là một điều hết sức tự nhiên

Hình dung những loài cây sắp trổ lá đơm hoa vào mùa xuân

Nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận

Hình dung không gian đặc trưng của mùa xuân của miền Bắc

- Không gian mùa xuân: đẹp, thanh bình, mang những nét đặc trưng của miền Bắc.

- Không gian gia đình ấm cúng, sum vầy, chuyển dịch về với sinh hoạt đời thường êm đềm sau tết

Hình dung bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp thời điểm sau Rằm tháng Giêng

Bức tranh mùa xuân:

- Đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong

- Cỏ không còn mát xanh nhưng để lại một mùi hương man mác

- Mưa xuân thay thế cho mưa phùn khi trời đã hết nồm

- Những màu xanh tươi hiện lên bầu trời chứ không còn là nền trời đùng đục như pha lê mờ.

- Trên giàn hoa lí, vài con ong siêng năng đã đi kiếm nhụy hoa

- Trên nền trời trong xanh có những làn sóng hồng hồng

- Bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy nhựa sống

Hình dung khung cảnh đêm trăng tháng Giêng

Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng:

- Đêm xanh biêng biếc, nhìn lên thấy rõ từng cánh sếu bay.

- Trời vẫn rét tình tứ đêm khuya

- Đêm không mưa, trời sáng lung linh như ngọc

-> Khung cảnh nên thơ, trữ tình

5. Trả lời câu hỏi bài Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

Câu 1 trang 110 SGK Ngữ văn 7 tập 1 KNTT

Mạch cảm xúc của tác giả được khơi dậy qua sự hồi tưởng về không gian. Tìm chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội (vào đầu tháng Giêng và sau rằm tháng Giêng) và chi tiết miêu tả không gian gia đình.

Gợi ý

- Những chi tiết miêu tả không gian Hà Nội vào mùa xuân khoảng đầu tháng Giêng: mưa riêu riêu; gió lành lạnh; tiếng nhan kêu trong đêm xanh; tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa; câu hát huê tình, đất trời mang mang; đường sá không còn lầy lội nữa; cái rét ngọt ngào, chớ không còn tê buốt căm căm nữa;...

- Những chi tiết miêu tả không gian Hà Nội vào mùa xuân sau rằm tháng Giêng: đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong, cỏ không mướt xanh như cuối đông, đầu Giêng, nhưng trái lại lại nức một mùi hương man mác; mưa xuân bắt đầu thay thế cho mưa phùn, không còn làm cho nền trời đùng đục như màu pha lê mờ; bầu trời đã có những vệt xanh tươi; đã có hoa thiên lí, vài con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa; nền trời trong có những làn sáng hồng;… Đặc biệt, khung cảnh đêm trăng tháng giêng trong rét ngọt đầu năm được miêu tả giàu sức gợi: đêm xanh biêng biếc, có mưa dây, nhìn rõ từng cánh sếu aby, trời vẫn rét một cách tình tứ nên thơ, có những đêm không mưa, trời sáng lung linh như ngọc…

- Chi tiết miêu tả không gian gia đình: nhang trầm, đèn nến, bầu không khí gia đình đoàn tụ êm đềm, trên kính dưới nhường, bàn thờ Phật, bàn thờ Thánh, bàn thờ Tổ tiên. Không gian ấy chuyển dịch về với sinh hoạt đời thường êm đềm sau Tết: bữa cơm giản dị có cà om với thịt thăn điểm những lá tía tô thái nhỏ hay bát canh trứng cua vắt chanh…

Câu 2 trang 110 SGK Ngữ văn 7 tập 1 KNTT

Trong cái rét ngọt đầu xuân, sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy như thế nào?

Gợi ý

Trong cái rét ngọt mùa xuân, sức sống của thiên nhiên và con người đều được trỗi dậy:

- Thiên nhiên: rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn; đồi núi chuyển mình, sông hồ rung động; sông xanh, núi tím; máu cũng căng lên trong lộc của loài nai; mầm non của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành những cái lá nhỏ;…

=> Thiên nhiên căng tràn sức sống

- Con người: nghe như lòng mình say sưa một cái gì đó – có lẽ là sự sống; nhựa sống ở trong người căng lên; tim người ta dường như cũng trẻ hơn ra, đập mạnh hơn; “sống” lại và thèm khát yêu thương, thấy ai cũng muốn yêu thương; trong lòng như có không biết bao nhiêu là hoa mới nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan; cảm thấy rạo rực một niềm vui sáng sủa

=> Con người cũng tràn đầy sự tươi mới, tràn đầy sức sống

Câu 3 trang 110 SGK Ngữ văn 7 tập 1 KNTT

Nêu nhận xét của em về cách tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến

Gợi ý

- Tác giả bộc lộ trực tiếp tình cảm của mình với mùa xuân, với thiên nhiên: “Tôi sông xanh, núi tím; tôi yêu đôi mày ai như trăng mới in ngần….”

- Tác giả đã diễn tả lòng mình, cảm nhận của bản thân mình qua hàng loạt những hình ảnh so sánh:

+ “thấy một cái thú giang hồ êm ái như nhung”

+ Liên tưởng thú vị: “Nhựa sống trong người căng lên như máu cũng căng lên trong lộc của loài nai, như mầm non của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành các lá nhỏ lí tí giơ tay vẫy những cặp uyên ương đứng cạnh”.

+ Liên tưởng đặc sắc: “Y như những con vật phải nằm thu mình một nơi trốn rét thấy nắng ấm trở về thì lại bò ra để nhảy nhót kiếm ăn”

Sử dụng hàng loạt những động từ mạnh: phát điên lên, không chịu được, “sống” lại,….

Câu 4 trang 110 SGK Ngữ văn 7 tập 1 KNTT

Tác giả đã triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ “ai cũng chuộng mùa xuân” như thế nào?

Gợi ý

- Bố cục bài tùy bút được triển khai theo một cảm hứng chủ đạo: cảm hứng về mùa xuân

- Chủ để của văn bản được nêu từ câu mở đầu: “ai cũng chuộng mùa xuân”

- Lí lẽ và dẫn chứng:

+ Lí lẽ: Ai bảo đươc non đừng thương nước, bướm đừng thương hoa, trăng đừng thương gió; ai cấm được hai người mê luyến mùa xuân.

+ Dẫn chứng là những “phỏng đoán” đầy tính chủ quan dưới dạng câu hỏi đồng thời là câu trả lời cho các nhân vật tưởng tượng: em gái, chàng trai, thiếu phụ

Tác giả lấy chính những trải nghiệm của mình về mùa xuân – “mùa xuân của tôi” để chứng minh lời khẳng định trên. Những cảm nhận về mùa xuân được soi chiếu qua tình yêu sâu nặng với quê nhà. Ai cũng chuộng mùa xuân, nhất là mùa xuân lại gắn với những kỉ niệm, hồi ức gần gũi, chan chứa yêu thương

Câu 5 trang 110 SGK Ngữ văn 7 tập 1 KNTT

Trong đoạn trích, khi nói về mùa xuân, tác giả dùng các cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu. Cách viết này cho em hiểu điều gì về cuộc sống và tình cảm riêng của người viết?

Gợi ý

Cách Vũ Bằng viết “mùa xuân của tôi” cho thấy những kỉ niệm của ông với quê nhà; cách viết “mùa xuân thần thánh của tôi” thì cho thấy mùa xuân quê hương có ý nghĩa như thế nào với riêng người viết; cách viết “mùa xuân của Hà Nội thân yêu” cho thấy sự gắn bó sâu nặng của tác giả – người con xa quê – với quê nhà.

Câu 6 trang 110 SGK Ngữ văn 7 tập 1 KNTT

Chọn một câu văn cho thấy lời văn của bài tùy bút như lời trò chuyện tâm tình. Theo em, đặc điểm đó của lời văn có tác động như thế nào đến cảm nhận của người đọc?

Gợi ý

Câu văn như lời trò chuyện tâm tình: “Em yêu mùa xuân có phải vì nghe thấy rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn?”.

=> Lời văn khiến người đọc hình dung tác giả đang trò chuyện với một cô gái bên cửa sổ về cảnh sắc thiên nhiên mùa xuân đến với hàng loạt những loài cây đang đâm chồi nảy lộc.

Viết kết nối với đọc trang 110 SGK Ngữ văn 7 tập 1 KNTT

Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) nêu cảm nhận về cảnh sắc và không khí mùa xuân.

Gợi ý

Mùa xuân, mùa của đất trời thay áo mới, mùa của vạn vật sinh sôi, mùa của trăm hoa đua nở, mùa của chồi non lộc biếc vươn mình, mùa của lòng người hân hoan, rạo rực trải rộng niềm tin, yêu cuộc đời với bao ước vọng về một năm an lành, hạnh phúc. Xuân đến đánh thức vạn vật sau một giấc ngủ dài của mùa đông. Những tia nắng ấm như ôm trọn lấy không gian để những bông hoa vươn mình khoe sắc thắm trong làn gió nhẹ. Mùa xuân là mùa khởi đầu của năm mới, trên mọi nẻo đường đều rộn rã những bước chân vui để đón chào một năm mới đến với thật nhiều niềm vui và hạnh phúc.

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trong nhóm Lớp 7 thuộc chuyên mục Học tập của HoaTieu.vn.