Hoán dụ là gì? Ví dụ về hoán dụ

Hoán dụ là gì? Ví dụ về hoán dụ. Hoán dụ là một trong những biện pháp tu từ mà các em học sinh sẽ được học trong chương trình Ngữ văn lớp 6 và xuyên suốt chương trình giáo dục phổ thông. Để giúp các em có thêm tài liệu tham khảo khi học tập, HoaTieu.vn đã sưu tầm và tổng hợp các kiến thức về Hoán dụ và nêu ví dụ cụ thể sao cho thật dễ hiểu. Mời các bạn cùng tham khảo

1. Hoán dụ là gì?

- Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

- Ví dụ về hoán dụ:

Đầu xanh có tội tình gì

Má hồng đến quá nửa thì chưa thôi.

Đầu xanh: Được dùng để chỉ người còn trẻ.

Má hồng: Được dùng để nói đến người con gái có dung nhan xinh đẹp (tương tự như: má đào, hồng nhan,...)

= > Câu thơ này sử dụng cụm từ đầu xanh, má hồng để nói đến thân phận nàng Kiều “ tài hoa nhưng bạc mệnh”, khá tương tự với câu nói: "Hồng nhan bạc phận".

Cách diễn đạt này làm tăng sức gợi hình, gợi cảm, khiến cho câu thơ mềm mại hơn rất nhiều.

2. Ví dụ về hoán dụ

Hoán dụ gồm có 4 kiểu thường gặp:

- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể

Ví dụ:

Bàn tay ta làm nên tất cả

Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.

Hình ảnh hoán dụ ở đây đó là “bàn tay” giúp liên tưởng đến “người lao động”. Từ “bàn tay” và “người lao động” là mối quan hệ giữa cái bộ phận và cái toàn thể.

- Lấy một vật chứa đựng để gọi 1 vật bị chứa đựng

Ví dụ:

Vì sao trái đất nặng ân tình

Nhắc mãi tên người Hồ Chí Minh

Hình ảnh hoán dụ ở đây là trái đất hoán dụ cho hình ảnh nhân dân Việt Nam, hay nhân loại thế giới mãi nhớ đến Hồ Chí Minh - vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam nói riêng và phong trào giải phóng các dân tộc bị áp bức trên thế giới nói chung.

- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật

Ví dụ:

Sen tàn, cúc lại nở hoa

Sầu dài ngày ngắn, đông đà sang xuân.

Hình ảnh hoán dụ ở đây là sen tức chỉ mùa hạ, cúc tức chỉ mùa thu.

- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.

Ví dụ:

Một cây làm chẳng nên non

Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.

Hoán dụ ở đây là chỉ ra sự đơn lẻ không đoàn kết, một là chỉ cá nhân, số ít; và 3 là chỉ số lượng nhiều, chỉ tập thể. Chẳng nên non nghĩa là không làm nên việc gì. Hòn núi cao là chỉ có thể làm được việc lớn.

Tức là một mình làm sẽ không bằng việc ta đoàn kết lại cùng nhau làm.

3. Phân biệt hoán dụ với ẩn dụ

Hoán dụ và ẩn dụ là hai biện pháp tu từ mà các em học sinh rất dễ nhầm lẫn. Để giúp các em dễ dàng phân biệt hai phép tu từ này, HoaTieu.vn đã tiến hành so sánh, nêu ra điểm giống và khác nhau chi tiết, mời các em cùng tham khảo.

- Giống nhau:

+ Đều gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên các sự vật, hiện tượng khác

+ Mục đích: Làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt

- Khác nhau:

Ẩn dụ: Dựa vào mối quan hệ tương đồng, giống nhau và được phân thành 4 loại, cụ thể:

• Phẩm chất.
• Hình thức.
• Cách thức.
• Chuyển đổi cảm giác

Hoán dụ: Dựa vào quan hệ tiệm cận, đi đôi, cũng được phân thành 4 loại:

• Bộ phận – toàn thể
• Vật chứa đựng – vật bị chứa đựng
• Dấu hiệu của sự vật – sự vật
• Cụ thể - trừu tượng

Hy vọng nội dung bài viết trên sẽ giúp các bạn hiểu thêm về hoán dụ - một trong những biện pháp tu từ hay và đặc sắc trong văn học Việt Nam nhưng lại dễ gây nhầm lẫn và khó phân biệt.

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trên chuyên mục Học tập của HoaTieu.vn.