Đọc hiểu Hương thầm - Phan Thị Thanh Nhàn

Bài thơ Hương thầm của nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn được sáng tác vào tháng 3 năm 1969, khi hoa bưởi nở rộ, để ghi nhớ ngày người em Phan Hữu Khải lên đường ra trận. Tác phẩm không chỉ là một lời tiễn biệt đầy lưu luyến mà còn chứa đựng những tình cảm trong sáng, kín đáo và sâu lắng về tình yêu đôi lứa trong thời chiến. Với giọng thơ nhẹ nhàng, tinh tế và giàu cảm xúc, bài thơ đã chạm đến trái tim của nhiều thế hệ độc giả, trở thành một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của nữ thi sĩ Phan Thị Thanh Nhàn.

Bài thơ Hương thầm đã được đưa vào chương trình giảng dạy, đồng thời xuất hiện trong nhiều đề kiểm tra, đề thi, giúp học sinh cảm nhận sâu sắc hơn về giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm. Dưới đây là bộ đề đọc hiểu Hương thầm kèm đáp án, giúp các em hiểu rõ hơn về bài thơ và phong cách sáng tác của tác giả.

• Phân tích Hương thầm của Phan Thị Thanh Nhàn
• Cấu tứ bài thơ Hương Thầm

Đọc hiểu văn bản Hương thầm

Đọc văn bản sau và trả lời bằng cách khoanh tròn vào chữ cái đứng trước câu trả lời đúng nhất

HƯƠNG THẦM

Cửa sổ hai nhà cuối phố

Không hiểu vì sao không khép bao giờ.

Đôi bạn ngày xưa học cùng một lớp

Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa.

Giấu một chùm hoa sau chiếc khăn tay,

Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm,

Bên ấy có người ngày mai ra trận.

Họ ngồi im không biết nói năng chi

Mắt chợt tìm nhau rồi lại quay đi,

Nào ai đã một lần dám nói ?

Hoa bưởi thơm cho lòng bối rối

Anh không dám xin,

Cô gái chẳng dám trao

Chỉ mùi hương đầm ấm thanh tao

Không dấu được cứ bay dịu nhẹ.

Cô gái như chùm hoa lặng lẽ

Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu.

(Anh vô tình anh chẳng biết điều

Tôi đã đến với anh rồi đấy…)

Rồi theo từng hơi thở của anh

Hương thơm ấy thấm sâu vào lồng ngực

Anh lên đường

Hương thơm sẽ theo đi khắp

Họ chia tay

Vẫn chẳng nói điều gì

Mà hương thầm thơm mãi bước người đi

(“Hương thầm”, Phan Thị Thanh Nhàn)

Câu 1: Bài thơ trên được viết theo thể thơ gì?

A. Thất ngôn bát cú Đường luật

B. Tự do

C. Lục bát

D. Tám chữ

Câu 2: Bài thơ có sự kết hợp của những phương thức biểu đạt nào?

A. Biểu cảm, miêu tả, tự sự

B. Biểu cảm, miêu tả, nghị luận

C. Biểu cảm, miêu tả.

D. Biểu cảm, nghị luận

Câu 3: Nhân vật trữ tình trong bài thơ là:

A. Cô gái

B. Nhà thơ

C. Hoa bưởi

D. Chàng trai

Câu 4: Sự việc được kể trong bài thơ là sự việc gì?

A.Cô gái sang nhà chia tay chàng trai trước khi chàng trai ra mặt trận .

B. Cô gái sang nhà chia tay chàng trai trước khi cô gái ra mặt trận.

C. Chàng trai hẹn hò, tình tự với cô gái dưới gốc bưởi.

D. Chàng trai hẹn cô gái trước khi lên đường chiến đấu

Câu 5: Tâm trạng của chàng trai và cô gái trong bài thơ được miêu tả như thế nào?

A. Vui mừng, hạnh phúc

B. Buồn rầu, bịn rịn

C. Nhớ nhung, lưu luyến

D. Ngập ngừng, bối rối

Câu 6: Vẻ đẹp tình yêu của chàng trai, cô gái trong bài thơ là:

A. Tình yêu đắm say, mãnh liệt, vượt qua những cách trở về không gian và thời gian

B. Tình yêu đắm say, mãnh liệt, vượt qua nghịch cảnh chiến tranh

C. Tình yêu kín đáo, âm thầm nhưng không kém phần nồng nàn, mãnh liệt

D. Tình yêu thủy chung, son sắt, luôn hướng về nhau bằng tình yêu bất diệt

Trả lời câu hỏi:

Câu 7: Em hiểu như thế nào về nhan đề bài thơ Hương thầm?

- Hương: Được dùng để miêu tả hương hoa bưởi. Hoa bưởi có hương thơm dịu nhẹ, ngan ngát trong không gian mùa xuân.

- Thầm: có nghĩa là lặng lẽ, âm thầm. Hương thơm của hoa bưởi nhẹ nhàng, âm thầm, lan tỏa.

Với nhan đề Hương thầm, tác giả ngầm gợi cho độc giả một sự liên tưởng tới hương vị tình yêu trong sáng, thanh cao, thầm lặng.

- Hương thầm là một cách kết hợp từ độc đáo, mới lạ, tạo ấn tượng và cuốn hút độc giả.

Câu 8: Chỉ ra và phân tích tác dụng của một biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn thơ sau

Cô gái như chùm hoa lặng lẽ

Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu.

(Anh vô tình anh chẳng biết điều

Tôi đã đến với anh rồi đấy…)

Trả lời

- Biện pháp tu từ so sánh trong câu: “Cô gái như chùm hoa lặng lẽ”

- Tác dụng:

+ Gợi vẻ đẹp mộc mạc, e ấp, thuần khiết cũng như sự kín đáo, tế nhị trong cách thể hiện tình yêu của cô gái.

+ Câu thơ trở nên giàu hình ảnh, giàu sức gợi.

Câu 9: Theo em, điểm gặp gỡ giữa bài thơ Hương thầm của Phan Thị Thanh Nhàn và bài thơ Đi trong hương tràm của Hoài Vũ là gì?

Điểm gặp gỡ giữa hai bài thơ Hương thầm của Phan thị Thanh Nhàn và bài thơ Đi trong hương tràm của Hoài Vũ

- Nội dung:

+ Để thể hiện tình yêu đôi lứa, hai nhà thơ đều sử dụng những hình ảnh thiên nhiên gắn với quê hương là hương bưởi và hương tràm

+ Những hình ảnh này gợi cảm nhận tình yêu đôi lứa hòa quyện với tình yêu Tổ quốc.

- Nghệ thuật:

+ Hình ảnh thơ đẹp

+ Sử dụng thành công các biện pháp nghệ thuật tu từ

+ Giọng thơ linh hoạt

+ Thể thơ tự do

Câu 10: Em hãy viết một đoạn văn (khoảng 8 – 10 dòng) về một bài học ý nghĩa nhất được rút ra từ cách thể hiện tình yêu của chàng trai và cô gái trong bài thơ Hương thầm của Phan Thị Thanh Nhàn.

- Hình thức: Đảm bảo cấu trúc một đoạn văn, dung lượng: 8 – 10 dòng. Không mắc lỗi chính tả, ngữ pháp. Hành văn trong sáng, cảm xúc chân thành.

- Nội dung: Về một bài học ý nghĩa nhất được rút ra từ cách thể hiện tình yêu của chàng trai và cô gái trong bài thơ Hương thầm của Phan Thị Thanh Nhàn.

(Gợi ý: tế nhị, kín đáo, duyên dáng, đáng yêu nhưng không kém phần nồng nàn tha thiết …)

Đọc hiểu Hương thầm chọn lọc

Đọc văn bản sau:

HƯƠNG THẦM

Cửa sổ hai nhà cuối phố

Không hiểu vì sao không khép bao giờ.

Đôi bạn ngày xưa học cùng một lớp

Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa.

Giấu một chùm hoa trong chiếc khăn tay,

Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm,

Bên ấy có người ngày mai ra trận

Họ ngồi im không biết nói năng chi

Mắt chợt tìm nhau rồi lại quay đi,

Nào ai đã một lần dám nói?

Hoa bưởi thơm cho lòng bối rối

Anh không dám xin,

Cô gái chẳng dám trao

Chỉ mùi hương đầm ấm thanh tao

Không giấu được cứ bay dịu nhẹ.

Cô gái như chùm hoa lặng lẽ

Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu.

(Anh vô tình anh chẳng biết điều

Tôi đã đến với anh rồi đấy...)

Rồi theo từng hơi thở của anh

Hương thơm ấy thấm sâu vào lồng ngực

Anh lên đường

Hương thơm sẽ theo đi khắp

Họ chia tay

Vẫn chẳng nói điều gì

Mà hương thầm thơm mãi bước người đi.

(“Hương thầm” - Phan Thị Thanh Nhàn)

Câu hỏi:

Câu 1. Xác định phương thức biểu đạt chính của bài thơ.

Câu 2. Theo em, tín hiệu phi ngôn ngữ thay cho lời nói biểu lộ tình yêu trong bài thơ trên là gì?

Câu 3. Phân tích tác dụng của biện pháp nghệ thuật trong câu thơ:

Cô gái như chùm hoa lặng lẽ

Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu

Câu 4. Nêu cảm nhận về vẻ đẹp tình yêu của nhân vật "anh" và "em" trong bài thơ trên.

Câu 5. Khái quát nội dung bài thơ "Hương thầm".

Câu 6. Nêu những nét đặc sắc nghệ thuật của bài thơ "Hương thầm".

Gợi ý trả lời:

Câu 1. Phương thức biểu đạt chính của bài thơ: Biểu cảm

Câu 2. Có nhiều tín hiệu phi ngôn ngữ thay cho lời nói biểu lộ tình yêu trong bài thơ trên như: Khung cửa sổ không khép bao giờ, ánh mắt chàng trai cô gái tìm nhau, đặc biệt là hình ảnh chiếc khăn tay và hương bưởi. Ngày xưa, chiếc khăn tay là tín hiệu của tình yêu thay cho ngôn ngữ. Người con gái có tình cảm với ai thì sẽ tặng khăn tay cho người đó. Trong bài thơ, khi cô gái giấu chùm hoa trong khăn tay định tặng cho chàng trai cho ta hiểu, dù không nói bằng lời nhưng cô gái đã thầm yêu mến chàng trai. Qua sự biểu đạt tinh tế của nhà thơ, cô gái còn nhờ hương thầm - hương hoa bưởi nói hộ tình yêu của mình.

Câu 3. Phân tích tác dụng của biện pháp nghệ thuật trong câu thơ:

Cô gái như chùm hoa lặng lẽ

Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu

- Biện pháp nghệ thuật so sánh: Hình ảnh so sánh "cô gái", từ so sánh "như", hình ảnh được so sánh "chùm hoa lặng lẽ".

- Tác dụng: Gợi lên vẻ đẹp mộc mạc, e ấp, thuần khiết cũng như sự kín đáo, tế nhị trong cách thể hiện tình yêu của cô gái; Khiến cho câu thơ trở nên giàu hình ảnh.

Câu 4. Nêu cảm nhận về vẻ đẹp tình yêu của nhân vật "anh" và "em" trong bài thơ trên.

Đó là tình yêu kín đáo, âm thầm nhưng không kém phần nồng nàn, lãng mạn, bền bỉ. Người con gái chủ động bày tỏ tình yêu bằng cách tặng hoa bưởi cho chàng trai trước khi chàng trai ra trận nhưng cách thức bày tỏ tình yêu của người con gái ấy vẫn rất tinh tế: "Giấu một chùm hoa trong chiếc khăn tay". Dù chủ động, người con gái ấy vẫn "ngập ngừng" khi "sang nhà hàng xóm", và cuối cùng hoa chẳng thể tặng, lời chẳng thể trao. Hương hoa bưởi là cây cầu gắn kết hai tâm hồn, để rồi khi xa nhau, chàng trai mang theo hương bưởi khắp các nẻo đường hành quân, chiến đấu như luôn mang hình bóng em trong tim.

Câu 5. Khái quát nội dung bài thơ "Hương thầm".

Bài thơ diễn tả tâm trạng ngập ngừng, bối rối của chàng trai, cô gái trong buổi chia tay chàng trai ra mặt trận. Mối tình thầm lặng nhưng không kém phần lãng mạn, nồng nàn của người thiếu nữ với chàng trai hàng xóm là một biểu tượng đẹp của tình yêu nam nữ thời chiến tranh.

Câu 6. Nêu những nét đặc sắc nghệ thuật của bài thơ "Hương thầm" :

- Thể thơ tự do;

- Giọng thơ: Nhẹ nhàng, da diết, đậm chất lãng mạn

- Ngôn từ: Vừa mộc mạc, tự nhiên, vừa tinh tế, giàu sức gợi, có khả năng biểu đạt tinh tế cảm xúc của nhân vật.

- Hình ảnh thơ đẹp (hoa bưởi, hương bưởi) mang màu sắc thi vị, bay bổng cho bài thơ.

Hương thầm trắc nghiệm

I. ĐỌC HIỂU 

Đọc văn bản sau:

HƯƠNG THẦM

Phan Thị Thanh Nhàn

Cửa sổ hai nhà cuối phố

Không hiểu vì sao không khép bao giờ.

Đôi bạn ngày xưa học cùng một lớp

Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa.

Giấu một chùm hoa trong chiếc khăn tay,

Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm,

Bên ấy có người ngày mai ra trận

Họ ngồi im không biết nói năng chi

Mắt chợt tìm nhau rồi lại quay đi,

Nào ai đã một lần dám nói?

Hoa bưởi thơm cho lòng bối rối

Anh không dám xin,

Cô gái chẳng dám trao

Chỉ mùi hương đầm ấm thanh tao

Không giấu được cứ bay dịu nhẹ.

Cô gái như chùm hoa lặng lẽ

Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu.

(Anh vô tình anh chẳng biết điều

Tôi đã đến với anh rồi đấy...)

Rồi theo từng hơi thở của anh

Hương thơm ấy thấm sâu vào lồng ngực

Anh lên đường

Hương thơm sẽ theo đi khắp

Họ chia tay

Vẫn chẳng nói điều gì

Mà hương thầm thơm mãi bước người đi.

(In trong Việt Nam-những bài thơ phổ nhạc, NXB Quân đội Nhân dân, 2000, tr.142-143)

Lựa chọn đáp án đúng:

Câu 1. Bài thơ trên được viết theo thể thơ nào?

A. Thơ bảy tiếng

B. Thơ tám tiếng

C. Thơ lục bát

D. Thơ tự do

Câu 2. Từ nào sau đây không phải là từ láy?

A. Ngan ngát

B. Ngập ngừng

C. Lặng lẽ

D. Thầm thơm

Câu 3. Biện pháp tu từ nào được sử dụng trong các dòng thơ sau: “Cô gái như chùm hoa lặng lẽ/ Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu.”?

A. Điệp từ, nhân hóa

B. So sánh , nhân hóa

C. Ẩn dụ, nhân hóa

D. Đảo ngữ, nhân hóa

Câu 4. Không gian nghệ thuật trong bài thơ gắn với các hình ảnh:

A. Cây bưởi, lớp học

B. Cửa sổ, lớp học

C. Cửa sổ, cây bưởi

D. Hai nhà cuối phố, cây bưởi

Câu 5. Các dòng thơ: “Họ ngồi im không biết nói năng chi/ Mắt chợt tìm nhau rồi lại quay đi,/ Nào ai đã một lần dám nói?” đã bộc lộ tình cảm, cảm xúc của cô gái và chàng trai:

A. Tình yêu trong sáng, e ấp, ngập ngừng, bối rối, bẽn lẽn, kín đáo.

B. Tình yêu nồng nàn, tha thiết, trăn trở, nhẹ nhàng, kín đáo.

C. Tình yêu đơn phương, hồn nhiên, tế nhị, ngập ngừng, bối rối.

D. Tình yêu lãng mạn, mê đắm, tha thiết, ngập ngừng, bối rối.

Câu 6. Câu thơ “Giấu một chùm hoa trong chiếc khăn tay, Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm,” không cùng nghĩa với ý thơ nào trong các câu sau?

A. Gửi khăn, gửi áo, gửi lời/ Gửi đôi chàng mạng cho người đàng xa. (Ca dao)

B. Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm. (Trường ca Mặt đường và khát vọng-Nguyễn Khoa Điềm)

C. Chiếc khăn tay em bỏ quên hôm ấy/ Nhiều năm dài như lửa cháy trong tôi. (Chợt nhớ chiếc khăn tay - Bùi Đức Ánh)

D. Ước gì anh hóa ra hoa/ Để em nâng lấy rồi mà cài khăn. (Ca dao)

Câu 7. Nội dung nào đúng về ý nghĩa của từ “hương thầm” trong bài thơ?

A. Hương thầm là hương vị tình yêu thầm lặng mà bền bỉ, tế nhị mà đậm sâu.

B. Hương thầm là hương vị tình yêu thầm lặng mà bền bỉ, lãng mạn mà cao cả.

C. Hương thầm là hương vị tình yêu thầm lặng mà bền bỉ, dịu dàng mà mãnh liệt.

D. Hương thầm là hương vị tình yêu thầm lặng mà bền bỉ, bình dị mà thiêng liêng.

Thực hiện yêu cầu:

Câu 8. Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là gì?

Câu 9. Từ vẻ đẹp tình yêu đôi lứa của thế hệ trẻ Việt Nam thời kì kháng chiến chống Mĩ được gợi ra trong bài thơ trên, anh/chị hãy nêu 01 bài học ứng xử trong tình yêu tuổi học trò.

Câu 10. Anh/Chị cảm nhận như thế nào về cách bày tỏ tình cảm của cô gái trong bài thơ?

Đáp án

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trong nhóm Lớp 11 thuộc chuyên mục Học tập của HoaTieu.vn.