Quyết định 2254/QĐ-BYT Bộ công cụ Phát hiện sớm rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em

Nội dung Thuộc tính Tải về Mục lục văn bản

Bộ công cụ Phát hiện sớm rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em

Quyết định 2254/QĐ-BYT của Bộ Y tế về việc ban hành Bộ công cụ Phát hiện sớm rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em.

Ngày 07/5/2021, Bộ Y tế ra Quyết định 2254/QĐ-BYT về việc ban hành Bộ công cụ Phát hiện sớm rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em.

Theo đó, Quy trình phát hiện sớm rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em gồm 03 bước sau đây: Bước 1: Nhận biết trẻ có rối loạn phát triển và các dấu hiệu cảnh báo rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em được thực hiện đối với tất cả trẻ em từ 0 đến 72 tháng tuổi; Bước 2 là sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em nhằm phát hiện sớm những trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ; Bước 3 là chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em.

Ngoài ra, nếu rối loạn phổ tự kỷ mức độ nhẹ và trung bình có thể điều trị tại tuyến tỉnh, sau khi thuyên giảm sẽ chuyển về cộng đồng quản lý và can thiệp theo mô hình phù hợp tại địa phương. Nếu rối loạn phổ tự kỷ nặng cần điều trị tại tuyến Trung ương, sau khi thuyên giảm có thể chuyển về tuyến tỉnh hoặc về cộng đồng quản lý và can thiệp theo mô hình phù hợp tại địa phương.

Bộ công cụ Phát hiện sớm rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em được áp dụng tại gia đình, cộng đồng, cơ sở y tế, các tổ chức, cá nhân có triển khai thực hiện Phát hiện sớm rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em trên toàn quốc.

Quyết định có hiệu lực kể từ ngày ký.

BỘ Y TẾ
^______

Số: 2254/QĐ-BYT

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
^{_______________________}

Hà Nội, ngày 07 tháng 05 năm 2021

QUYẾT ĐỊNH

Về việc ban hành Bộ công cụ Phát hiện sớm rối loạn phố tự kỷ ở trẻ em

^__________

BỘ TRƯỞNG BỘ Y TẾ

Căn cứ Nghị định số 75/2017/NĐ-CP ngày 20/6/2017 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Y tế;

Căn cứ Quyết định số 2295/QĐ-BYT ngày 03/6/2020 của Bộ trưởng Bộ Y tế về việc triển khai thử nghiệm Bộ công cụ Phát hiện sớm rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em;

Căn cứ biên bản họp ngày 15/12/2020 của Hội đồng thẩm định và nghiệm thu Bộ công cụ Phát hiện sớm rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em;

Theo đề nghị của Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh - Bộ Y tế,

QUYẾT ĐỊNH:

Điều 1. Ban hành kèm theo Quyết định này Bộ công cụ Phát hiện sớm rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em.

Điều 2. Bộ Công cụ Phát hiện sớm rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em ban hành kèm theo Quyết định này được áp dụng tại gia đình, cộng đồng, cơ sở y tế, các tổ chức, cá nhân có triển khai thực hiện Phát hiện sớm rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em trên toàn quốc.

Điều 3. Quyết định này có hiệu lực từ ngày ký ban hành.

Điều 4. Các Ông, bà: Chánh văn phòng Bộ, Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh, Vụ trưởng Vụ Sức khỏe Bà mẹ - Trẻ em; Giám đốc các bệnh viện, viện có giường bệnh trực thuộc Bộ Y tế; Giám đốc Sở Y tế các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Thủ trưởng các đơn vị có liên quan chịu trách nhiệm thi hành Quyết định này./.

Nơi nhận:

- Như Điều 4;

- Bộ trưởng (để b/c);

- Cổng TTĐT Bộ Y tế; website Cục QLKCB;

- Lưu; VT, KCB

KT. BỘ TRƯỞNG

THỨ TRƯỞNG

Nguyễn Trường Sơn

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

A. QUI TRÌNH PHÁT HIỆN SỚM RỐI LOẠN PHỔ TỰ KỶ Ở TRẺ EM

I. Sơ đồ qui trình phát hiện sớm rối loạn phổ tự kỷ

II. Nội dung và các bước thực hiện

B. CÁC PHỤ LỤC

I. Phụ lục 1. Bộ câu hỏi đánh giá sự phát triển theo tuổi - ASQ

II. Phụ lục 2. Qui trình sàng lọc rối loạn phát triển bằng phần mềm a.365

III. Phụ lục 3. Bảng kiểm sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ nhỏ có sửa đổi

- Hiệu chỉnh (MCHAT-R)

IV. Phụ lục 4. Bảng kiểm sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ nhỏ có sửa đổi

- Hiệu chỉnh và theo dõi tiếp (MCHAT-R/F)

V. Phụ lục 5. Công cụ sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em (STAT)

VI. Phụ lục 6. Phiếu đánh giá rối loạn phổ tự kỷ theo Sổ tay thống kê chẩn đoán các rối loạn tâm thần, xuất bản lần thứ 4

VII. Phụ lục 7. Phiếu đánh giá rối loạn phổ tự kỷ theo Sổ tay thống kê chẩn đoán các rối loạn tâm thần, xuất bản lần thứ 5

VIII. Phụ lục 8. Thang đánh giá sự phát triển tâm vận động Denver

IX. Phụ lục 9. Thang cho điểm rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em

TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

	Tiếng Việt	Tiếng Anh
ASQ	Bộ câu hỏi theo tuổi và giai đoạn	Ages & Stages Questionnaires
CARS	Thang cho điểm tự kỷ ở trẻ em	The Childhood Autism Rating Scale
CDC	Trung tâm kiểm soát bệnh và phòng bệnh	Center for Disease Control and Prevention
DSM-IV	Sổ tay thống kê chẩn đoán các rối loạn tâm thần, xuất bản lần thứ 4	Diagnostics Statistical Manual of Mental Disorders, 4^thEdition
DSM 5	Sổ tay thống kê chẩn đoán các rối loạn tâm thần, xuất bản lần	Diagnostics Statistical Manual of Mental Disorders, 5^rd
DENVER	Thang đánh giá tâm vận động
M-CHAT -R	Bảng kiểm sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ trẻ nhỏ có sửa đổi - Hiệu chỉnh	Modified Check-list for Autism in Toddlers - Rivised
MCHAT- R/F	Bảng kiểm sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ trẻ nhỏ có sửa đổi - có hiệu chỉnh/ Theo dõi tiếp	Modified Checklist for Autism in Toddlers, Revised/Follow up
PDD	Rối loạn phát triển lan tỏa	Pervasive Developmental Disorder
PHCN	Phục hồi chức năng	Rehabilitation
RLPTK	Rối loạn phổ tự kỷ	Autism Spectrum Disoder
STAT	Công cụ sàng lọc tự kỷ ở trẻ em	Screening Tool for Autism in Toddlers and Young children

A. QUI TRÌNH PHÁT HIỆN SỚM RỐI LOẠN PHỔ TỰ KỶ Ở TRẺ EM

I. Sơ đồ qui trình

II. Cách thức thực hiện

1. Bước 1: Nhận biết trẻ có rối loạn phát triển và các dấu hiệu cảnh báo rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em

1.1. Mục đích

- Phát hiện sớm những rối loạn phát triển và các khuyết tật (thể chất và tâm thần) của trẻ.

- Phát hiện các dấu hiệu cảnh báo sớm của rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em.

1.2. Đối tượng: Tất cả trẻ em từ 0 đến 72 tháng tuổi.

1.3. Công cụ: Có thể lựa chọn bộ công cụ bản giấy hoặc bản điện tử

1.3.1. Bộ công cụ bản giấy

* Bộ câu hỏi đánh giá sự phát triển theo tuổi và giai đoạn (ASQ 2- Ages & Stages Questionaires, Second Edition) hiện nay được phổ biến khá rộng rãi, dễ sử dụng nên có thể giúp phát hiện sớm các bất thường của trẻ.

ASQ -3 (Ages and Stages Questionnaires, Third Edition) do các tác giả J. Squires and D. Bricker thuộc trường đại học Oregon xây dựng, và thuộc bản quyền của nhà xuất bản Paul.H.Brookes.

Tại Việt Nam, Bộ câu hỏi ASQ đã được nhóm tác giả thuộc chuyên ngành PHCN Nhi biên soạn cho phù hợp với điều kiện tại Việt Nam và đã được Bộ y tế thông qua với 9 mẫu phiếu. (Phụ lục 1).

- Phiếu 1. Bộ câu hỏi sàng lọc rối loạn phát triển ở trẻ 0-28 ngày tuổi.

- Phiếu 2. Bộ câu hỏi sàng lọc rối loạn phát triển ở trẻ 3 tháng tuổi.

- Phiếu 3. Bộ câu hỏi sàng lọc rối loạn phát triển ở trẻ 6 tháng tuổi.

- Phiếu 4. Bộ câu hỏi sàng lọc rối loạn phát triển ở trẻ 9 tháng tuổi.

- Phiếu 5. Bộ câu hỏi sàng lọc rối loạn phát triển ở trẻ 12 tháng tuổi.

- Phiếu 6. Bộ câu hỏi sàng lọc rối loạn phát triển ở trẻ 24 tháng tuổi.

- Phiếu 7. Bộ câu hỏi sàng lọc rối loạn phát triển ở trẻ 36 tháng tuổi.

- Phiếu 8. Bộ câu hỏi sàng lọc rối loạn phát triển ở trẻ 48 tháng tuổi.

- Phiếu 9. Bộ câu hỏi sàng lọc rối loạn phát triển ở trẻ 60 tháng tuổi.

* Các dấu hiệu cảnh báo rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em

- 6 tháng: Trẻ không cười, đáp ứng vui vẻ hoặc có biểu hiện thích thú.

- 9 tháng: Trẻ không có sự tương tác qua lại bằng âm thanh, nụ cười hoặc biểu lộ bằng ánh mắt, nét mặt.

- 12 tháng: Trẻ không nói bập bẹ nguyên âm

- 12 tháng: Trẻ không tương tác qua lại bằng cử chỉ, điệu bộ như chỉ ngón trỏ, với hoặc vẫy tay.

- 16 tháng: Trẻ chưa nói được từ đơn

- 24 tháng: Trẻ chưa nói được câu 2 từ rõ nghĩa hoặc có dấu hiệu nhại lời.

- Trẻ mất kỹ năng ngôn ngữ hoặc mất kỹ năng xã hội ở bất kỳ lứa tuổi nào.

1.3.2. Bộ công cụ bản điện tử. Sử dụng đường link https://a365.vn/ (Phụ lục 2)

A365.vn cũng sử dụng các Bộ câu hỏi đánh giá sự phát triển theo độ tuổi (ASQ) phiên bản 3, tiếng Việt, do nhà xuất bản Brookes phát hành, gồm có 21 bộ câu hỏi chỉa theo từng mốc tuổi từ 1 đến 66 tháng. Với sự cho phép của nhà xuất bản và các giả, sự hỗ trợ tài chính của Grand Challenges Canada, Trung tâm Sáng kiến Sức khoẻ và Dân số (CCIHP) đã chuyển thể ASQ-3 tiếng Việt sang phiên bản trực tuyến trên a365.vn để giúp người dùng chọn chính xác bộ câu hỏi cần dùng và có được kết quả sàng lọc ngay lập tức.

1.4. Nội dung công việc

- Đánh giá phát triển của trẻ bằng công cụ ASQ.

- Phát hiện các dấu hiệu cảnh báo sớm của RLPTK.

- Hoặc sử dụng phần mềm a365.vn

1.5. Người thực hiện

- Cha mẹ hoặc người chăm sóc trẻ: theo dõi sự phát triển của trẻ.

- Giáo viên mầm non: tiếp xúc với trẻ khi đi học tại nhà trẻ (18 tháng tuổi) hoặc lớp mầm non (36 tháng).

- Nhân viên y tế cơ sở khi trẻ đi tiêm chủng hoặc đến khám tại trạm y tế.

1.6. Nơi thực hiện

Tại gia đình, Trường mầm non hoặc Trạm y tế

1.7. Nhận định và kế hoạch

Nếu sau khi thăm khám, đánh giá (sơ bộ) sự phát triển của trẻ, nếu trẻ phát triển không phù hợp với lứa tuổi hoặc có “dấu hiệu cảnh báo” rối loạn phổ tự kỷ sẽ gửi trẻ đến khám bác sĩ PHCN Nhi và bác sĩ Tâm thần Nhi khoa ở tuyến tỉnh và trung ương để thực hiện bước 2.

2. Bước 2: Sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em

2.1. Mục đích: Phát hiện sớm những trẻ mắc RLPTK

2.2. Đối tượng: Tất cả trẻ em trong cộng đồng, ưu tiên những trẻ đã sàng lọc từ bước 1.

2.3. Công cụ

2.3.1. Bộ công cụ bản giấy

Bộ câu hỏi MCHAT-R (Modified Checklist for Autism in Toddlers, Revised) (Phụ lục 3), MCHAT- R/F (Modified Checklist for Autism in Toddlers, Revised/Follow up) (Phụ lục 4) (Cho các tuyến) hoặc có thể sử dụng STAT (Phụ lục 5) (Cho tuyến tỉnh và tuyến Trung ương).

MCHAT là bộ câu hỏi sàng lọc nguy cơ tự kỷ cho trẻ từ 16 đến 30 tháng của các tác giả Diana L. Robins, Deborah Fein, và Marianne Barton phát triển với hai phiên bản: M-CHAT-R dành cho mọi đối tượng người dùng và M- CHAT-R/F dành cho cán bộ y tế để làm chuyên sâu hơn.

STAT (Screening Tool for Autism in Toddlers and Young children) do giáo sư tâm lý Wendy L. Stone và cộng sự xây dựng năm 1997. Các cán bộ y tế sử dụng Bộ công cụ này để sàng lọc nguy cơ RLPTK cho trẻ em từ 2 đến 3 tuổi thông qua quan sát trẻ với 12 hoạt động vui chơi. Thời gian thực hiện bộ công cụ này khoảng 20 phút.

2.3.2 Bộ công cụ bản điện tử

Tương tự như bước theo dõi phát triển, bước sàng lọc rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em cũng có thể sử dụng bộ công cụ trực tuyến trên a365.vn. A365.vn cung cấp bộ MCHAT-R bản điện tử cho nhóm phụ huynh và giáo viên, và MCHAT- R/F cho nhóm cán bộ y tế.

2.4. Người thực hiện

Nhân viên y tế từ y tế cơ sở trở lên đã được hướng dẫn sử dụng và nhận định kết quả M CHAT-R, MCHAT- R/F, cán bộ y tế được đào tạo về công cụ STAT.

2.5. Nơi thực hiện

Tại cơ sở y tế.

2.6. Nhận định và kế hoạch

- Trẻ có dưới 3 dấu hiệu nguy cơ trong bảng kiểm MCHAT -R: theo dõi tiếp và đánh giá lại vào các mẫu ASQ tiếp theo.

- Trẻ có từ 3 đến 7 dấu hiệu nguy cơ trong bảng kiểm MCHAT- R: Tiếp tục làm bản MCHAT- R/F

- Trẻ có ≥ 8 dấu hiệu nguy cơ trong bảng kiểm MCHAT- R hoặc có tổng điểm STAT > 2: chuyển bước 3.

3. Bước 3: Chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em

3.1. Chẩn đoán loại trừ các bệnh lý khác

3.1.1. Mục đích

Phát hiện các nguyên nhân rối loạn phát triển và khiếm khuyết tinh thần, rối loạn ngôn ngữ không phải do rối loạn phổ tự kỷ.

3.1.2. Đối tượng: Những trẻ có MCHAT hoặc STAT bất thường.

3.1.3. Người đánh giá

- Bác sĩ Tai Mũi Họng: phát hiện câm điếc bẩm sinh.

- Bác sĩ Răng Hàm Mặt: phát hiện bất thường bộ máy phát âm.

- Bác sĩ chuyên khoa Thần kinh: phát hiện các bệnh lý hệ thần kinh.

- Bác sỹ chuyên khoa Nội tiết-di truyền và chuyển hóa: phát hiện các bệnh lý hệ nội tiết, chuyển hóa.

- Bác sĩ PHCN, cán bộ Tâm lý lâm sàng trẻ em, bác sĩ Tâm thần trẻ em: đánh giá rối loạn phát triển do bại não hoặc khuyết tật trí tuệ do căn nguyên khác.

3.1.4. Nơi thực hiện: Bệnh viện từ tuyến tỉnh trở lên.

3.1.5. Nhận định và kế hoạch

Nếu có các bệnh lý khác: theo dõi và có các can thiệp phù hợp theo dạng bệnh.

3.2. Chẩn đoán xác định rối loạn phổ tự kỷ

3.2.1. Mục đích: Chẩn đoán xác định trẻ có mắc rối loạn phổ tự kỷ không.

3.2.2. Đối tượng

Những trẻ có rối loạn phát triển hoặc MCHAT hoặc STAT bất thường nhưng đã loại trừ các bệnh lý khác.

3.2.3. Người thực hiện

- Bác sĩ Phục hồi chức năng hoặc

- Bác sĩ Tâm thần Nhi hoặc

- Bác sĩ có chứng chỉ đào tạo về chẩn đoán và can thiệp trẻ có rối loạn phổ tự kỷ.

3.2.4. Nơi thực hiện

Bệnh viện tuyến tỉnh trở lên.

3.2.5. Công cụ chẩn đoán

Sử dụng DSM-IV (Phụ lục 6) hoặc DSM 5 (Phụ lục 7) để chẩn đoán xác định rối loạn phổ tự kỷ.

3.2.6. Nhận định và kế hoạch

- Nếu không đủ tiêu chuẩn chẩn đoán: theo dõi tiếp và đánh giá lại.

- Nếu đủ tiêu chuẩn chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ sẽ chuyển sang bước tiếp theo.

3.3. Đánh giá mức độ rối loạn phổ tự kỷ

3.3.1. Mục đích

Đánh giá mức độ rối loạn phổ tự kỷ và mức độ chậm phát triển để có kế hoạch can thiệp phù hợp

3.3.2. Đối tượng: Những trẻ đã được chẩn đoán mắc rối loạn phổ tự kỷ.

3.3.3. Người đánh giá

Các bác sĩ Tâm thần Nhi, bác sĩ PHCN nhi, hoặc bác sĩ có chứng chỉ đào tạo về rối loạn phổ tự kỷ

3.3.4. Công cụ

- Thang đánh giá sự phát triển tâm vận động Denver (Phụ lục 8) để xác định mức độ chậm phát triển

- Thang cho điểm rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ nhỏ CARS (Phụ lục 9): để xác định mức độ rối loạn phổ tự kỷ.

3.3.5. Nhận định và kế hoạch

Sau khi xác định mức độ RLPTK, quyết định nơi can thiệp (điều trị).

Nếu rối loạn phổ tự kỷ mức độ nhẹ và trung bình có thể điều trị tại tuyến tỉnh, sau khi thuyên giảm sẽ chuyển về cộng đồng quản lý và can thiệp theo mô hình phù hợp tại địa phương. Nếu rối loạn phổ tự kỷ nặng cần điều trị tại tuyến Trung ương, sau khi thuyên giảm có thể chuyển về tuyến tỉnh hoặc về cộng đồng quản lý và can thiệp theo mô hình phù hợp tại địa phương.

B. CÁC PHỤ LỤC

I. Phụ lục 1.

BỘ CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ SỰ PHÁT TRIỂN THEO TUỔI -ASQ

(Gồm 9 mẫu phiếu)