Phân tích nhân vật chị Hiên trong đoạn trích Trở lại cố hương

Truyện ngắn "Trở lại cố hương" của tác giả Vũ Thị Huyền Trang kể về chuyến thăm quê của mẹ con Hiên. Hiên xa quê từ nhỏ, suốt bao năm chị vẫn canh cánh trong lòng, vì khi mẹ chị còn sống không thể đưa mẹ về thăm quê. Trong bài viết này Hoatieu xin chia sẻ bài văn phân tích nhân vật Hiên trong đoạn trích Trở lại cố hương, mời các bạn cùng tham khảo.

• Phân tích truyện ngắn “Lụm còi” 

1. Dàn ý phân tích nhân vật Hiên trong Trở lại cố hương

1. Mở bài: Giới thiệu tác giả+ tác phẩm + khái quát chung về nội dung truyện ngắn và nhân vật chị Hiên.

2. Thân bài:

a. Ý 1: Giới thiệu khát quát về truyện: Đề tài, xuất xứ, tóm tắt qua về câu chuyện.

- Đề tài: Viết về đề tài quê hương (Nỗi nhớ quê hương)è Đề tài quen thuộc, gần gũi, gợi nhiều thương nhớ trong lòng người đọc.

- Xuất xứ: Trích trong “Báo Quảng Nam” của đài VOV số ra ngày 24/03/2024.

- Tóm tắt: Truyện này kể về cuộc hành trình của chị Hiên trở về quê hương sau nhiều năm xa cách. Chị mang theo hình ảnh của mẹ và những kỷ niệm thời thơ ấu về mảnh đất Hải Dương, và cùng con em trải qua những cảm xúc hồi hộp khi chuẩn bị đến với quê nhà. Lúc máy bay lên trời, Hiên cảm thấy như thấy mẹ mỉm cười, và cảm nhận được sự may mắn khi nhìn thấy cầu vồng trên bầu trời. Khi đến nơi, chị được chào đón nồng hậu bởi gia đình và họ hàng, và cùng nhau tái hiện lại những kỷ niệm và món ăn thân quen của quê nhà. Mặc dù nhà cửa đã thay đổi, nhưng kỷ niệm và tình cảm với quê hương vẫn mãi trong lòng Hiên. Cuối cùng, chị nhận ra rằng dù chúng ta đi bao xa, quê hương luôn là nơi mà trái tim mỗi người trở về.

b. Ý 2: Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn

Nội dung: Chia bố cục làm 2 phần (bổ dọc theo nhân vật người chị Hiên trong truyện)

Phần 1: Hành trình trở về quê của chị Hiên (Trích dẫn chứng +Nhận xét)

- Khái quát chung về nhân vật: Nhân vật chị Hiên không được xây dựng nhiều về ngoại hình, công việc, biến cố cuộc sống và những bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời, thay vào đó tác giả khai thác dòng chảy hoài niệm của nhân vật về quê hương, về tình yêu vơi vùng đất mình sinh raè Khai thác chiều sâu suy nghĩ và tâm tưởng của nhân vật.

- Hoàn cảnh: Sinh ra và lớn lên tại Hà Nội, gia đình của Hiên sang Bình Dương để kiếm sống khi cô đang học cấp 2, dù đã lập gia đình nhưng Hiên luôn nhung nhớ và mong ngóng có dịp trở về quê hương è Điều này cho thấy gia đình Hiên phải vật lộn, chuyển động nhiều để tìm kiếm cơ hội sống tốt hơn, thể hiện sự gắn bó mạnh mẽ của Hiên với nơi mình sinh ra và lớn lên, cùng với sự quan tâm đặc biệt đối với các gốc rễ và gia đình.

-  Tâm trạng của chị Hiên trên đường về quê hương

+ Hành động: “Chị mang theo bức di ảnh của mẹ trong hành trình trở về”, “Hiên nắm chặt tay tụi nhỏ. Hệt như lần rời quê vào miền Đông mẹ cũng nắm chặt tay chị em Hiên như thế”è Chị là chíếc cầu nối giữa quá khứ qua hình ảnh người mẹ đã mất với hiện tại là những đứa trẻè Chị Hiên đã sống xa quê hương trong một thời gian dài và suốt những năm tháng đó, cô luôn mang trong mình niềm mong đợi và khao khát được trở về gặp lại những nơi quen thuộc, những người thân yêu. Cảm giác hồi hộp và mong chờ trở về ngôi làng, nơi mà cô từng trải qua những kỷ niệm đẹp và quan trọng trong đời.

+Tâm trạng: Chị tự hỏi“Mùa này quê ngoại có những gì? Có dòng sông Kinh Thầy, cánh cò cõng nắng qua sông, những luống hành, ruộng dưa, cánh đồng lúa mướt xanh màu mỡ “, chị nhớ “vùng trời ký ức tuổi thơ đã vỗ về mẹ lũ trẻ suốt những năm tháng xa quê bươn chãi với đời”, “những con đường này mình vẫn thường đạp xe đi học trong những giấc mơ” èĐó là sự nhớ nhung và hoài niệm khi chị Hiên nhớ về những thời khắc hạnh phúc, những cảm xúc trong sáng của tuổi thơ và những người thân mà cô đã từng chia sẻ cuộc sống. Những ký ức này mang lại cho chị một sự cảm thấy gần gũi và ấm áp, nhưng cũng có thể làm cho cô cảm thấy nhớ nhà hơn bao giờ hết.

=> Những dòng suy nghĩ và hổi tưởng của nhân vật đã cho thấy chị Hiên xúc động, nghẹn ngào và rất giầu tình cảm với quê hương. ở đó nhân vật đã trải qua một loạt các cảm xúc phức tạp từ niềm vui, sự mong đợi, háo hức cho tới nhưng hoài niệm đẹp đẽ về mảnh đất ấu thơ gian khổ nhưng vô cùng đẹp đẽ, với c quê hương trong kí ức là nơi thanh bình, giản dị, thấm đẫm tình người.

* Phần 2: Những ngày ở quê và tình cảm của chị với quê hương
- Lúc mới về đến nơi:

+ Khi được gặp lại người thân “bà dì đã đợi sẵn ở đó”, “Vòng tay của dì thân thuộc như vòng tay của mẹ khiến Hiên rơi nước mắt”, “anh em họ hàng ai cũng vội chạy sang thăm hỏi” è Mẹ con chị được chào đón nồng hậu, bằng sự chân thành và yêu thương của mọi người thân quên, gợi lên bức tranh đầm ấm tình người của làng quê Việt Nam, đó là điều khiến người ta đi xa luôn nhớ về da diết, mãnh liệt.

+ Cuộc trò chuyện khiến chị nhớ lại bao kỉ niệm: “con bé Hiên sáu tuổi vừa nhận từ tay dì tô canh cá nấu chua, vừa đi vừa sợ vấp phải đá sỏi trên đường”, nhớ về những người bạn thơ ấu “Người chị từng trốn ngủ trưa cùng Hiên đi mò cua bắt ốc giờ tuổi đã ngoài bốn mươi”, “Đứa em gái nhỏ con nhà cậu, mẹ mất sớm, Hiên từng bế đi xin sữa quanh làng giờ cũng đã hai con”

=> Đó là những kỉ niệm sâu sắc với những con người bình dị, là kỉ niệm ấu thơ không thể nào quên của gian khổ và những niềm vui giản dị, nhỏ bé đối với chị.

+ Bữa cơm chiều: “vẫn những món thân quen. Cà pháo, canh cua, cá kho đúng vị mẹ ngày xưa vẫn nấu” è Mùi vị thơ ấu luôn sống, trở lại một cách mạnh ẽm trong chị, nó cho thấy chị Hiên là người có mối liên kết mạnh mẽ với quê hương. Dù đã sống xa quê nhà nhiều năm, chị vẫn giữ trong lòng niềm nhớ mong và khát khao trở về gốc rễ, để tái hiện lại những ký ức và cảm nhận về vùng đất mình từng lớn lên.

- Những ngày ở quê:

+Hành động:

=> “Ngồi dưới gốc cây khế ngọt nhà dì xòe tay đón từng chùm nắng”, chị nhìn và theo dõi những đứa trẻ “trở về nhà khoe chiến lợi phẩm của mình” với “Mấy chú dế tội nghiệp nhảy tanh tách trong chai nhựa”, “ nhìn bộ quần áo lấm lem bùn đất của con khiến Hiên nhớ mình cũng từng có những tháng ngày tuổi thơ nghèo khó nhưng hạnh phúc”è Chính việc quan sát và ngắm nhìn lũ trẻ đã khơi gợi và alfm sống lại cho chị kỉ niệm đẹp đẽ thời thơ dại, nó là sự nối tiếp từ thế hệ này sang thế hệ khác, c muốn con cũng được trải nghiệm niềm vui mà chị từng có.

=> “Hiên dẫn các con thăm lại căn nhà cũ năm xưa”, “đứng tần ngần ngoài cổng nhìn vào bên trong”è Là người mẹ quan tâm đến con cái và sẵn sàng dành thời gian để cho các con được trải nghiệm và hiểu thêm về quê hương của mình. Tình yêu thương và trách nhiệm của chị với gia đình, luôn nhớ về nhứng điều giản dị đã từng có với gia đình ở tại mảnh đất này.

+Tâm trạng:

=> “Tần ngần ngoài cổng nhìn vào bên trong và nhận ra chẳng còn dấu vết gì quen thuộc”, căn nhà trước đã thay đổi với “Hàng rào được xây cao, không còn là hàng cây cúc tần hổng chỗ này chỗ khác”, “mắt ngẩn ngơ nhìn tường rào kiên cố” èHụt hẫng trước những biến đổi sau bao năm xa cách của quê hương, nhiều thứ đã thay đổi, từ nhà cửa cho đến những cảnh vật xung quanh .

=> Chị nói: “Mọi kỷ niệm đều không còn hiện hữu ở đây”, “Tất cả đều đã nằm trong tâm trí mẹ. Chúng mình đi thôi con”, “chị lại thấy nhẹ lòng đến thế”, “Quê hương thật ra chẳng bao giờ xa xôi”, “quê hương vẫn luôn tồn tại trong chính mỗi con người”è Chị không khép lại bản thân trong quá khứ mà thay vào đó, chị chấp nhận và hiểu rằng quê hương không chỉ là nơi mà là một phần của chính bản thân.

-> Trở lại với quê hương chị Hiên nhận thấy rằng nhiều thứ đã thay đổi, từ nhà cửa cho đến những cảnh vật xung quanh. Tuy nhiên, chị không khép lại bản thân trong quá khứ mà thay vào đó, chị chấp nhận và hiểu rằng quê hương không chỉ là nơi để về mà là một phần máu thịt không thể lãng quên của chính bản thân.

- Nhận xét:

+  Câu chuyện này mang đến một cái nhìn sâu sắc về việc tái hiện lại ký ức và tình cảm với quê hương, đặc biệt dòng chảy hoài niệm ấy cách tác giả sử dụng các chi tiết sinh động và hình ảnh tinh tế để vẽ nên bức tranh về quá trình trở về gốc rễ của nhân vật chị Hiên. Cảm xúc trong câu chuyện được diễn tả một cách chân thực và sâu sắc, từ niềm mong đợi, nhớ nhung cho đến sự giao thoa giữa quá khứ và hiện tại.

+Câu chuyện là một bài học giản dị cần có ở đời cần biết nâng niu, góp nhặt và luôn hướng tới những điều cao quý nhất trong cuộc sống của chính mình, sống biết ơn quá khứ, biết ơn những người,những điều đã hun đúc cho ta con người ở hiện tại, luôn nhớ về quê hương, nơi mình sinh ra, lớn lên, trưởng thành.

- Liên hệ: Các bài thơ hoặc tác phẩm viết về quê hương như: “Quê hương” -Tế Hanh, Bài hcoj đầu cho con”- Đỗ Trung Quân…

* Nghệ thuật: Ngôn ngữ gần gũi, quen thuộc trong đời sống, chủ yếu khai thác dòng hồi tưởng và cảm xúc của nhân vật, không nhiều đối thoại từ đó thể hiện được tình cảm của tác giả một cách rất rõ nét, xen lẫn câu văn tả, biểu cảm. Sử dụng ngôn ngữ, tình huống truyện nhẹ nhàng, hình ảnh nhân vật người bà và hình ảnh về tuổi thơ hiện lên gần gũi mang tính điển hình quen thuộc đối với mỗi chúng ta. Nghệ thuật của câu chuyện này còn được thể hiện qua cách diễn đạt lôi cuốn, có khả năng khuấy động và thúc đẩy sự đồng cảm của độc giả. Việc sử dụng các hình ảnh mô tả sống động về quê hương như dòng sông, cánh đồng, và những bữa cơm gia đình làm cho câu chuyện trở nên gần gũi và đầy cảm xúc hơn.

3. Kết bài: Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.

2. Viết bài văn phân tích nhân vật Hiên

Quê hương luôn là một phần ký ức thiêng liêng, là nơi để con người ta nhớ về, là nơi lưu giữ những năm tháng tuổi thơ bình dị và yên ả. Có những người vì mưu sinh, vì biến động của cuộc sống mà phải rời xa mảnh đất chôn nhau cắt rốn, nhưng sâu thẳm trong họ, quê hương vẫn là chốn không thể quên, là nơi để trở về. Trong truyện ngắn “Trở lại cố hương” của nhà văn Vũ Thị Huyền Trang, nhân vật chị Hiên đã để lại trong lòng người đọc nhiều ấn tượng sâu sắc qua hành trình trở về thăm quê sau bao năm xa cách. Hành trình ấy không chỉ là cuộc trở lại về mặt không gian địa lý, mà còn là hành trình trở về với những hồi ức, những tình cảm nguyên sơ và thiêng liêng nhất trong trái tim người con xa xứ.

Truyện ngắn “Trở lại cố hương” được đăng trên báo Quảng Nam – Đài VOV ngày 24/03/2024. Tác phẩm viết về đề tài quê hương – một đề tài quen thuộc nhưng luôn gợi nhiều cảm xúc trong lòng người đọc. Câu chuyện kể về chị Hiên, người phụ nữ sinh ra tại Hà Nội, từng phải theo gia đình vào Bình Dương sinh sống từ những năm học cấp 2. Sau nhiều năm xa quê, lập gia đình, sinh con đẻ cái, chị quyết định trở lại quê mẹ – mảnh đất Hải Dương – mang theo cả các con và di ảnh của người mẹ đã khuất. Trong chuyến đi ấy, chị được sống lại với ký ức tuổi thơ, được gặp lại họ hàng, người thân, ăn lại những món ăn cũ, và rồi, đối diện với những đổi thay của quê nhà, chị chấp nhận thực tại với tâm thế nhẹ nhõm, bởi trong lòng chị, quê hương vẫn luôn hiện diện, dù hình hài nó có đổi thay thế nào.

Nhân vật chị Hiên được khắc họa không qua ngoại hình, cũng không đi sâu vào nghề nghiệp hay hoàn cảnh sống hiện tại, mà tập trung chủ yếu vào đời sống nội tâm – những hoài niệm và cảm xúc chân thật. Ngay từ đầu truyện, hình ảnh chị mang theo bức di ảnh mẹ đã gợi mở cho người đọc thấy chị là người con hiếu thảo, sống giàu tình cảm, luôn hướng về cội nguồn. Khi máy bay cất cánh, chị cảm tưởng như mẹ đang mỉm cười – một cảm nhận mơ hồ mà sâu sắc, thể hiện sự gắn bó thiêng liêng giữa chị với mẹ và với quê hương.

Dù đã có một mái ấm mới, một cuộc sống ổn định nơi đất khách, trong tâm trí chị Hiên vẫn luôn đau đáu nhớ về quê cũ. Tâm hồn chị gắn bó với dòng sông Kinh Thầy, với cánh cò, ruộng dưa, cánh đồng lúa xanh màu mỡ. Chị nhớ từng ngã rẽ, từng con đường đi học trong mơ. Những hồi tưởng đó không chỉ là ký ức của riêng chị, mà còn là dòng chảy cảm xúc của biết bao người đã từng đi xa, từng trải qua những năm tháng tuổi thơ ở một làng quê yên bình.

Chị Hiên hiện lên là một người phụ nữ nhạy cảm và sâu sắc, không chỉ yêu quê bằng lý trí mà còn bằng trái tim và cả tâm hồn. Trong suốt hành trình về quê, chị không giấu nổi sự xúc động: “Hiên nắm chặt tay tụi nhỏ. Hệt như lần rời quê vào miền Đông mẹ cũng nắm chặt tay chị em Hiên như thế”. Cử chỉ ấy vừa như sự tiếp nối tình yêu thương của mẹ ngày trước, vừa như lời hứa âm thầm rằng chị sẽ truyền lại cho các con tình yêu quê hương ấy.

Khi về đến quê, hình ảnh bà dì chạy lại ôm chầm lấy mẹ con Hiên đã khiến chị bật khóc. Đó không chỉ là giây phút hội ngộ sau bao năm xa cách, mà còn là cái ôm của mẹ ngày nào như được tái hiện qua vòng tay thân thương của người dì. Trong bữa cơm quê đạm bạc mà đậm đà tình thân, những ký ức thuở nhỏ ùa về: từ tô canh cá nấu chua của dì, đến kỷ niệm đi mò cua, bắt ốc, bế em đi xin sữa… Những hình ảnh đời thường ấy đã in sâu trong tâm trí người phụ nữ xa quê như những mảnh ghép thiêng liêng, không thể nào quên.

Chị Hiên không chỉ trở về để ôn lại kỷ niệm, mà còn muốn dành cho các con một phần tuổi thơ của mẹ, cho chúng cảm nhận được mảnh đất gốc rễ mình sinh ra. Qua ánh nhìn của chị, những đứa trẻ lấm lem bùn đất, cười vang trong sân vườn quê như hình ảnh phản chiếu chính tuổi thơ của chị ngày nào. Chị âm thầm mỉm cười, ngồi dưới gốc khế ngọt, hứng nắng, nhớ lại một thời thơ dại – nghèo khó nhưng đầy ắp tiếng cười và niềm vui chân chất.

Cao trào của truyện là khi chị trở lại ngôi nhà cũ. Đứng ngoài hàng rào kiên cố – nơi từng là hàng cúc tần thủng lỗ – chị nhận ra mọi dấu vết thân thuộc đã bị thay thế. Có lẽ đó là khoảnh khắc đau lòng nhất trong suốt chuyến trở về. Nhưng thay vì đau buồn, than trách, chị lại nhẹ nhàng chấp nhận: “Tất cả đã nằm trong tâm trí mẹ… Chúng mình đi thôi con.” Một con bướm trắng bay qua hàng rào như hình ảnh mẹ, như một dấu hiệu của ký ức bay qua, nhẹ tênh và thanh thản.

Câu nói của chị “Quê hương thật ra chẳng bao giờ xa xôi. Dù chúng ta có đi bao lâu và bao xa thì quê hương vẫn luôn tồn tại trong chính mỗi con người” là một triết lý sâu sắc, đúc kết hành trình cảm xúc của chị và cũng là thông điệp chính của truyện. Quê hương không chỉ là nơi chốn có thể đo bằng khoảng cách, mà là nơi luôn hiện diện trong trái tim – nơi lưu giữ ký ức, tình thân, tuổi thơ và cả những giá trị cội nguồn không bao giờ mất.

Về nghệ thuật, truyện ngắn “Trở lại cố hương” được viết bằng giọng văn nhẹ nhàng, gần gũi, mang đậm chất trữ tình. Ngôn ngữ đời thường nhưng giàu chất biểu cảm. Tác giả chủ yếu sử dụng dòng hồi tưởng nội tâm, kết hợp với các hình ảnh quen thuộc trong đời sống làng quê như dòng sông, cánh đồng, cây khế, bữa cơm dân dã… để tạo nên một không gian đầy hoài niệm và xúc động. Nhân vật chị Hiên là một hình tượng đẹp – giản dị, sâu sắc, đại diện cho những con người luôn hướng về cội nguồn, dù cuộc sống có cuốn họ đi xa đến đâu.

Câu chuyện về chị Hiên trong “Trở lại cố hương” là một lời nhắc nhở nhẹ nhàng nhưng thấm thía: Hãy luôn biết trân trọng những điều tưởng như nhỏ bé – những kỷ niệm, món ăn, vòng tay, căn nhà xưa… – bởi chính chúng đã làm nên ký ức, làm nên con người ta. Cuộc sống có thể thay đổi, quê nhà có thể khác xưa, nhưng tình yêu quê hương thì vẫn vẹn nguyên trong tim mỗi người, như trong lời thơ của Tế Hanh:

“Quê hương nếu ai không nhớ
Sẽ không lớn nổi thành người…”

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trên chuyên mục Lớp 9 của HoaTieu.vn.