Phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện ngắn Con chó xấu xí

Bạn hãy viết một bài văn nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện ngắn Con chó xấu xí của nhà văn Kim Lân. Trong bài viết này Hoatieu xin chia sẻ mẫu dàn ý phân tích đánh giá truyện ngắn Con chó xấu xí của Kim Lân cùng với bài văn mẫu phân tích truyện ngắn Con chó xấu xí để các em nắm được cách làm dạng bài này.

• Đọc hiểu Con chó xấu xí có đáp án

1. Dàn ý phân tích đánh giá truyện ngắn Con chó xấu xí

1. MỞ BÀI

- Giới thiệu truyện kể: “Con chó xấu xí” là một trong những truyện ngắn đặc sắc của nhà văn Kim Lân.

- Nêu nội dung khái quát cần phân tích, đánh giá: Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng đi vào phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện ngắn nói trên.

2. THÂN BÀI

2.1. Tóm tắt truyện: Gia đình nhân vật “tôi” mua một con chó xấu xí, đối xử với nó một cách hờ hững và khi chạy giặc đã bỏ lại nó. Nhưng con chó vẫn trung thành với chủ, tìm về nhà gặp chủ rồi mới chết. Hành động đó đã khiến nhân vật “tôi” vừa thương xót con chó vừa hối hận vì cách hành xử của mình.

2.2. Xác định và phân tích, đánh giá chủ đề:

a. Xác định chủ đề: Thông qua câu chuyện về một con chó xấu xí, tác giả ngầm phê phán thói vô cảm của người đời đối với những số phận bất hạnh; đồng thời nhắc nhở con người cần sống tình nghĩa, trước sau như một.

b. Phân tích, đánh giá chủ đề:

- Hình ảnh con chó xấu xí là biểu tượng cho những con người có số phận bất hạnh, kém may mắn trong cuộc sống. Suốt cả cuộc đời, họ phải sống trong sự ghẻ lạnh, hờ hững của người đời, như con chó xấu xí, từ khi mua về cho đến khi chết, “không được một lần vuốt ve”.

- Tuy vậy, ở những con người đó lại ẩn chứa một tâm hồn cao đẹp, trung hậu: đó là biết sống tình nghĩa, dù cả đối với những người đã đối xử tệ bạc với mình. Con chó xấu xí đã như kêu cứu, như than khóc, oán trách khi gia đình nhân vật tôi bỏ nó ở lại; nó đã bỏ ăn khi xa chủ; rồi phá xích để trở về nhà chủ; đặc biệt cảm động là cái sự kiện khi gặp lại chủ, dù chỉ còn chút hơi tàn, nó vẫn bày tỏ sự mừng vui, để rồi sau đó chết vì kiệt sức.

- Truyện cũng gián tiếp thể hiện tiếng nói phê phán cái lối sống ích kỉ, vô tình vô nghĩa của con người. Nhân vật “tôi” đã bỏ nó ở lại vì vướng víu; khi trở về thì quên bẵng không nhớ gì đến nó, dù trước đó đã thầm hứa với mình là sẽ nuôi nó khi được trở lại nhà.

- Truyện cũng cho thấy, khi con người sống vô tình vô nghĩa, người ta sẽ chuốc lấy những sự cắn rứt, dằn vặt của lương tâm.

2.3. Phân tích, đánh giá những nét đặc sắc về nghệ thuật:

a. Nghệ thuật xây dựng nhân vật:

a.1. Nhân vật “tôi”:

- Nhân vật “tôi” được miêu tả trước hết là một con người vô tình. Sự vô tình của nhân vật này thể hiện ở thái độ đối xử với con chó xấu xí: khi người vợ mua về, nhân vật tôi xa lánh, hờ hững; khi những người quen ngỏ ý giết thịt con chó, nhân vật tôi đã đồng ý; khi bỏ đi, dù đã tự hứa với lòng mình là lúc trở về sẽ chăm sóc con chó, nhưng rồi lại quên mất lời hứa của mình.

- Tuy nhiên, từ trong sâu thẳm, nhân vật tôi vẫn còn là một con người có lương tâm. Anh đã day dứt khi phải bỏ con chó ở lại; và đặc biệt nhất, anh đã vô cùng hối hận và xấu hổ khi nghe người vợ kể về cái chết của con chó. Anh đã tự biết nhìn nhận lại cách sống của chính mình: Quả thật tôi chỉ là một thằng tồi. Một thằng ích kỷ. Tôi chỉ nghĩ đến mình và vợ con mình. Đến như con chó mình nuôi, mình đối xử với nó có được như cái tình nghĩa của nó đối xử với mình đâu?

a.2. Nhân vật người vợ: người vợ của nhân vật tôi là một người phụ nữ chất phác và có tấm lòng nhân hậu. Tấm lòng nhân hậu ấy được thể hiện rõ nhất qua lời nói, qua thái độ xúc động của chị khi kể về cái chết của con chó: Nó chết thương lắm cơ mình ạ; chị cắn môi chớp chớp hai mắt nhìn ra sân, đó là sự kìm nén nỗi thương cảm của mình đối với con chó.

a.3. Nhân vật “con chó xấu xí”: đây là một “nhân vật” đặc biệt, mang tính biểu tượng.

- Con chó xấu xí là biểu tượng cho những con người có số phận kém may mắn, luôn bị người đời hờ hững, xa lánh, hắt hủi, đối xử tàn nhẫn.

- Con chó xấu xí cũng là biểu tượng cho lối sống tình nghĩa cao đẹp ở đời: dù bị hắt hủi, nhưng nó vẫn luôn trung thành, tình nghĩa trước sau như một.

b. Nghệ thuật tự sự:

- Xây dựng cốt truyện: cốt truyện được xây dựng dựa trên sự kiện chính là cuộc đời và cái chết của con chó xấu xí, một cốt truyện tương đối đơn giản nhưng lại có chiều sâu, đa nghĩa và có sức ám ảnh lớn, gây xúc động mạnh cho người đọc.

- Nghệ thuật xây dựng tình huống: Một trong những nét đặc sắc của nghệ thuật tự sự trong truyện ngắn này chính là nghệ thuật xây dựng tình huống độc đáo. Thông qua tình huống đó, tư tưởng của truyện được thể hiện một cách sâu sắc.

Tình huống chủ đạo của truyện chính là việc con chó xấu xí, dù bị bỏ lại nhưng vẫn lết về nhà chủ, cố gắng vẫy đuôi tỏ sự vui mừng khi gặp lại chủ rồi mới chết. Tình huống đó đã làm toát lên tất cả tư tưởng chủ đạo của câu chuyện: sự vô tình của con người, sự trung thành tình nghĩa của con chó, từ đó con người soi lại chính mình, để nhận ra sự ích kỉ, sự vô tinh của chính mình.

c. Lời kể:

- Lời kể từ điểm nhìn ngôi thứ nhất, tức là người trực tiếp tham gia vào câu chuyện, khiến câu chuyện có độ chân thực, tin cậy, đồng thời giúp cho nhân vật bộc lộ được cảm xúc, tâm trạng của mình một cách trực tiếp, gây ấn tượng mạnh cho người đọc.

- Lời kể còn có sự kết hợp giữa lời người kể chuyện và lời nhân vật, sự kết hợp giữa các phương thức tự sự, biểu cảm và nghị luận, khiến cho câu chuyện trở nên sinh động, hấp dẫn, giúp khắc họa rõ nét tính cách nhân vật, qua đó gửi gắm nhiều thông điệp sâu sắc.

3. KẾT BÀI

- Khẳng định khái quát những nét đặc sắc về chủ đề và nghệ thuật của truyện: Câu chuyện đã cho ở phần Đọc hiểu là câu chuyện không chỉ đặc sắc về mặt nghệ thuật mà còn sâu sắc về mặt chủ đề, chứa đựng nhiều bài học cuộc sống vô cùng giá trị.

- Nêu ý nghĩa của truyện kể đối với bản thân và người đọc: Câu chuyện đã giúp ta hiểu được rằng: trong cuộc sống, cần phải có lòng trắc ẩn, tình yêu thương, nhất là đối với những số phận bất hạnh; và dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, hãy sống trọn tình, trọn nghĩa.

2. Phân tích đánh giá nét đặc sắc truyện ngắn Con chó xấu xí

Từ xưa đến nay, văn học vẫn luôn sống một cuộc đời cao đẹp gắn liền với con người và kết tinh những giọt ngọc của thời đại. Tất cả những giá trị vĩnh cửu đó đã thăng hoa cùng ngòi bút của nhà văn Kim Lân để tác phẩm “Con chó xấu xí” còn vấn vương trong trái tim biết bao bạn đọc yêu văn chương. Đặc biệt tác phẩm còn giúp cho chúng ta rút ra được nhiều bài học mang ý nghĩa nhân văn cao đẹp.

“Chỉ cần một số ít trang văn xuôi mà nhà văn Kim Lân có thể làm nổ tung trong tình cảm và ý nghĩ người đọc những điều rất sâu xa và da diết của con người, khiến người đọc phải nhớ mãi, suy nghĩ mãi, đọc đi đọc lại vẫn không thấy chán.” (Nguyễn Minh Châu). Cái làm người đọc nhớ mãi, suy nghĩ mãi trong truyện là nội dung và nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm.

Nhà văn Kim Lân đã tạo ra những trang văn đẹp, giản dị nhưng vô cùng nhân đạo. Con người dù bị vùi dập vẫn cố gắng vươn tới vẻ đẹp thanh cao trong cuộc sống, luôn giữ cho mình một giá trị cao quý. Qua đó tác giả thể hiện sự trân trọng, yêu thương dành cho những con người có số phận khổ đau.

Nhà văn Kim Lân là một trong những nhà văn, nhà thơ tài hoa của nền văn học Việt Nam, ông đã có đóng góp rất lớn vào sự phát triển văn học qua nhiều thời kì. Ai biết đến Kim Lân, chắc hẳn cũng biết ông có sở trường viết truyện ngắn, có cái nhìn thân thương và sự am hiểu về cuộc sống, phong tục đời sống của làng quê mộc mạc Bắc Bộ. Đề tài xuyên suốt trong các tác phẩm của ông là những người nông dân. Phong cách văn học của Kim Lân nhẹ nhàng, giản dị, mộc mạc, chân chất nhưng lại mang một sức hút vô cùng lớn.

Những áng văn của Kim Lân đậm màu thôn quê qua hình ảnh giản dị những điều thân thương và gần gũi nhất với con người thôn quê. Với một sự nghiệp sáng tác không nhiều nhưng với những gì Kim Lân để lại cho văn học Việt Nam những thành công và tạo ấn tượng sâu sắc trong tâm trí bạn đọc bởi tài năng của ông. Điều gì giản dị mà mộc mạc nhất - tất cả đều ở Kim Lân. Con chó xấu xí là một truyện ngắn được in trong tập truyện cùng tên của nhà văn, xuất bản năm 1962. Câu chuyện kể về con chó với vẻ bề ngoài xấu xí, được vợ của nhân vật xưng tôi mua ở ngoài chợ với giá ba hào, đem về “dọn” cho đứa con gái chưa đầy tuổi. Đây là một tác phẩm khá đặc biệt khi có nhân vật trung tâm là con chó xấu xí. Tuy vậy hình ảnh con chó chính là hình ảnh ẩn dụ cho số phận của con người trong xã hội. Mượn chuyện loài vật để nói về cuộc đời con người đồng thời còn răn dạy rất nhiều những bài học giá trị về cuộc sống, đó chính là sức hấp dẫn đến từ truyện ngắn này.

Tác phẩm Con chó xấu xí của nhà văn Kim Lân được hiện lên nổi bật là hình ảnh chú chó được một gia đình nhận nuôi, được người vợ đưa về để nuôi trong nhà cho bọn trẻ. Nếu chú cho đó đẹp và xinh xắn thì câu chuyện có lẽ đơn giản hơn hẳn. Nhưng chú chó là một con chó xấu xí, xấu đến nỗi chưa được người chồng lại gần và vuốt ve, âu yếm, chú chó vẫn chưa có tên. Con chó hiện lên với vẻ đáng thương, chỉ vì xấu mà bị mọi người chê trách, miệt thị. Như cái tiêu đề của nó, ngay từ đầu tác phẩm người đọc đã ấn tượng với ngoại hình đặc biệt của con chó xấu xí ấy “Cái mặt gục xuống, rớt rãi chảy ra, hai con mắt ướt nhoèn hai cục nhử trắng nhã. Cái lưng khòm khòm nổi lên từng đốt, từng đốt xương sống. Cái con chó khốn khổ ấy nó không còn đủ cả lông để che kín thân thể nữa” cái vẻ ngoài thảm hại của con chó đã gợi niềm thương cảm và xót xa ở người đọc. Con chó tội nghiệp đáng thương với đầy bệnh tật trên người, lông lá chẳng đủ, người lại gầy trơ xương, ăn thì bữa no, bữa đói nên trông càng thảm hại. Mọi con vật khác còn có một cái tên đằng này con chó này chả được đặt lấy một cái tên, cứ gọi êu êu là nó chạy ra, thật tội nghiệp biết bao. Hình ảnh con chó xấu xí phải chịu sự ghẻ lạnh của người đời chính là hình ảnh ẩn dụ cho những con người xấu xí, thấp hèn trong xã hội, luôn bị coi thường, xa lánh, không được hưởng chút quyền của con người. Những chi tiết đặc tả rõ nét, cận cảnh của nhà văn đã gây ám ảnh với người đọc về hình ảnh một con chó xấu xí đến mức không thể xấu hơn và càng lôi cuốn người đọc đi theo số phận đáng thương của nó. Tuy vẻ bề ngoài xấu xí nhưng con chó ấy lại có “phẩm chất” tốt đẹp. Dường như nó ý thức được sự xấu xí của mình thế nên nó rất ngoan ngoãn, biết điều và rất trung thành với chủ “Còn con chó thì hình như nó cũng biết thân phận nó, biết tôi ghét nó, mỗi lần thấy bóng tôi từ xa, cu cậu đã lui lủi lỉnh đi chỗ khác. Nó cúi gằm mặt xuống, mắt lấm lét nhìn trộm” thế rồi giặc đến, cả gia đình nhà chủ bỏ xứ để trốn giặc và vì điều kiện chạy giặc vô cùng khó khăn nên không thể mang theo con chó ấy được. Nó bị bỏ lại, cột ở một xó vườn, mặc cho đói khát, kêu rên, không ai nhòm ngó đến nó, tình cảnh của nó thật đáng thương. Ấy thế mà nó vẫn không quên chủ, không trách chủ đã bỏ nó, vô tình với nó. Nó vẫn một mực trung thành với chủ.

Bẵng đi một thời gian nhân vật tôi trở về tìm nó, thấy chủ con chó mừng quýnh, lảo đảo với bộ xương gầy gò” Lúc ấy cả người nó chỉ còn có cái đuôi là còn ngó ngoáy được để mừng chủ và, cái lưỡi liếm liếm vào tay chủ. Khốn nạn con chó! Được gặp chủ nó mừng quá. Từ trong hai con mắt đờ đẫn của nó mấy giọt nước chảy ra” Đấy sau tất cả những sự việc đã xảy ra con chó vẫn trung thành hết mực với chủ, không bao giờ quay lưng hay phản bội chủ. Những giọt nước mắt chảy ra đó là những giọt nước mắt nhớ thương, đau khổ, tội nghiệp của con vật khi đã phải xa chủ lâu ngày. Nó không ngờ rằng lại có ngày hôm nay, chủ lại quay về tìm nó. Con chó thật trung thành. Thế mà vẫn có những người tuy vẻ bề ngoài không đến nỗi, lại có học thức như Nhược Dự lại là một tên phản bội quê hương, bạn bè, tính cách và phẩm chất còn thua một con chó. Sẵn sàng vì tư lợi mà nói xấu kháng chiến, nói xấu bạn bè mình. Cuộc đời đúng thật ngang trái

Một ngày nọ, người bạn của ông chủ là Đặng tạt vào thăm nhà, khi ấy con chó mới được yên thân với số phận mà Đặng định cho nó. Tính tình của Đặng là một người xấu tính, giọng cười man rợ, chỉ lăm le thịt con chó. Ấy thế là con chó đã bị chờ đem đi thịt để làm mồi cho chủ và hai người bạn Dự và Đặng.

Từ sự việc bấn loạn của chiến tranh mà bỏ đi, thời gian thấm thoát trôi, khi tất cả được ổn định và xong xuôi, người chủ quay trở về nhưng không nhớ gì về chú chó đáng thương, cho đến khi thấy Đặng ở đầu ngõ, nhân vật tôi mới sực nhớ đến nó, vội vàng hỏi vợ. Ấy vậy mà từ hôm bị bở lại, chú chó không chịu ăn uống gì hết, chỉ lăm le về nhà chủ cũ.

Chú chó gặp được chủ vui mừng, quẫy đuôi vẫy vẫy như gặp một điều gì may mắn, Nó chết. Đọc đến cảnh con chó khốn khổ chết đói trên đường về nhà chủ, người đọc có lẽ không khỏi cảm động, thương xót cho thân phận của nó, dù bị hắt hủi nhưng vẫn trung thành đến giây phút cuối đời.

Đến đây, ta đã hiểu được tài năng của Kim Lân khi ông đã thật sự thành công khi khắc họa và vẽ lên số phận chú chó bạc bẽo, tội nghiệp và xấu xí nhưng có lòng trung thành với chủ. Cuộc đời bạc bẽo là vậy, cho đến tận lúc chết đi cũng không ai nhớ. Không chỉ đơn giản mà tác giả Kim Lân viết truyện ngắn này, tất cả đều có lí do để ông bài tỏ nỗi lòng và quan điểm của mình. Trong Con chó xấu xí, Kim Lân đã sử dụng hình ảnh con chó xấu xí - một chú chó tuy xấu nhưng lại có lòng trung thành với chủ, qua đó lên án, phê phán loại người lười nhác, hèn hẹ sống không ra gì thậm chí thua cả một con chó. Tác giả đã sử dụng rất nhiều nghệ thuật đặc sắc, nghệ thuật trần thuật lôi cuốn, hấp dẫn; cốt truyện đặc sắc được xây dựng dựa trên sự kiện chính là cuộc đời và cái chết của con chó xấu xí, một cốt truyện tương đối đơn giản nhưng lại có chiều sâu, đa nghĩa và có sức ám ảnh lớn, gây xúc động mạnh cho người đọc. Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo tình huống chủ đạo của truyện chính là việc con chó xấu xí, dù bị bỏ lại nhưng vẫn lết về nhà chủ, cố gắng vẫy đuôi tỏ sự vui mừng khi gặp lại chủ rồi mới chết. Tình huống đó đã làm toát lên tất cả tư tưởng chủ đạo của câu chuyện: Sự vô tình của con người, sự trung thành tình nghĩa của con chó, từ đó con người soi lại chính mình, để nhận ra sự ích kỉ, sự vô tình của chính mình. Hơn hết, nhiều chi tiết đặc sắc, xúc động, gây ám ảnh: Chi tiết nghe tiếng kêu da diết của con chó khiến “tôi”động lòng, tự hứa sẽ nuôi nó khi trở về; chi tiết con chó chạy ra từ bụi dứa mừng chủ rồi mới chết. Trần thuật từ điểm nhìn của nhân vật “tôi”giúp câu chuyện trở nên chân thực; đồng thời thể hiện sâu sắc hơn cảm xúc, suy nghĩ, sự dằn vặt trong nội tâm của nhân vật “tôi”

Bằng tất cả sự trân trọng của mình với con chó xấu xí, Kim Lân đã xây dựng hình tượng một nhân vật đặc biệt trong văn học. Qua tác phẩm người đọc xúc động với số phận khốn khổ, nghiệt ngã của con chó. Đồng thời cũng thấm thía được sự thật cay đắng, ngang trái trong cuộc đời. Kim Lân đã phơi bày trên trang văn bằng ngòi bút lạnh lùng nhưng có sức tố cáo thật lớn. Nói như nhà văn Đỗ Quang Vinh “Trong tâm trí con người luôn có những cái đẹp đang chờ đợi được khơi ra, tựa một mạch nguồn ẩn sâu trong lòng đất. Và một truyện ngắn hay sẽ nói lên điều vốn dĩ nằm trong chính tâm hồn người đọc”. Tác phẩm “Con chó xấu xí” là một truyện ngắn như thế.

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trong nhóm Lớp 11 thuộc chuyên mục Học tập của HoaTieu.vn.