Bộ đề đọc hiểu thơ song thất lục bát lớp 9

Song thất lục bát là một trong những thể thơ các em học sinh sẽ được làm quen trong chương trình Ngữ văn lớp 9 sách mới. Trong bài viết này Hoatieu xin chia sẻ tổng hợp mẫu đề đọc hiểu văn bản thơ song thất lục bát có đáp án chi tiết sẽ giúp các em hiểu rõ hơn về nội dung cũng như đặc điểm nghệ thuật của các bài thơ này.

• Bộ đề đọc hiểu thơ 8 chữ

Đọc hiểu Ái quốc - Phan Bội Châu

Đọc văn bản sau:

Ái quốc

(Phan Bội Châu)

Nay ta hát một thiên ái quốc,
Yêu gì hơn yêu nước nhà ta!
Trang nghiêm bốn mặt sơn hà,
Ông cha để lại cho ta lọ vàng.

Trải mấy lớp tiền vương dựng mở,
Bốn ngàn năm giãi gió dầm mưa
Biết bao công của người xưa,
Gang sông, tấc núi, dạ dưa, ruột tằm.
Hào Đại Hải âm thầm trước mặt,

Dải Cửu Long quanh quất miền Tây.
Một tòa san sát xinh thay,
Bên kia Vân, Quảng, bên này Côn Lôn!
Vẻ gấm vóc nước non thêm đẹp.
Rắp những mong cơ nghiệp dài lâu.

Giống khôn há phải đàn trâu,
Giang sơn nỡ để người đâu vẫy vùng!
Hai mươi triệu dân cùng, của hết,
Bốn mươi năm nước mất, quyền không.
Thương ôi! Công nghiệp tổ tông,

Nước tanh máu đỏ, non chồng thịt cao!
Non nước ấy biết bao máu mủ,
Nỡ nào đem nuôi lũ sài lang?
Cờ ba sắc xứ Đông Dương,
Trông càng thêm nhục, nói càng thêm đau!

Nhục vì nước, mà đau người trước,
Nông nỗi này, non nước cũng oan.
Hồn ơi! Về với giang sơn,
Muôn người muôn tiếng hát ran câu này:
“Hợp muôn sức ra tay quang phục,

Quyết có phen rửa nhục báo thù…”
Mấy câu ái quốc reo hò.
Chữ đồng tâm ấy phải cho một lòng.

Trả lời câu hỏi/Thực hiện yêu cầu:

Câu 1: Thể loại của văn bản và những dấu hiệu nhận biết? Việc sử dụng thể thơ này có tác dụng gì?

Câu 2: Nhân vật trữ tình trong văn bản là ai?

Câu 3: Xác định đề tài và chủ đề của văn bản.

Câu 4: Em hiểu tình hình nước ta như thế nào qua những câu thơ sau:

Giang sơn nỡ để người đâu vẫy vùng!
Hai mươi triệu dân cùng, của hết,
Bốn mươi năm nước mất, quyền không.
Thương ôi! Công nghiệp tổ tông,

Nước tanh máu đỏ, non chồng thịt cao!

Theo em việc sử dụng thán từ Thương ôi! trong đoạn thơ trên có tác dụng gì?

Câu 5. Văn bản Ái Quốc gợi cho em suy nghĩ gì?

GỢI Ý TRẢ LỜI

Câu 1:

- Thể loại của văn bản: Song thất lục bát.

- Những dấu hiệu nhận biết?

Số tiếng trong mỗi câu thơ

- Một bài thơ song thất lục bát gồm một hay nhiều khổ thơ; mỗi khổ thơ gồm 4 dòng thơ: Một cặp thất ngôn và một cặp lục bát.

Gieo vần

- Mỗi khổ thơ có một vần trắc và ba vần bằng; câu sáu chỉ có vần chân, ba câu kia vừa có vần chân vừa có vần lưng

Ngắt nhịp

Các câu 7 có thể ngắt nhịp 3/4 hoặc 3/2/2, hai câu sáu-tám ngắt nhịp theo thể lục.

Tác dụng của việc sử dụng thể thơ song thất lục bát:

Mang đến nhiều cảm xúc tác giả muốn gửi gắm, gieo vần thú vị, mang đến nét tươi mới.

Dùng thể thơ này để thể hiện suy nghĩ sẽ giúp người đọc nhớ lâu hơn.

Câu 2: Nhân vật trữ tình trong văn bản là một người dân yêu nước nhưng phải chứng kiến tình cảnh nước mất nhà tan.

Câu 3: Đề tài và chủ đề của văn bản: Tình yêu đối với quê hương đất nước và lòng căm thù giặc sâu sắc. Bộc lộ khát vọng đấu tranh giành lại độc lập cho dân tộc.

Câu 4: Em hiểu tình hình nước ta qua những câu thơ:

Giang sơn nỡ để người đâu vẫy vùng!
Hai mươi triệu dân cùng, của hết,
Bốn mươi năm nước mất, quyền không.
Thương ôi! Công nghiệp tổ tông,

Nước tanh máu đỏ, non chồng thịt cao!

- Một đất nước bị mất chủ quyền, bị bóc lột, đàn áp.

- Việc sử dụng thán từ Thương ôi! trong đoạn thơ trên có tác dụng bộc lộ nỗi đau mất nước.

Câu 5.

- HS tự trả lời theo quan điểm, nhận thức cá nhân.

- Câu trả lời đủ 2 vế chính.

VD: Suy nghĩ như thế nào về đất nước mất chủ quyền.

- Lựa chọn câu thơ/Hình ảnh thơ trong đoạn trích để lại ấn tượng đậm nét trong em về điều đó.

Đọc hiểu Hai chữ nước nhà

Trả lời câu hỏi/Thực hiện yêu cầu:

Câu 1: Thể loại của văn bản và những dấu hiệu nhận biết?

Câu 2: Xác định 2 yếu tố trong thi luật của thơ song thất lục bát được thể hiện trong đoạn trích?

Câu 3:Nhân vật trữ tình trong văn bản là ai? Họ đang ở trong hoàn cảnh nào?

Câu 4: Khổ đầu của bài thơ gợi tả cảnh tượng gì?

Câu 5: Tình cảnh đất nước và nỗi lòng của người cha được gợi tả như thế nào?

Câu 6: Người cha đã khuyên con điều gì?

Câu 7: Xác định chủ đề, cảm hứng, bức thông điệp của văn bản. và cho biết thông điệp đó đã tác động tới cảm xúc, nhận thức của em như thế nào?

GỢI Ý TRẢ LỜI

Câu 2: Xác định 2 yếu tố trong thi luật của thơ song thất lục bát được thể hiện trong đoạn trích:

Đa số các khổ thơ trong đoạn trích đều thể hiện 2 đặc điểm sau:

- Mỗi khổ thơ gồm 2 câu thất (7 chữ) và một cặp lục bát (6, 8 chữ)

- Hiệp vẫn ở mỗi cặp: cặp song thất có vần trắc, cặp lục bát có vân bằng; giữa hai cặp có vần liền.

Câu 3:Nhân vật trữ tình trong văn bản là: người con và cha.

Họ đang ở trong hoàn cảnh: phải chia ly, người con ở lại còn cha phải đi theo chủ lưu vong ở nước ngoài không có ngày về.

Câu 4: Khổ đầu của bài thơ gợi tả cảnh tượng gì?

Chốn Ải Bắc mây sâu ảm đạm

Cõi trời Nam gió thảm đìu hiu

Bốn bé hồ thét chim kêu

Đoái nom phong cảnh như khêu bất bình

- Gợi ra cảnh tượng, không gian đất nước u ám, buồn thảm với sắc màu xám xịt và âm thanh ghê rợn -> Hiện thực tăm tối, bất an.

- Vẫn của khổ thơ: Hiệp vẫn ở mỗi cặp: cặp song thất có vẫn trắc, cặp lục bát có vần bằng (đạm - thảm; kêu - khêu).

Câu 5: Tình cảnh đất nước và nỗi lòng của người cha được gợi tả:

+ Tình cảnh đất nước: có giặc ngoại xâm.

+ Nơi đô thị thành tung quách vỡ

Chốn dân gian bỏ vợ lìa con

Bốn phương khói lửa bừng bừng

Xiết bao thảm hoa xương rừng máu sông!

-> Tác giả sử dụng một số từ ngữ thành tung quách vỡ, bỏ vợ lìa con gợi tả cảnh tượng cụ thể của đất nước có giặc ngoại xâm.

Cách cấu trúc từ ngữ thành tung quách vỡ và hiệp vần trắc (vỡ - vợ) ở 2 câu thất nhấn mạnh, gây ám ảnh về sự tàn phá của chiến tranh, nỗi lầm than của người dân mất nước: bao quanh thành quách từ ngàn đời bị phá hủy, con người bơ vơ, lưu lạc, gia đình vợ con sống trong cảnh ly tán, khắp đất nước chìm trong khói lửa và niềm căm uất.

- Nỗi lòng của người cha: người yêu nước, căm thù giặc.

+ Hạt máu nóng thấm quanh hồn nước

Chút thân tàn lần bước dăm khơi

+ Thảm vong quốc kể sao cho xiết

Trông cơ đồ nhường xé tâm can

Ngậm ngùi khóc đất giời than

Thương tâm nòi giống lắm than nỗi này!

+ Khói Nùng lĩnh như xây khối uất

Sóng Long giang nhường vật cơn sầ

Con ơi! càng nói càng đau...

Lấy ai tế độ đàn sau đó mà?

-> Nghệ thuật ẩn du Hat máu nóng thấm quanh hồn nước; so sánh nhường xé tâm can diễn tả nỗi lòng của con người yêu nước, đang đau đớn tột cùng và đang bất lực khi nhìn cảnh đất nước bị tàn phá bởi quân xâm lược.

-> Dùng hàng loạt từ ngữ diễn tả cảm xúc, tâm trạng (ngậm ngùi, khối uất; vật cơn sâu, cho xiết, xé) và nghê thuật nhân hóa (khóc đất giời than), so sánh (Khoi Nung lĩnh như xây khối uất/Sóng Long giang nhường vật cơn sâu) diễn tả các trạng thái của tâm hồn không chỉ đau đớn đến vật vã mà còn uất hận bởi chưa thể giết giặc cứu nước.

Câu 6: Người cha đã khuyên con

- Khuyên con nhớ lời.

+ Đất nước ta nòi giống Lạc Hồng thời nào cũng có anh hùng, hiệp nữ.

+ Đất nước qua nhiều đổi thay suy thịnh nhưng vẫn giữa được đất nước (Trời Nam riêng một cõi này).

+ Đất nước hiện tại đang bị xâm lăng/mất nước đau đớn vô cùng. Nỗi đau mắt nước không kể xiết.

+ Người cha yêu nước, lo lắng cho vận mệnh đất nước (Con ơi! càng nói càng đau.... Lấy ai tế độ đàn sau đó mà?).

-> Tác giả sử dụng yếu tố của truyền thuyết, lịch sử, câu cảm, câu hỏi tu từ vừa để khích lệ lòng yêu nước, truyền thống anh hùng, vừa để người con thấu cảnh đất nước lầm than mà nuôi ý chí cứu nước.

Câu 7: Xác định chủ đề, cảm hứng, bức thông điệp của văn bản:

- Chủ đề: diễn tả nỗi đau mất nước, căm thù giặc để ngợi ca lòng yêu nước.

- Cảm hứng: thương cảm, căm thù.

- Bức thông điệp: Đất nước có giặc ngoại xâm, dân chúng lầm than sống trong ly tán; Căm thù quân cướp nước; Nuôi ý chí cứu nước.

- Tác động tới cảm xúc, nhận thức của em: HS tự làm (bám sát nội dung văn bản và câu trả lời phù hợp với văn hóa, truyền thống yêu nước của dân tộc ).

Đọc hiểu Ba mươi năm đời ta có Đảng

Đọc văn bản sau:

NỖI ĐAU THƯỞ TRƯỚC

(Trích Ba mươi năm đời ta có Đảng – Tố Hữu)

Thuở nô lệ, thân ta nước mất
Cảnh cơ hàn, trời đất tối tăm
Một đời đau suốt trăm năm
Chim treo trên lửa, cá nằm dưới dao!
Giặc cướp hết, non cao biển rộng
Cướp cả tên nòi giống tổ tiên
Lưỡi gươm cắt đất ngăn miền
Non sông một khúc ruột liền chia ba
Lũ bán nước lột da dân nước
Tan mồ cha cũng rước voi giày
Máu đà nhúng đỏ bàn tay
Biết chi đau đớn cỏ cây đồng bào!
Ôi nhớ những năm nào thuở trước
Xóm làng ta xơ xác héo hon
Nửa đêm thuế thúc trống dồn
Sân đình máu chảy, đường thôn lính đầy.
Cha trốn ra Hòn Gay cuốc mỏ
Anh chạy vào Đất Đỏ làm phu
Bán thân đổi mấy đồng xu
Thịt xương vùi gốc cao su mấy tầng!
Con đói lả ôm lưng mẹ khóc
Mẹ đợ con đấu thóc cầm hơi
Kiếp người cơm vãi cơm rơi
Biết đâu nẻo đất phương trời mà đi!
Chín năm kháng chiến thánh thần
Gậy tầm vông đánh tan quân bạo tàn!
Một dân tộc hai bàn tay trắng
Đồng tâm là chiến thắng thành công
Dân ta gan dạ anh hùng:
Trẻ làm đuốc sống, già xông lửa đồn
Chân toạc máu, chân dồn đuổi giặc
Tay chém thù, tay sắc như gươm!
Củ khoai, củ sắn thay cơm
Khoai bùi trong dạ, sắn thơm trong lòng
Hớp ngụm nước suối trong đỡ khát
Trông trời cao mà mát tâm can

* Chú thích:

- Tố Hữu, tên thật là Nguyễn Kim Thành ( (1920 - 2002) quê gốc ở làng Phủ Lại thuộc xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, là một nhà thơ tiểu biển thơ Cách mạng Việt Nam, đồng thời ông còn là một chính một khách, một cán bộ Cách mạng lão thành.

* Trả lời câu hỏi/ Thực hiện yêu cầu:

Câu 1. Xác định thể thơ và nhân vật trữ tình của văn bản Nỗi đau thuở trước.

Câu 2. Xác định bố cục, nội dung của từng đoạn trong văn bản Nỗi đau thuở trước.

Câu 3. Nỗi đau thuở trước đã tái hiện ảnh ngộ nào của đất nước?

Hãy phân tích một số biện pháp nghệ thuật tiêu biểu làm rõ cảnh ngộ đó.

Câu 4. Đoạn thơ cuối có vai trò như thế nào đối với văn bản? Từ đó nhận xét mạch – cảm xúc, chủ để, bức thông điệp của văn bản Nỗi đau thuở trước.

Câu 5. Đoạn trích Nỗi đau thuở trước gơi cho em suy nghĩ gì? Câu thơ/Hình ảnh nào trong đoạn trích để lại ấn tượng đâm nét trong em về điều đó?

HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI

Câu 1. Xác định thể thơ và nhân vật trữ tình của văn bản Nỗi đau thuở trước.

- Thể thơ: song thất lục bát.

- Nhân vật trữ tình: người con yêu nước.

Câu 2. Xác định bố cục, nội dung của từng đoạn trong văn bản Nỗi đau thuở trước.

- Bố cục: 3 đoạn - Nội dung cụ thể:

+ Đoạn 1: Nỗi đau của đất nước có giặc ngoại xâm.

+ Đoạn 2: Nỗi khổ nhục của người dân mất nước.

+ Đoạn 3: Kháng chiến thành công.

Câu 3. Nỗi đau thuở trước đã tái hiện ảnh ngộ nào của đất nước? Hãy phân tích một số biện pháp nghệ thuật tiêu biểu làm rõ cảnh ngộ đó.

- Một đất nước không có chủ quyền.

Chim treo trên lửa, cá nằm dưới dao!/Giặc cướp hết, non cao biển rộng

Cướp cả tên nòi giống tổ tiên/Lưỡi gươm cắt đất ngăn miền

Non sông một khúc ruột liền chia ba

-> Nghệ thuật tiểu đối, ẩn dụ (Chim treo trên lửa, cá nằm dưới dao!)

Vần ( dao – cao; tiên – miền); điệp từ (cướp)

-> Cách ghép nối hai phần song thất và lục bát trong thơ tạo ra sự uyên chuyển, diễn đạt ý nghĩa chân thực, sinh động thảm cảnh đất nước nô lệ mạng sống người dân luôn bị đe dọa, đất nước bị chia cắt, giống nòi suy yếu, tên tuổi đất nước không còn.

- Một dân tộc phải sống kiếp nô lệ lầm than:

Con đói lả ôm lưng mẹ khóc/Mẹ đợ con đấu thóc cầm hơi.

Kiếp người cơm vãi cơm rơi/Biết đâu nẻo đất phương trời mà đi!

-> Hình ảnh thơ tả thực, giàu sức gợi (con đói lả ôm lưng mẹ, đầu thóc cầm hoa dòng thơ giàu ý nghĩa khái quát (Kiếp người cơm vài cơm rơi); câu cảm Biết đâu...

-> Diễn tả cuộc sống cơ cực, nỗi đau xót tột cùng của nhân vật trữ tình khi phải chứng kiến cuộc sống lầm than, tăm tối của người dân nước mình.

Câu 4. Đoạn thơ cuối có vai trò như thế nào đối với văn bản? Từ đó nhận xét mạch – cảm xúc, chủ để, bức thông điệp của văn bản Nỗi đau thuở trước.

- Đoạn cuối thể hiện rõ mạch cảm xúc của văn bản: nỗi căm giận quân xuân đớn xót thương cho cảnh đất nước lầm than là động lực là sức mạnh để làm nên cuộc kháng chiến ( gậy tầm vông đánh tan quân bạo tàn!) để có được ngày tươi sáng (Trông trời cao mà mát tâm can)

Mạch cảm xúc của văn bản: đi từ căm giận, đau xót (âm hưởng thơ trầm lăng) đến niềm vui của ngày kháng chiến thành công (âm hưởng thơ tươi sáng, sảng khoái).

- Chủ đề của văn bản: Qua việc tái hiện cảnh mất nước lầm than, tác giả thể hiện tình yêu nước sâu sắc, niềm tự hào về dân tộc anh dũng, quật cường.

- Bức thông điệp:

+ Đất nước bị xâm lăng, nô lệ, dân chúng phải sống cảnh lầm than. + Con người, đất nước bị nô lệ hãy đứng lên tự cứu mình, giải phóng đất nước.

Câu 5. Đoạn trích Nỗi đau thuở trước gợi cho em suy nghĩ gì?

- HS tự trả lời theo quan điểm, nhận thức cá nhân.

- Câu trả lời đủ 2 vế chính.

VD: Suy nghĩ như thế nào về đất nước mất chủ quyền.

- Lựa chọn câu thơ/Hình ảnh thơ trong đoạn trích để lại ấn tượng đậm nét trong em về điều đó.

Đọc hiểu Chỉ có thể là mẹ

CHỈ CÓ THỂ LÀ MẸ

Đặng Minh Mai

Nắng dần tắt trên con đường nhỏ

Dáng mẹ gầy giẹo giọ liêu xiêu.

Mẹ về để nấu cơm chiều

Bữa cơm đạm bạc thương yêu ấm lòng.

Cả đời mẹ long đong vất vả

Cho chồng con quên cả thân mình.

Một đời mẹ đã hy sinh

Tuổi xuân phai nhạt nghĩa tình đượm sâu.

Mưa và nắng nhuộm màu tóc trắng

Bụi gian nan đọng lắng nếp nhăn.

Rụng rồi thương lắm hàm răng

Lưng còng chân yếu ánh trăng cuối trời.

Tình của mẹ sáng ngời dương thế

Lo cho con tấm bé đến già.

Nghĩa tình son sắt cùng cha

Giản đơn dung dị mẹ là mẹ thôi.

Con đi khắp chân trời góc bể

Ân tình nào sánh xuể mẹ yêu.

Nghĩa dày độ lượng bao nhiêu

Có trong lòng mẹ sớm chiều bao dung.

Câu 1. Xác định nhân vật trữ tình và chủ đề bài thơ.

Câu 2. Trong khổ thơ sau, hình ảnh người mẹ hiện lên qua những từ ngữ nào? Những từ ngữ đó giúp em hiểu gì về người mẹ?

“Mưa và nắng nhuộm màu tóc trắng

Bụi gian nan đọng lắng nếp nhăn.

Rụng rồi thương lắm hàm răng

Lưng còng chân yếu ánh trăng cuối trời.”

Câu 3. Em hãy xác định và nêu tác dụng của biện pháp tu từ so sánh được sử dụng trong khổ thơ cuối bài.

Câu 4. Bài thơ đã gợi cho ta – những người làm con nhiều thông điệp ý nghĩa. Hãy viết những thông điệp mà em tâm đắc.

Đáp án

Đọc hiểu Chiêu hồn nước

CHIÊU HỒN NƯỚC^(a)

(Trích)

Cũng nhà cửa, cũng giang san ^(b)

Thế mà nước mất nhà tan hỡi trời!

Nghĩ lắm lúc đang cười hóa khóc

Muốn ra tay ngang dọc, dọc ngang

Vạch trời thét một tiếng vang

Cho thân tan với giang san nước nhà!…

… Non sông vẫn non sông gấm vóc,

Cỏ cây xem vẫn mọc tốt tươi.

Người xem cũng dáng con người,

Cũng tao cũng mắt như đời khác chi.

Cảnh như thế, tình thì như thế,

Sống mà chi, sống để mà chi?

Đời người đến thế còn gì!

Nước non đến thế còn gì nước non!

Nghĩ thân thế héo hon tấc dạ,

Trông non sông lã chã dòng châu ^(c).

Một mình cảnh vắng đêm thâu

Muốn đem máu đỏ nhuộm màu giang san…

(Phạm Tất Đắc, trong Thơ văn yêu nước và cách mạng đầu thế kỉ XX, Sđd)

Câu 1: Đoạn trích trên được viết theo thể thơ nào? Phương thức biểu đạt chính của đoạn trích?

Câu 2: Nêu nội dung chính của đoạn trích trên?

Câu 3: Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu thơ sau:

Đời người đến thế còn gì!

Nước non đến thế còn gì nước non!

Câu 4: Thông điệp mà em rút ra được sau khi đọc xong đoạn trích trên?

Câu 5: Bản thân là một học sinh em thể hiện tinh thần yêu nước của mình như thế nào?

Đáp án

Còn rất nhiều mẫu đề đọc hiểu về thể loại thơ song thất lục bát hay khác sẽ được Hoatieu cập nhật dần tại bài viết này. Mời các bạn chú ý đón xem

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trên chuyên mục Học tập - Lớp 9 của HoaTieu.vn.