Soạn bài Trương Chi

Bài Thực hành đọc: Trương Chi trong sách Ngữ văn 11, bộ Cánh Diều, tập 2 (trang 118) là một hoạt động rèn luyện kỹ năng đọc hiểu thông qua một tác phẩm dân gian đặc sắc. Trương Chi là câu chuyện cổ quen thuộc, mang đậm chất trữ tình và yếu tố kỳ ảo, phản ánh sâu sắc khát vọng sống, yêu thương và vẻ đẹp tâm hồn con người.

Thông qua việc thực hành đọc văn bản này, học sinh không chỉ nâng cao năng lực đọc hiểu mà còn được tiếp cận với các giá trị nhân văn sâu sắc trong văn học dân gian Việt Nam. Đồng thời, bài học giúp rèn luyện khả năng cảm thụ văn học, diễn đạt cảm xúc và hiểu được ý nghĩa biểu tượng qua hình ảnh và cốt truyện. Dưới đây là phần gợi ý soạn bài Trương Chi để hỗ trợ các em học tốt hơn nội dung này.

Câu 1. Sắp xếp các sự kiện sau theo trật tự thời gian của cốt truyện:

(1) Mị Nương nghe tiếng hát của Trương Chi và muốn gặp chàng

(2) Mị Nương rót nước vào chén, bóng thuyền của Trương Chi hiện lên

(3) Trương Chi tự vẫn và được chôn dưới gốc cây bạch đàn

(4) Mị Nương gặp Trương Chi và thấy dung nhan của chàng

A. (1)-(2)-(3)-(4)

B. (1)-(2)-(4)-(3)

C. (1)-(3)-(2)-(4)

D. (1)-(4)-(3)-(2)

Đáp án: D

Câu 2. Phương án nào dưới đây nêu đúng địa điểm Mị Nương và Trương Chi gặp gỡ?

A. Vườn nhà Mị Nương

B. Bến sông

C. Trên lầu của Mị Nương

D. Dưới gốc cây bạch đàn

Đáp án: A

Câu 3. Thông tin nào dưới đây không phản ánh đúng hình ảnh thực của Trương Chi trong tác phẩm?

A. Trên người chỉ có manh áo vá, mảnh quần xơ

B. Mặt mũi đen cháy, hai bàn tay cộm những chai

C. Có giọng hát hay, làm người nghe xao xuyến

D. Gương mặt sáng láng, ít được thấy ở trên đời

Đáp án: D

Câu 4. Thái độ của Mị Nương khi chứng kiến diện mạo của Trương Chi là gì?

A. Bình thản, điềm tĩnh

B. Sững sờ, thất vọng

C. Dửng dưng, lạnh nhạt

D. Hờ hững, chua chát

Đáp án: B

Câu 5. Tìm những ví dụ tiêu biểu cho thấy các chỉ dẫn sân khấu có vai trò quan trọng trong việc làm sáng tỏ bối cảnh, hành động, tâm trạng nhân vật, xung đột trong lời thoại của nhân vật.

- Chỉ dẫn “Cười, trêu đùa”, “Khóc”,... cho thấy hành động của nhân vật

- Chỉ dẫn "Ánh đèn từ trên lầu xuống dưới nhà....bóng tối mờ" miêu tả bối cảnh gặp gỡ của Trương Chi và Mị Nương,...

Câu 6. Lời thoại của Mị Nương và bà vú về Trương Chi ở đầu văn bản kịch cho thấy hình ảnh của Trương Chi như thế nào trong cảm nhận của Mị Nương?

Trả lời: Lời thoại của Mị Nương và bà vú ở đầu văn bản kịch đã khắc họa hình ảnh Trương Chi trong cảm nhận của Mị Nương một cách đầy mộng mơ và lý tưởng hóa. Trong tâm trí Mị Nương, Trương Chi không chỉ là người hát hay mà còn là một chàng trai có tâm hồn trong sáng, sâu sắc và lãng mạn. Tiếng hát của Trương Chi đã chạm tới trái tim nàng, khiến nàng rung động, say mê và tưởng tượng về một con người đẹp đẽ, cao quý. Dù chưa từng gặp mặt, Mị Nương đã hình dung ra Trương Chi như một người nghệ sĩ lý tưởng – người có thể hiểu và chia sẻ những cảm xúc sâu kín trong lòng mình. Điều này cho thấy nàng cảm nhận Trương Chi không chỉ bằng tai nghe, mà bằng cả trái tim và khát vọng tâm hồn.

Câu 7. Xung đột không thể hoá giải trong tâm hồn Mị Nương là gì? Dựa vào đâu có thể khẳng định điều đó?

Trả lời: Xung đột không thể hoá giải trong tâm hồn Mị Nương chính là sự mâu thuẫn giữa hình ảnh lý tưởng về Trương Chi mà nàng tưởng tượng ra qua tiếng hát – một người nghệ sĩ có tâm hồn cao đẹp, tinh tế – với hình ảnh thực tế của Trương Chi ngoài đời, một người thuyền chài nghèo, có ngoại hình thô kệch, xấu xí.

Mị Nương say mê tiếng hát, tưởng tượng ra một con người tài hoa, đẹp đẽ. Nhưng khi gặp Trương Chi ngoài đời, sự thật không như kỳ vọng khiến nàng thất vọng, hoang mang, từ đó nảy sinh sự phủ nhận và khó chấp nhận hiện thực.

Có thể khẳng định xung đột này là không thể hóa giải bởi vì:

• Sau cuộc gặp, Mị Nương không còn rung động trước tiếng hát như trước nữa.
• Nàng trả lại chén ngọc, hành động như một cách từ chối mọi mối liên hệ với Trương Chi – vừa là vật thể hiện tình cảm, vừa là biểu tượng cho mối dây gắn kết tinh thần giữa hai người.
• Mị Nương rơi vào trạng thái buồn bã, trống rỗng – cho thấy sự giằng xé nội tâm, khi lý trí và cảm xúc không thể dung hòa.

Tất cả điều đó cho thấy nàng không thể chấp nhận sự thật, cũng không thể sống mãi với ảo tưởng – một bi kịch tinh thần không lối thoát.

Câu 8. Em có suy nghĩ gì về câu nói của Trương Chi với Mị Nương: “Ừ, thôi anh cũng chẳng muốn em yêu anh như yêu một cái bóng mờ...”?

Trả lời: 

Câu nói của Trương Chi: “Ừ, thôi anh cũng chẳng muốn em yêu anh như yêu một cái bóng mờ...” thể hiện một nỗi buồn sâu sắc, đồng thời cũng là sự thức tỉnh và tự trọng trong tình yêu của nhân vật Trương Chi.

Câu nói này cho thấy Trương Chi hiểu rằng tình cảm của Mị Nương dành cho mình không phải là tình yêu thực sự dành cho con người thật của anh, mà chỉ là sự say mê một hình ảnh lý tưởng – một "cái bóng mờ" do nàng tự vẽ ra từ tiếng hát.

Suy nghĩ của em là:

Đây là một câu nói rất đau nhưng tỉnh táo, thể hiện sự trân trọng tình cảm chân thành và không muốn níu kéo một tình yêu dựa trên ảo tưởng. Trương Chi không trách Mị Nương, mà chấp nhận sự thật rằng giữa hai người không thể có một tình yêu đúng nghĩa nếu thiếu sự thấu hiểu và chấp nhận con người thật của nhau.

Câu nói ấy cũng gợi cho em suy ngẫm về tình yêu trong đời thực: Tình yêu chân thành phải bắt nguồn từ sự thấu hiểu và chấp nhận lẫn nhau, chứ không thể chỉ là sự say đắm với một hình ảnh không có thật.

Câu 9. Theo em, nhân vật Trương Chi hay Mị Nương là nhân vật bi kịch? Vì sao?

Trả lời:

Theo em, cả Trương Chi và Mị Nương đều là những nhân vật bi kịch, nhưng nếu phải chọn một nhân vật tiêu biểu hơn cho bi kịch, em cho rằng Trương Chi là nhân vật bi kịch rõ nét nhất.

Vì sao Trương Chi là nhân vật bi kịch?

• Anh là một người có tâm hồn nghệ sĩ, giàu cảm xúc, thể hiện qua tiếng hát lay động lòng người.
• Nhưng trớ trêu thay, ngoại hình xấu xí khiến anh không được xã hội chấp nhận, và ngay cả người con gái rung động vì tiếng hát của anh – Mị Nương – cũng không thể yêu anh khi biết con người thật.
• Anh trở thành nạn nhân của sự đối lập giữa vẻ đẹp tâm hồn và ngoại hình, của một tình yêu chỉ dựa trên ảo tưởng, khiến anh đau khổ và rơi vào tuyệt vọng.

Còn Mị Nương cũng là một nhân vật bi kịch, vì:

• Nàng đã từng rung động thật sự trước vẻ đẹp tinh thần, nhưng lại không thể vượt qua định kiến và hình ảnh thực tế của Trương Chi.
• Nàng sống trong giằng xé giữa lý tưởng và hiện thực, giữa cảm xúc và sự thật, nên cuối cùng cũng rơi vào nỗi buồn cô đơn, trống trải.

Tuy nhiên, bi kịch của Trương Chi có phần sâu sắc hơn, bởi anh không chỉ mất tình yêu, mà còn mất niềm tin vào chính mình và vào sự công bằng của cuộc đời.

Câu 10. Thông điệp mà vở kịch Trương Chi muốn gửi đến người đọc là gì? Thông điệp đó còn có ý nghĩa như thế nào với cuộc sống hôm nay?

Vở kịch Trương Chi gửi đến người đọc nhiều thông điệp sâu sắc, trong đó nổi bật nhất là thông điệp về giá trị của tâm hồn con người và sự cần thiết phải vượt qua những định kiến bề ngoài để cảm nhận cái đẹp chân thực từ bên trong.

Thông điệp chính:

Vẻ đẹp bên trong – như tâm hồn, cảm xúc, tài năng – đôi khi không được trân trọng chỉ vì vẻ ngoài không hoàn hảo. Trương Chi có một tâm hồn nghệ sĩ, tiếng hát của anh đã chạm tới trái tim Mị Nương, nhưng cuối cùng anh vẫn bị từ chối chỉ vì ngoại hình. Điều đó phản ánh một bi kịch muôn thuở: con người thường bị hấp dẫn bởi hình thức, mà quên đi giá trị cốt lõi bên trong.

Ý nghĩa với cuộc sống hôm nay:

Trong xã hội hiện đại, khi mạng xã hội và truyền thông khiến ngoại hình, sự nổi tiếng hay vật chất dễ trở thành thước đo giá trị, thì thông điệp này vẫn vô cùng thời sự và đáng suy ngẫm. Nó nhắc chúng ta rằng:

• Đừng vội đánh giá người khác chỉ qua vẻ ngoài.
• Tình cảm chân thành và giá trị thực sự nằm ở chiều sâu tâm hồn, sự đồng cảm và thấu hiểu.
  Hãy học cách nhìn người bằng trái tim, chứ không chỉ bằng ánh mắt.
• Vở kịch không chỉ phản ánh một câu chuyện cổ tích, mà còn là một lời cảnh tỉnh nhẹ nhàng nhưng thấm thía cho cách con người đối xử với nhau trong tình yêu và trong cuộc sống.

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trong nhóm Lớp 11 thuộc chuyên mục Học tập của HoaTieu.vn.