(4 mẫu) Phân tích tác phẩm Nhà mẹ Lê

Nhà mẹ Lê là một trong những tác phẩm tiêu biểu và đặc sắc về tình mẫu tử trong văn học Việt Nam, được nhà văn Thạch Lam chấp bút và xuất bản lần đầu vào năm 1942. Truyện ngắn không chỉ khắc họa sâu sắc tình cảm thiêng liêng giữa mẹ và con mà còn tái hiện bức tranh làng quê Việt Nam tiêu điều, nghèo đói, xơ xác trước Cách mạng tháng Tám. Với lối viết nhẹ nhàng, tinh tế nhưng đầy xúc động, Thạch Lam đã thể hiện sự cảm thông sâu sắc đối với những con người nghèo khổ, đặc biệt là người mẹ tảo tần, yêu thương con vô bờ bến. Để giúp các em học sinh hiểu rõ hơn về nội dung và ý nghĩa của tác phẩm, bài viết này sẽ tổng hợp một số bài văn mẫu phân tích truyện ngắn Nhà mẹ Lê, qua đó giúp các em cảm nhận được giá trị nhân văn sâu sắc mà nhà văn muốn truyền tải.

• Nhà mẹ Lê đọc hiểu (4 đề) có đáp án

1. Dàn ý phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật của đoạn trích Nhà mẹ lê

Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm

- Giới thiệu tác giả, tác phẩm, xuất xứ, …và nội dung khái quát của truyện ngắn “Nhà mẹ Lê”

- Phân tích chủ đề và nghệ thuật của truyện ngắn:

+ Chủ đề: Cuộc sống nghèo túng, khốn khổ đến tận cùng của người lao động nghèo trong xã hội cũ qua gia cảnh của gia đình bác Lê. Nhà bác Lê là dân ngụ cư, đông con, nghèo khổ. Bác phải làm mướn vất vả để chăm lo cho các con có đủ miếng ăn. Mùa rét năm đó, giá lạnh, gió bão lầy lội, bác không thể đi làm. Cùng đường, Bác đành liều lĩnh lần nữa đến nhà ông Bá để xin ít gạo cho con qua bữa dù ban sáng bác đã bị đuổi. Lần này, bác bị cậu Phúc đuổi chó thả cắn. Tối đó, Bác lên cơn sốt rồi mất để lại đàn con thơ dại với tương lai mờ mịt, tối tăm.

+ Nghệ thuật: Người kể chuyện, điểm nhìn: ngôi thứ ba toàn tri giúp người đọc bao quát toàn bộ câu chuyện, giúp người đọc có cái nhìn sâu sắc và đánh giá khách quan hơn về nhân vật; Tác giả xây dựng thành công nhân vật bác Lê: người mẹ khốn khổ, nghèo khó nhưng mang vẻ đẹp của tình thương con vô bờ bến.

- Đánh giá:

+ Khẳng định lại một cách khái quát những đặc sắc về nghệ thuật và nét độc đáo về chủ đề của truyện ngắn;

+ Rút ra thông điệp của truyện ngắn.

2. Phân tích truyện ngắn Nhà mẹ Lê

Tác phẩm Nhà mẹ Lê là câu chuyện về cuộc đời những người dân ngụ cư mà nhân vật chính là mẹ Lê cùng mười một đứa con.

Họ sống nghèo khổ trong một căn nhà chật hẹp và tồi tàn. Bà mẹ phải làm lụng vất vả nhưng vẫn không đủ nuôi các con. Những ngày cực nhọc nhất của những người nông dân lại là những ngày vui sướng của bà mẹ nghèo khổ ấy vì lúc đó mới có người mướn làm. Những buổi tối cả nhà mẹ Lê xúm xít quanh nồi cơm bốc khói là những ngày hạnh phúc nhất. Nhưng những ngày như thế không nhiều. Mùa đông đến, ngoài đồng chỉ còn trơ cuống rạ, ao hồ không còn tôm tép để bắt, nguồn thức ăn của gia đình mẹ Lê không còn. Nhà mẹ Lê vốn nghèo khổ giờ càng túng quẫn hơn. Đàn con đói rét, không cầm lòng nổi trước cảnh tượng đó mẹ Lê một lần nữa tìm đến nhà ông Bá giàu có trong làng để vay gạo. Gạo vay không được, mẹ Lê còn bị ông Bá thả chó ra cắn. Được một người quen đưa về với vết thương máu chảy ròng ròng, mẹ Lê lên cơn sốt nặng. Trong lúc mê man, người mẹ tội nghiệp ấy nhớ lại quãng đời bất hạnh và khốn khổ của mình. Kết thúc câu chuyện là cảnh mẹ Lê từ giã cõi đời để lại mười một đứa con bơ vơ, không nơi nương tựa, không biết đi đâu về đâu.

Cái khổ của nhà mẹ Lê là cái khổ của cảnh đời đông con, túng quẫn. Nếu ít con hơn, có lẽ mẹ Lê sẽ có thể được bớt lo, bớt khổ phần nào. Cảnh gia đình đông con của nhà mẹ Lê không phải là hiểm trong xã hội ấy. Đông con là một áp lực, là một gánh nặng đè lên vai bất kì người phụ nữ nào, gia đình nào trong xã hội ấy.

Thạch Lam dường như đã hóa thân vào nhân vật để cảm nhận những nỗi đắng cay trong cuộc đời của họ. Ta thấy cái nhìn độ lượng, thương cảm của nhà văn khi miêu tả căn nhà tồi tàn của mẹ Lê "chừng ấy người chen chúc trong một khoảng rộng độ bằng hai chiếc chiếu, có mỗi một chiếc giường nan đã gẫy nát", mùa rét phải rải ổ rơm đầy nhà, mẹ con cùng nằm và tác giả so sánh cảnh tượng đó "trông như một ổ chó, chó mẹ và chó con lúc nhúc". Để đặc tả sự nghèo khổ của nhà mẹ Lê, tác giả cho ta thấy "cách kiếm ăn' khổ cực và bấp bênh của bà mẹ này:" Từ buổi sáng tinh sương mùa nực cũng như mùa rét bác ta phải trở dậy đi làm mướn cho những người có ruộng trong làng ". Ấy vậy mà đó là những ngày sung sướng nhất vì khi ấy còn có người mướn bác làm việc. Những con người sống với nghề nghiệp bấp bênh ấy trở nên tội nghiệp hơn khi những ngày mùa qua đi, cánh đồng chỉ còn trơ cuống rạ. Những khó khăn ấy không chỉ đến với riêng mẹ Lê mà với tất cả những người dân trong xóm ngụ cư nghèo khổ ấy. Đặc tả một khung cảnh đói khổ và buồn bã, tác phẩm dường như báo hiệu cho chúng ta thảm cảnh Ất Dậu.

Đói rét, nghèo khổ nhưng với Thạch Lam những con người trong" nhà mẹ Lê "trước bờ vực thẳm của cuộc đời không bị tha hóa, biến dạng. Giữa cái giá lạnh của cuộc sống họ" lặng lẽ, âm thầm chịu khổ một mình, không than thở với láng giềng hàng xóm bởi vì ai nấy đều biết cũng nghèo khốn như nhau ". Đây là một đặc điểm của các nhân vật trong sáng tác của Thạch Lam. Nhà văn luôn" chắt chiu cái đẹp "ấy tạo ra một thế giới nhân vật mà ở đó luôn âm thầm, lặng lẽ chịu đựng và hi sinh (Tâm trong" cô hàng xén ", Liên trong" một đời người "). Những con người ấy không dám thổ lộ nỗi khổ của mình phải chăng sợ làm tổn thương người khác? Họ âm thầm đồng cảm với nhau, lặng lẽ chia sẻ cùng nhau mà không có một phản ứng mạnh mẽ, một phản kháng quyết liệt nào về hiện thực tối tăm bao quanh mình.

Nhân vật trong" nhà mẹ Lê "sống trọn vẹn với niềm vui và cả những nỗi buồn. Những con người ấy thiếu thốn về vật chất nhưng không thiếu thốn về tinh thần. Họ không cô đơn trong cuộc sống cũng không cô độc trong cuộc đời bởi họ luôn mang trong tâm hồn mình tình người ấm áp. Tình người đẹp đẽ ấy phải chăng xuất phát từ tấm lòng bao la của nhà văn dành cho những kiếp người nhỏ bé? Thạch Lam đã đưa họ đến gần nhau để những con người ấy không chỉ thấu hiểu mà còn chia sẻ và giúp đỡ nhau. Mẹ Lê khi bị chó nhà giàu cắn được đưa về nhà trong cơn đau vẫn xúc động nói" may gặp bác Đối, chứ không biết bao giờ mới lê về được đến nhà "và khi người mẹ ấy chết đi chính những người nghèo khổ ấy đã" mua cho bác một cỗ ván mọt, rồi đưa giúp bác ra cánh đồng, chôn vào bãi tha ma nhỏ đầu làng ". Họ quay trở về ái ngại và xót xa cho những đứa con tội nghiệp của người mẹ xấu số. Tác phẩm vì thế được bao trùm bởi tình yêu thương. Đó không chỉ là tình thương của những con người cùng cảnh ngộ trong truyện mà còn là tình thương của độc giả dành cho nhân vật và của chính nhà văn với" đứa con tinh thần ".

" Nhà mẹ Lê' vừa mang yếu tố hiện thực vừa được khoác lên mình màu sắc lãng mạn . Thạch Lam không chỉ cảm thông mà còn trân trọng nhân vật của mình. Sự trân trọng ấy được biểu hiện từ cách gọi tên các nhân vật. Nhà văn không gọi nhân vật của mình là "thị", "y", "hắn" như Nguyễn Công Hoan, Nam Cao.. mà gọi một cách trân trọng, trìu mến "mẹ Lê", "mẹ Đối", "mẹ Hiền". Xuyên suốt tác phẩm mẹ Lê được gọi là "bác". Nó giống như đây là một câu chuyện kể về một người thân quen cùng một hoàn cảnh, cùng một tầng lớp trong xã hội.

3. Viết bài văn nghị luận phân tích đánh giá đặc sắc nghệ thuật trong đoạn trích nhà mẹ Lê

Thạch Lam (1910 - 1942) là người đôn hậu và rất đỗi tinh tế. Ông có quan niệm văn chương lành mạnh, tiến bộ và có biệt tài về truyện ngắn. Ông thường viết những truyện không có chuyện, chủ yếu khai thác thế giới nội tâm của nhân vật với những xúc cảm mong manh, mơ hồ trong cuộc sống hàng ngày. Mỗi truyện của Thạch Lam như một bài thơ trữ tình. Một trong những tác phẩm thể hiện sức hấp dẫn trong lối viết văn ấy của Thạch Lam là truyện ngắn Nhà mẹ Lê. Truyện mang những nét đặc sắc nghệ thuật vô cùng phong phú mà chỉ có Thạch Lam mới tạo nên được điều ấy!

Được tạo bởi cốt truyện đơn giản, xoay quanh những ngày tháng xoay sở kiếm ăn nuôi con của mẹ Lê những Thạch Lam vẫn không để cho người đọc vơi đi sự hứng thú cũng như ấn tượng đối vo2í tác phẩm. Xây dựng tình huống truyện đặc sắc- tình huống mẹ Lê đến nhà ông Bá vay tiền để mua gạo nuôi các con nhưng bị gia chủ thả chó dữ cắn, mẹ Lê bị thương nặng cùng với cái kết vô cùng ý nghĩa- nhân vật đã không thể chiến thắng hoàn cảnh, phản ánh hiện thực xã hội đương thời, một xã hội vô nhân đạo không thể cứu con người thì dường như Thạch Làm đã tạo nên một điểm nhấn cũng như một ấn tượng vô cùng sâu sắc trong lòng mỗi người đọc.

Thành công trong việc sử ngôi thứ ba để góp phần vào công cuộc xây dựng nhân vật cho truyện. Thạch Lam đã khắc họa nhân vật thông qua dáng vẻ bên ngoài, hành động, ngôn ngữ, suy nghĩ. Và được khám phá ở số phận, phẩm chất. Nhân vật được đặt trong những tình huống đầy khó khăn, dẫn đến sự lựa chọn.

Có thế nói, những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của truyện ngắn đã tác động rất lớn tới việc thể hiện chủ đề tác phẩm một cách sâu sắc. Nó đã phản ánh bức tranh cuộc sống đầy khốn khó của những người dân nghèo nơi phố chợ nghèo trước cách mạng. Từ đó giấy lên niềm đồng cảm xót thương của nhà văn dành cho những mảnh đời bất hạnh. Ca ngợi vẻ đẹp của tình mẫu tử thiêng liêng. Nó vừa phản ánh hiện thực vừa chứa đựng giá trị nhân văn sâu sắc. Và thông quá đó giúp mỗi người đọc thấu hiểu được cuộc sống của nhân dân ta trong một thời kì đầy khó khăn trước cách mạng đồng thời khơi dậy những tình mẫu tử thiêng liêng. Và hơn cả là thể hiện được những suy nghĩ, cảm nhận của người viết về tác phẩm.

"Thạch Lam pha trộn chất bi đát cùng với chất thơ thành một thể tuyệt vọngmới, âu yếm trùm lên những thân phận không còn là phận người trước khi trởnên thây người. Cả truyện ngắn là một liều lượng pha trộn tuyệt vời đói khát vớino đủ, yêu thương với ác nghiệt, hy vọng với tuyệt vọng qua những hình ảnhđẹp rướm máu, cái chết của mẹ Lê âm thầm dẫn đến những cái chết của mườimột đứa con, tuy không nói ra, lại càng làm cho chúng ta cảm thấy bàn tay củatử thần sờ trán mỗi đứa nhỏ mỗi lúc một gần trong từng tích tắc còn lại." (ThụyKhuê). Thạch Lam với cái nhìn nhân đạo đã mang đến cho người đọc những day dứt khôn nguôi về một số phận, những cuộc đời. Những cuộc đời cứ chìmdần và mất hút vào trong bóng tối, không có tương lai, không một hi vọng.Thạch Lam đã lặng lẽ âm thầm phản ánh đời sống khó khăn của con người với cái nhìn đôn hậu và đầy thương cảm, nhà văn đã nâng niu từng vẻ đẹp đờithường giản dị với tình cảm của một con người trân trọng và yêu mến những giá trị của cuộc sống. Những điều đó không chỉ làm nên một dấu ấn đẹp trên văn đàn mà còn tạo nên sức sống lâu bền trong văn Thạch Lam.

Không thể không công nhận tài năng của ông. Và hơn cả, là không thể không khẳng định Nhà mẹ Lê của Thạch Lam là một truyện ngắn được viết nên với những nét đặc sắc nghệ thuật vô cùng ấn tượng. Để lại trong tôi những xúc cảm vô cùng sâu sắc - gợi lên tấm lòng thương cảm, tình yêu thương trong cuộc sống cùng với vẻ đẹp của tình mẫu tử.

4. Nghị luận tác phẩm Nhà mẹ Lê

Tác phẩm “Nhà mẹ Lê” của nhà văn Thạch Lam được xem là một trong những tác phẩm văn học hay và ý nghĩa nhất của văn học Việt Nam. Tác phẩm đã mang đến cho độc giả một cái nhìn sâu sắc về những tình cảm gia đình và giá trị con người. Trong bài văn này, chúng ta sẽ phân tích và đánh giá chủ đề và nhân vật trong tác phẩm “Nhà mẹ Lê”.

Chủ đề của tác phẩm là tình mẹ con. Tác giả đã khéo léo miêu tả những tình cảm đầy sâu sắc giữa mẹ và con trong gia đình Lê. Ông đã cho thấy sự hy sinh và tình yêu vô bờ bến của người mẹ đối với con trai mình, mặc cho con trai đã làm những điều không đúng đắn trong cuộc đời. Tình mẹ con được thể hiện rõ nét qua những hình ảnh đẹp như khi mẹ Lê dành tình yêu thương cho đứa con nuôi của mình, hay khi cô trò chuyện với con trai về những khó khăn trong cuộc sống.

Nhân vật chính trong tác phẩm là bà Lê, một người mẹ hiền lành và tốt bụng. Bà là người đã hy sinh tất cả cho gia đình và đứa con trai bất hạnh của mình. Nhân vật bà Lê đã được miêu tả rất chi tiết và sâu sắc, từ những nét mặt đầy tình yêu thương đến những hành động của bà, đều được tác giả miêu tả rất đặc sắc. Bà Lê đại diện cho tình mẹ con, tình yêu và hy sinh cho con cái, và đó cũng chính là thông điệp chính của tác phẩm.

Bên cạnh đó, tác phẩm còn thể hiện sự tôn trọng đối với giá trị con người. Tác giả đã cho thấy sự chân thành và lòng trắc ẩn của nhân vật chính khi đối xử với những người xung quanh, dù là con nuôi hay những người bạn. Tác phẩm còn cho thấy sự tình cảm của những người con khi bảo vệ, giúp đỡ cho mẹ trong những lúc khó khăn.

Điểm nổi bật khác của tác phẩm là nhân vật chính - bà Lê, một người mẹ đơn thân với hai đứa con, sống với niềm đam mê với những giá trị truyền thống và những ý tưởng độc lập của mình. Bà Lê là một nhân vật mạnh mẽ và đáng nể, dù trong hoàn cảnh khó khăn nhưng bà vẫn luôn lạc quan, kiên trì và tận tụy trong cách sống của mình. Bà Lê đại diện cho một phần của xã hội Việt Nam những năm 1940, khi đất nước đang chịu sự chi phối của Pháp. Nhân vật này cũng đại diện cho phong trào độc lập Việt Nam, với tư cách là một người yêu nước và lạc quan về tương lai của đất nước.

Tuy nhiên, cũng có những điểm yếu trong tác phẩm này. Một trong những điểm đó là cách thể hiện của tác giả không thực sự tốt, khiến câu chuyện trở nên khá khó hiểu và có phần rời rạc. Điều này có thể khiến cho độc giả cảm thấy khó khăn trong việc tiếp cận với tác phẩm, đặc biệt là đối với những người mới bắt đầu đọc tác phẩm của Thạch Lam.

Tổng kết lại, “Nhà mẹ Lê” là một tác phẩm văn học đặc sắc về cuộc sống của người dân Việt Nam những năm đầu thế kỷ XX. Tác phẩm đã thể hiện một cách tốt những giá trị truyền thống, độc lập và tình yêu quê hương của người Việt, qua câu chuyện về bà Lê và gia đình của bà. Mặc dù tác phẩm có một số điểm yếu, nhưng vẫn đáng để đọc và tìm hiểu, đặc biệt là đối với những người yêu văn học Việt Nam.

5. Phân tích tác phẩm Nhà mẹ Lê ngắn gọn

Thạch Lam nổi tiếng với những tác phẩm ngắn nhẹ nhàng, tinh tế, tràn đầy chất thơ như “Dưới bóng hoàng lan”, “Hai đứa trẻ”, “Gió lạnh đầu mùa”,... Tuy nhiên, “Nhà mẹ Lê” lại là tác phẩm phản ánh hiện thực xã hội đầy bất công vào thời điểm đó. Với phong cách viết nhẹ nhàng, giàu cảm xúc, Thạch Lam đã khắc sâu vào lòng độc giả sự thương cảm và cái nhìn trân trọng đối với bác Lê - người phụ nữ tảo tần, yêu thương con cái.

Trong những dòng văn mở đầu, tác giả miêu tả hoàn cảnh gia đình mẹ Lê sống trong khu phố chợ nghèo nàn, nơi có “bảy tám gia đình nghèo khổ”, bị gọi khinh bỉ là “những kẻ ngụ cư”. Gia đình mẹ có đến mười một đứa con, tất cả sống trong “một căn nhà lá”, “rộng độ bằng hai chiếc chiếu”, và chỉ có “một chiếc giường nan gãy nát”. Tác giả so sánh nơi ở của họ với ổ chó có “chó mẹ và chó con lúc nhúc”. Từ đó, ta nhận ra rằng gia đình mẹ Lê thuộc tầng lớp thấp kém trong xã hội, bị mọi người ruồng rẫy, thậm chí không được coi là con người. Vị trí của họ phản ánh sự phân chia giai cấp bất công trong xã hội lúc bấy giờ. Dù bác Lê vất vả thức khuya dậy sớm, cũng chỉ kiếm được mấy bát gạo và đồng xu để nuôi lũ con đói. Đến mùa rét, cả nhà phải nhịn đói, mấy đứa trẻ “khóc lả đi mà không có cái ăn”, “Dưới manh áo rách, thịt chúng nó thâm tím lại vì rét như thịt con trâu chết”. Trong hoàn cảnh nghèo khổ, bác Lê và các con vẫn giữ được tình yêu thương và sự gắn bó. Những đêm lạnh, “mẹ con ngồi chung quanh nồi cơm bốc hơi, trong khi bên ngoài gió lạnh rít qua mái tranh”. Những ngày nắng ấm, “mẹ con bác Lê cùng nhau ngồi chơi trước cửa nhà”. Dù cuộc sống còn nhiều thiếu thốn, nhưng nhờ những giây phút ấm áp quý giá, họ vẫn giữ được tinh thần lạc quan, hướng tới tương lai.

Bác Lê, người mẹ của mười một đứa con, là trụ cột trong gia đình. Bác được mô tả là “người đàn bà quê chắc chắn và thấp bé, da mặt và chân tay nhăn nheo như một quả trám khô”. Qua những nét phác họa ngoại hình, ta thấy rõ hình ảnh điển hình của người lao động làm công việc chân tay vất vả. Hàng ngày, bác dậy sớm để làm mướn cho những người cần lao. Dù ngày nắng hay mưa, bác luôn chăm chỉ, tần tảo để nuôi con. Tình mẫu tử trong “Nhà mẹ Lê” được thể hiện qua những chi tiết như khi có thức ăn cho con, bác Lê cảm thấy “sung sướng”, và luôn quý con. Bác không ngần ngại bất chấp nguy hiểm để xin gạo cho con. Trong những giây phút cuối đời, hình ảnh con cái vẫn hiện hữu trong tâm trí bác. Tình yêu thương của bác dành cho đàn con là vô bờ, nhưng trước thực tại khó khăn, bác chỉ có thể ôm con vào lòng để sưởi ấm. Cuối cùng, bác Lê đã mất mạng khi đi xin gạo cho con, điều này thể hiện số phận bi thảm của những người nông dân nghèo: họ gặp khó khăn, nghèo đói và phải đối mặt với bất hạnh.

“Nhà mẹ Lê” là câu chuyện về người mẹ nghèo khổ cùng mười một đứa con đói khát. Qua việc sử dụng ngôi kể thứ ba đầy khái quát và chân thực, bức tranh xã hội mà nhà văn vẽ nên không kém phần sắc sảo so với các tác phẩm hiện thực phê phán. Cái chết của bác Lê không chỉ là nỗi bất hạnh của đàn con thơ, mà còn phản ánh thực tế tàn nhẫn đã đè bẹp những con người lương thiện. Tuy nhiên, cái chết cũng là một sự giải thoát cho kiếp sống đầy khổ ải. Với lời văn nhẹ nhàng, ấm áp, tinh tế, giàu cảm xúc và ngôn ngữ gần gũi, nhà văn đã ca ngợi bác Lê - người phụ nữ Việt Nam chăm chỉ, yêu thương con cái, và khắc họa tình mẫu tử, tình cảm gia đình gắn bó trong hoàn cảnh nghèo khó, đầy rối ren.

Trong tác phẩm của Thạch Lam, những cảnh vật và con người được khắc họa bằng những nét vẽ đơn giản nhưng chân thực. Chính vì vậy, văn của ông không mạnh mẽ hay khắc khoải như của Nam Cao, Ngô Tất Tố hay Kim Lân, mà lại giữ được sự nhẹ nhàng, hòa nhã, đi sâu vào lòng trắc ẩn của biết bao thế hệ độc giả sau này.

6. Phân tích nhân vật mẹ Lê

Xem tại đây.

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trong nhóm Lớp 10 thuộc chuyên mục Học tập của HoaTieu.vn.